تاثیر استرس بر سیستم ایمنی بدن (بخش دوم)

حرکات یوگا هم برای کاهش استرس کارآمد هستند؛ به‌علاوه، موجب آرامش بیشتر سیستم عصبی و کاهش التهاب هم می‌شوند.
 

هراندازه هم که نتایج و یافته‌های آزمایش‌هایی نظیر آنچه توضیح داده‌شد قطعی و مسلم نباشد، نمی‌توان تاثیر استرس بر سیستم ایمنی بدن و نقش مخرب آن را انکار کرد. اما این پایان ماجرا نیست. مثل هر بیماری، اختلال و عارضه دیگری، راهکارهای مختلفی برای مقابله با استرس در اختیار داریم: راهکارهایی که نه‌تنها برای مدتی ذهنمان را از دغدغه‌ها و مشکلات روزمره آزاد می‌کنند، که از تأثیر مخرب استرس بر سیستم ایمنی بدن هم کم می‌کنند. در ادامه راهکارهایی را معرفی می‌کنیم که با استفاده از آنها می‌توان استرس را کاهش داد.
 

به‌منظور کاهش استرس می‌توانیم بازه‌های زمانی ۱۰ تا ۱۵دقیقه‌ای را (۳ یا ۴ روز در هفته) به تمرین‌های مدیتیشن اختصاص دهیم. این تمرین‌ها به کاهش سطح هورمون کورتیزول و کاهش التهاب کمک می‌کنند. همچنین آزمایش‌ها نشان می‌دهند که تمرین‌های مدیتیشن به پیشگیری از تجزیه‌شدن/ فروپاشی کروموزوم‌های بدن کمک می‌کند، اتفاقی که باعث پیری زودرس و بروز سرطان می‌شود.
 

حرکات یوگا هم برای کاهش استرس کارآمد هستند؛ به‌علاوه، موجب آرامش بیشتر سیستم عصبی و کاهش التهاب هم می‌شوند. تنفس عمیق مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها را بیشتر می‌کند. حالت‌های معکوس (inverted poses/ سروته‌کردن بدن) رایج در تمرین‌های یوگا هم نقش مؤثری در بهبود جریان سیالات سیستم لنفاوی دارند که به دفع سموم از بدن کمک می‌کند.
 

بنابه برخی شواهد، کسانی که واقعا باور دارند حال شان بهتر می‌شود و امیدوار و مثبت‌اندیش هستند، در مقایسه با کسانی که علائم جسمانی مشابهی دارند اما از لحاظ ذهنی خود را باخته‌اند و منفی فکر می‌کنند، وضعیت سلامتی بهتری خواهند داشت. همچنین بنابه نتایج برخی آزمایش‌های صورت‌گرفته، حالات و افکار منفی نظیر اضطراب و خصومت (جامعه‌ستیزی، خودستیزی) کارایی سیستم ایمنی بدن را کمتر می‌کنند.
 

اگر بتوانیم برخی عادات بد و منفی را که به استرس دامن می‌زنند، با عادات خوب جایگزین کنیم، به‌مرورزمان، در مواجهه با رویدادهای استرس‌زای زندگی واکنش بهتری از خود نشان خواهیم داد.
 

به‌ باور برخی محققان، کسانی که از حمایت دیگران در جامعه برخوردار هستند، وضعیت سلامت عمومی‌شان بهتر است و در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها مقاومت بیشتری دارند. به خاطر داشته باشید که در موقعیت‌های بغرنج و بحرانی زندگی، استرس به کمک‌مان می‌آید و از ما محافظت می‌کند؛ بنابراین نباید فقط به نیمه خالی لیوان نگاه کنیم. آنچه به سلامتی ما خدشه وارد می‌کند و باید برای مقابله با آن به‌فکر استفاده از راهکارهای معرفی‌شده باشیم، استرس مزمن و مداوم است.
 

در ادامه، یکی از آزمایش‌های معروف درباره تاثیر استرس بر سیستم ایمنی بدن را بررسی می‌کنیم و یافته‌های محققان آن را در اختیارتان می‌گذاریم. کیکلت گلیسر (Kiecolt-Glaser)، استاد دانشگاه و روان‌شناس معروف آمریکایی، به‌ همراه تعدادی از همکارانش در سال ۱۹۸۴ این آزمایش را انجام داد.
 

هدف از این آزمایش، بررسی این نکته بود که آیا استرس ناشی از آزمون‌های مهم، تأثیری بر کارکرد سیستم ایمنی بدن دانشجویان دارد یا خیر.
 

محققان برای انجام این آزمایش به سراغ ۷۵ دانشجوی سال‌اولی پزشکی (۴۹ آقا و ۲۶ خانم) رفتند که تنها یک ماه تا فرارسیدن آزمون پایان‌ترم شان فرصت داشتند. در دو بازه زمانی مختلف از آنها نمونه‌ خون گرفتند: بازه زمانی اول یک ماه پیش از فرارسیدن امتحان بود (که دانشجویان در آن استرس نسبتا کمی داشتند) و بازه زمانی دیگر در موعد برگزاری آزمون نهایی بود (استرس شدید). به‌منظور ارزیابی چگونگی کارایی سیستم ایمنی بدن دانشجویان، میزان فعالیت سلول‌های لنفوسیت تی (T cells) اندازه‌گیری شد. همچنین پرسش‌نامه‌هایی برای ارزیابی متغیرهای روان‌شناختی (استرس رویدادهای زندگی، تنهایی و…) در اختیار دانشجویان قرار گرفت که باید پر می‌کردند.
 

بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته در این آزمایش مشخص شد که نمونه خون گروه اول (خونی که یک ماه قبل از برگزاری آزمون نهایی گرفته شده بود)، در مقایسه با گروه دیگر که در موعد برگزاری آزمون نمونه‌برداری شده بود، حاوی سلول‌های لنفوسیت تیِ بیشتری بود. پرسش‌نامه‌هایی هم که در هر دو بازه زمانی در اختیار دانشجویان قرار گرفته بود، بررسی شد. نظریه‌هایی وجود دارند که بر ارتباط میان افزایش استرس با احساس تنهایی و دیگر علائم روان‌شناختی تأکید دارند. هدف از ارائه پرسش‌نامه‌ها بررسی چگونگی این علائم بود.

کیکلت گلیسر و همکارانش با بررسی‌های صورت‌گرفته (پرسش‌نامه‌ها و آزمایش خون) متوجه این موضوع شدند که پاسخ‌های سیستم ایمنی بدن دو دسته از دانشجویان، در مقایسه با دیگران، به‌طور برجسته‌ای ضعیف‌تر بود:
•    دانشجویانی که بیش از دیگران احساس تنهایی می‌کردند؛
•    دانشجویانی که با رویدادهای استرس‌زای زندگی سروکار داشتند و علائمی روان‌شناختی نظیر افسردگی و اضطراب داشتند.
 

استرس ناشی از آزمون‌های نهایی، کارایی سیستم ایمنی بدن دانشجویان را کاهش داده بود.
 

اگر صرفا آزمایش کیکلت گلیسر و همکارانش را مدنظر داشته باشیم، دادن پاسخ قطعی به این سؤال که استرس چه تاثیری بر سیستم ایمنی بدن دارد؟ کمی دشوار می‌شود. آیا استرس است که در درجه اول سبب بروز بیماری می‌شود یا آنکه وقتی دچار بیماری می‌شویم، استرس تشدید می‌شود؟ همچنین در بسیاری از آزمایش‌های این‌چنینی، صحبت از عوامل دیگری به میان نمی‌آید که زندگی افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. مصرف مواد مخدر، نوشیدنی‌های الکلی، کافئین، نیکوتین، مختل‌شدن سلامتی عمومی، تغذیه، فعالیت‌های ورزشی، چگونگی خواب، اثر سن‌وسال و داروهای مصرفی، ازجمله عوامل مهمی هستند که معمولا در چنین آزمایش‌هایی از توجه به آنها غافل می‌مانند.
 

سرنخ کلیدی در یافتن جواب این سؤال که استرس چه تاثیری بر سیستم ایمنی بدن دارد؟ ضعف سیستم ایمنی بدن در پی استرس مداوم و مزمن، و هموارشدن مسیر برای پیشروی بیماری‌ها و اختلال‌های مختلف است. بالا رفتن ضربان قلب و افزایش فشارخون، کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون و التهاب ناشی از استرس، ازجمله مهم‌ترین عوامل ضعف سیستم ایمنی بدن هستند. استرس مداوم و مزمن هم مثل هر عارضه و عادت منفی دیگری با اتخاذ تدابیر مناسب قابل‌کنترل خواهد بود. مدیتیشن، یوگا و مثبت اندیشی ازجمله راهکارهای مناسب برای کنترل استرس هستند که با افزودن آنها به عادات روزمره می‌توان تأثیر مخرب استرس بر سیستم ایمنی بدن را کنترل کرد.
 

منبع: سایت چطور