مزایا و معایب برقراری رقابت میان کودکان

چه انتخابات ریاست جمهوری باشد، چه مسابقه فوتبال و یا امتحانات مدرسه، این ها همه رقابت هایی هستند که همه ما در طول زندگی با آن ها دست و پنجه نرم می کنیم. اما آیا واقعاً رقابت چیز خوبی است؟ آیا ما به عنوان والدین باید شرایط رقابت را برای فرزندان خود فراهم کنیم؟
 
وقتی حرف از رقابت میان کودکان می شود، با نظرات مختلف و متفاوتی روبرو می شویم. برخی افراد فکر می کنند اگر فرزندان خود را در معرض رقابت با دیگران قرار دهند، در حقیقت آن ها را برای رویارویی با برنده شدن و بازنده شدن در زندگی واقعی، آماده کرده اند. برخی دیگر بر این باورند که معایب و آسیب های رقابت، بیش از فواید آن است. در هر صورت هر کدام از این رویکردها، معایب و مزایایی دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.
 

- آماده ساختن کودکان برای مواجهه با موقعیت های مختلف در زندگی واقعی
- رشد مهارت های مهمی که در زندگی به آن ها نیاز است، مانند مهارت همدلی
- گسترش دایره راحتی (comfort zone)
- کمک به یادگیری از شکست خوردن
 

- تحمل فشار زیاد و غیر ضروری
- منجر شدن به احساسات منفی
- آسیب دیدن عزت نفس
 

افرادی که از قرار دادن کودک در میدان رقابت، امتناع می کنند، اعتقاد دارند که این میدان، کاملاً مخرب و سمی است. آن ها می ترسند که به واسطه رقابت، فشار زیادی به فرزندشان وارد بیاید. از سویی آن ها بر این باورند که رقابت برای کودک یعنی ایجاد استرس و اضطراب غیر ضروری.
 
مخالفان رقابت کودکان بر این باورند که وقتی کودکان در رقابت قرار می گیرند، معمولاً احساس ناامیدی، شکست و عدم اعتماد به نفس خواهند کرد. اوضاع زمانی بدتر می شود که بزرگترها و یا حتی خود کودک بدون توجه به تلاشی که کرده، فقط نتیجه عملکرد خود را با دیگران مقایسه نمایند.  
 
به همین خاطر برخی از والدین جنبه رقابتی هر فعالیتی را حذف نموده و همه را برنده اعلام می کنند. برخی از متخصصان کودک به واسطه پژوهش هایی که انجام داده اند، همین نتایج و پیامدها را تأیید می کنند.
 

در همین حال، برخی دیگر طرفدار رقابت کودکان هستند. آن ها بر این باورند که رقابت واقعیت و بخشی از زندگی است و اگر به صورت سالم برگزار شود، می تواند مزایایی برای کودکان به همراه داشته باشد.
 
علاوه بر اینکه رقابت در کودکی، آن ها را برای برد و باخت های دوران بزرگسالی آماده می سازد، فعالیت های رقابتی می توانند مهارت های مهمی مانند انعطاف پذیری، پشتکار و سرسختی را برای کودک به ارمغان بیاورند. همچنین کودک در رقابت، رعایت نوبت، تشویق کردن دیگران و حس همدلی را می آموزد.
 
از سویی برخی بر این باورند که فرزندپروری صرفاً به معنای القای حس امنیت و آرامش به فرزند نیست، بلکه باید دایره راحتی کودک را در فرآیند فرزندپروری افزایش داد. به عبارت دیگر، بیشتر متخصصان بر این باورند که ناامیدی برآمده از رقابت، برای کودک لازم و ضروری است. و مهمتر اینکه کودک، در رقابت می آموزد که در هنگام مواجهه با سختی، صورت مسأله را پاک نکرده و برای موفقیت تلاش کند.
 
یکی از اشتباهات والدین این است که اجازه نمی دهند فرزندانشان، شکست را تجربه کنند. شکست اصلاً چیز بدی نیست. درست است که شکست حس بدی به آدم می دهد، اما در عوض فرصت یادگیری را فراهم می آورد. در واقع، شکست نه تنها به کودک انگیزه می دهد که برای افزایش مهارت و موفق شدن، بیشتر تلاش کند، بلکه موجب می شود در بزرگسالی، به فردی قوی تر تبدیل شود.
 

این نکته را در ذهن داشته باشید که رقابت به خودی خود، چیز بدی نیست، بلکه شیوه رفتار افراد با رقابت است که موجب ناسالم شدن آن می شود. به عبارت دیگر اگر تنها هدف، برنده شدن باشد و نه آموختن، کودک پس از باختن، قطعاً دچار ناامیدی خواهد شد. اما اگر والدین و مربیان بدانند چگونه با بازنده و برنده رفتار کنند، کودک از بسیاری از آفت های رقابت، دور خواهد ماند.
 
شما به عنوان والدین، قدرت این را دارید که به کودک کمک کنید تا درباره رقابت مثبت بیاندیشد.
 
رقابت سالم رقابتی است که کودک به واسطه آن دریابد رقابت تنها برد و باخت نیست. باید به کودک خود بفهمانید که رقابت یعنی تعیین هدف و تلاش برای رسیدن به آن. به عبارت دیگر، به جای تمرکز بر بردن، باید کودک بر عملکرد خود متمرکز باشد. مثلاً در بازی بسکتبال، باید به کودک بیاموزید که تمام توان و تمرکزش را صرف انداختن توپ در سبد نماید. در پایان رقابت نیز او را متوجه عملکردش نمایید و سعی کنید برد و باخت را برایش کم اهمیت جلوه دهید. در پایان باید کودک هدفی را که برای خود ترسیم کرده، ارزیابی کند و نه برد و باخت را.
 
البته لازم است والدین در کنار فرزند خود باشند تا در پیمودن این مسیر به او کمک کنند. باید به کودک بیاموزید اگر تمام تلاشش را بکند، حتی در صورتی که به ظاهر بازنده باشد، باز هم برنده است. چرا که اولاً تلاش کرده و و ثانیاً از شکست کلی چیز آموخته است.
 
کودک باید بیاموزد رقابت اصلی در درون خود او در حال انجام است و باید تلاش کند هر روز از دیروزش جلو بزند. ذر ادامه به برخی راهبردهای سالم سازی رقابت برای کودک اشاره می کنیم.
  

در برخی موقعیت های رقابتی، هدف اصلی از رقابت، اساساً برنده شدن است. هر چند که طرف برنده ممکن است شرایط خوبی داشته باشد، اما بالاخره یک طرف این رقابت، فرد بازنده است. اگر برنده شدن تنها هدف رقابت باشد، باید بگوییم که این رقابت، سالم نیست.
 

چه بچه ها در مسابقه ورزشی شرکت می کنند و چه قرار است در یک المپیاد علمی به رقابت بپردازند، در هر حال باید انجام یک رقابت سالم را به خوبی بیاموزند. در این شرایط باید به کودک بیاموزید به جای اینکه تمرکز خود را بر برنده شدنی که در واقع تحت کنترل و اختیار آن ها نیست، معطوف دارند، به فکر عملکرد خود باشند و سعی کنند تمام تلاش خود را به کار بندند. بنابراین در این موقعیت ها باید به کودک کمک کنید تا بهترین عملکرد خود را به نمایش بگذارد.
 
به عنوان مثال، شرایط را برای مطالعه او فراهم کنید. برای مدیریت زمان به او کمک کنید و امکانات لازم را در اختیارش قرار دهید.
 

یادتان باشد شکست بخشی جدایی ناپذیر در هر رقابت است. وقتی به کودک اجازه شکست می دهیم، کودک می آموزد حتی از شکست هم می توان آموخت و برای موفقیت های بیشتر تلاش نمود.
 
متأسفانه این روزها، بیشتر بچه ها از شکست می هراسند. بسیاری از کودکان امروزی از اینکه بقیه به آن ها زور بگویند و برایشان قلدری کنند، می ترسند. همین ترس از شکست است که مانع تلاش و سخت کوشی کودک می شود. وقتی کودک به خاطر ترس، از شرکت در رقابت های مختلف دوری کند، در واقع فرصت های موفقیت را از خود سلب کرده است.
 
منبع: Verywellfamily