تأثیر کرونا بر رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان

ایده فاصله اجتماعی بلند مدت برای هر فردی هولناک است، اما شاید این موضوع برای والدینی که اینک به اصلی ترین افرادی تبدیل شده اند که قرار است فرزندانشان با آن ها تعامل داشته باشند، هولناک تر باشد.
 
در واقع همانگونه که باید برای یک دوره طولانی ترِ فاصله اجتماعی آماده شویم، بسیاری از والدین نگران این موضوع هستند که این عدم تعامل ها، ممکن است چه تأثیرات منفی ای بر رشد اجتماعی فرزندانشان داشته باشد.
 
دکتر ایمی لارمونث، روانشناسی که در زمینه روانشناسی رشد فعالیت دارد معتقد است: «رشد اجتماعی نقشی مهم در تمام سنین دارد، اما در بحث فاصله اجتماعی، فرزندانی که در پایان دوران کودکی و در دوران نوجوانی هستند، بیشترین تأثیر را از فاصله اجتماعی دریافت خواهند کرد و به عبارتی فاصله اجتماعی بر رشد این گروه سنی، تأثیر بیشتری خواهد داشت.»
 
در سنین پایین تر، رشد اجتماعی بیشتر در محیط خانواده اتفاق می افتد، اما کودک هر چه بزرگتر می شود، برای رشد اجتماعی، بیشتر به گروه همسالان نیاز خواهد داشت و همسالان نقش جدی تری در رشد اجتماعی آن ها ایفا خواهند کرد.
 
کودکان وقتی در سنین پایین قرار دارند، بیشتر نیازهای خود برای اجتماعی شدن را از طریق والدین و خواهر و برادرهای خود تأمین می کنند، در حالیکه کودکان بزرگتر و نوجوانان، برای رشد اجتماعی به تعاملات گسترده تر با گروه همسالان نیاز دارند.
 

در اواخر کودکی و دوران نوجوانی، افراد این گروه سنی کم کم مستقل می شوند، دوستی ها و رفاقت ها پیچیده تر شده و معمولاً بر اساس علائق مشترک شکل می گیرند. کودکان و نوجوانان می آموزند چگونه از دوستان خود حمایت کرده و از سویی حمایت آن ها را دریافت کنند. از طریق این روابط می آموزند که چه موقع به دیگران اعتماد کنند و در برابر خیانت های آن ها، چگونه رفتار کنند.
 
در این سن و سال آن ها می آموزند که چگونه دوستی ها و رابطه هایی عمیق را شکل دهند و مانند کودکی، ارتباطات خود را تنها به تفریح و بازی منحصر نکنند.
 
در این فرآیند آن ها بیشتر خود را شناخته و در می یابند از دوستان خود چه می خواهند. بنابراین این رفاقت ها ابزاری می شود برای تجربه کردن و آموختن و به همین خاطر است که در خیلی از مواقع رابطه ها و دوستی ها شکننده بوده و بیشتر نوجوانان دوره هایی از انزوا را در این دوران حساس تجربه خواهند کرد.
 
هر چند که این دوستی ها سختی ها و مشکلاتی را برای نوجوان به همراه خواهد داشت، اما در واقع سنگ بنای رشد اجتماعی و شکل گیری روابط در بزرگسالی خواهند بود.
 
این چنین روابط و دوستی هایی اگر در فضاهای مجازی شکل گرفته و دنبال شوند و یا با رعایت فاصله اجتماعی همراه شوند، قطعاً نتایج مطلوبی نخواهند داشت و نمی توانند فرد را به اهداف رشدی مد نظر برسانند.
 

بیشتر متخصصان بر این باورند که اگر فاصله اجتماعی تنها چند ماه به طول انجامد، بیشتر بچه ها مشکل خاصی را تجربه نکرده و می توانند دوباره وارد زندگی اجتماعی شوند.
 
نسل جدید نوجوانان بسیار اجتماعی هستند و البته بخش عمده ای از ارتباطات خود را به صورت آنلاین و از طریق فضای مجازی دنبال می کنند، بنابراین بخشی از خلأ بوجود آمده به واسطه طرح فاصله اجتماعی را با استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، جبران می کنند. بنابراین حدود 3 یا حتی 4 ماه فاصله اجتماعی نمی تواند مشکلی جدی برای رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان ایجاد نماید.
 
حتی این طرح می تواند فرصتی را برای خانواده ها بوجود آورد تا روابط خود را با فرزندانشان بازسازی نموده و اگر به واسطه کار و فعالیت های بیرون از خانه، ارتباطات میان فردی اعضای خانواده با یکدیگر کاهش یافته است در این موقعیت پیش آمده روابط خانوادگی را عمق بیشتری ببخشند.
 

متخصصان بر این باورند اگر چنین اتفاقی بیافتد، باید شاهد تأثیرات منفی آن بر رشد اجتماعی فرزندانمان باشیم.
 
همه ما انسان ها موجوداتی اجتماعی هستیم و برای سالم ماندن به ارتباط، تماس، تازگی و هیجان نیاز داریم. بنابراین اگر این روند ادامه یابد، باید شاهد تأثیرات منفی آن بر همه افراد جامعه باشیم. با این وجود تأثیر منفی فاصله اجتماعی بلند مدت، بیش از همه برای نوجوانان خواهد بود.
 
مغز انسان در دو دوران از زندگی بیشترین رشد را خواهد داشت: دوران نوزادی و نوجوانی. در این دو دوره زندگی، مغز به شدت انعطاف پذیر بوده و آماده یادگیری است.
 
نوجوانی یکی از سازنده ترین مراحل زندگی است. در این مرحله رشدی، مهارت ها و عقاید شکل می گیرند و فرد به یک خود شناسی نسبی دست می یابد. همچنین چگونگی تعامل با جهان بیرون در این سن نقشی جدی در روابط بزرگسالی ایفا می کند.
 
بنابراین اگر نوجوان نتواند این مهارت ها را با قرار گرفتن در اجتماع توسعه دهد، احتمالاً در بزرگسالی با مشکلات تعاملی و ارتباطی جدی روبرو خواهد. همانطور که در بالا نیز اشاره شد، ارتباطات در دنیای مجازی به هیچ عنوان نمی توانند جایگزین ارتباط در دنیای واقعی و رو در رو شوند.
 

ممکن است در این روزها، والدین تک فرزندی، بیش از دیگران نگران رشد اجتماعی فرزند خود باشند، چرا که می دانند فرزندشان در این وضعیت هیچ همبازی دیگری ندارد تا به واسطه تعامل با او، بیاموزد و رشد کند. بچه های تک فرزند احتمالاً در این روزها بیش از دیگر بچه ها از تنهایی اذیت شوند. از سویی خانواده های پر تعداد در این روزهای سخت می توانند با برقراری تعاملات بیشتر با یکدیگر، بخشی از خلأ ایجاد شده به واسطه طرح فاصله اجتماعی را جبران کنند.
 
البته باز هم یادآور می شویم که هیچ چیز نمی تواند جای ارتباطات اجتماعی خارج از خانواده را بگیرد.
 

در ادامه به چند راهکار برای کمک به کودکان و نوجوانان برای عبور از این شرایط اشاره می کنیم.
 

به جای اینکه بچه ها را رها کنیم تا ساعت ها وقت خود را در برابر تلویزیون و یا در فضای مجازی بگذرانند، بهتر است زمانی را به انجام بازی های تعاملی و متناسب با سن آن ها، اختصاص دهیم. در خلال این بازی ها می توانیم برخی مهارت های تعاملی و اجتماعی را با فرزندان خود تمرین کنیم. بازی های فکر مانند دوز، شطرنج و ... می توانند گزینه های مناسبی باشند.
 

بسیاری از نوجوانان در این روزهای قرنطینه به فرار کردن از این با هم بودن های طولانی، نیاز دارند. آن ها معمولاً برای دوستانشان دلتنگ هستند اما در عین حال از بودن زیاد با خانواده نیز ممکن است دچار استرس شوند. بهتر است وقتی احساس کردید فرزندانتان کلافه شده اند، به آن ها فرصت دهید تنها باشند.
 
آن ها در این شرایط بیش از آنکه به والدین نیاز داشته باشند، نیازمند گروه همسالان هستند. بنابراین بدخلقی و بی حوصلگی آن ها را به خود نگیرید.
 

بسیاری از نوجوانان، تعاملات اجتماعی فراوانی دارند و در این روزهای قرنطینه سعی می کنند بخشی از خلأ ایجاد شده را بوسیله ارتباطات مجازی در شبکه های اجتماعی، پر کنند.
 
البته لازم است به عنوان والدین بر حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی نظارت کامل داشته باشید.
 
منبع: هلث لاین