در ایام امتحان فضای خانواده را شاد و آرام نگه داریم و از مشاجره و برخوردهای لفظی بخصوص با فرزندان مان خودداری کنیم.
مقدمه
بدون تردید ترس از امتحان بین دانش آموزان و دانشجویان تقریبا همه گیر و رایج است. می توان گفت مهمترین علت این موضوع نتیجه ای است که از امتحان بدست می آید. نتیجه ای که مدرک قبولی یا مردودی محسوب گردیده و باعث ارتقاء، تهدید، تشویق و یا تنبیه می گردد. گاهی اوقات این نتیجه می تواند سرنوشت را نیز رقم زند. به همین علت هر چه نتیجه، حساسیت و اهمیت بیشتری داشته باشد، به همان نسبت می تواند موجب اضطراب و ترس از امتحان گردد که برخی از آنها عبارتند از:
1. ترس از فراموش کردن مطالب خوانده شده؛
2. سختگیری مدرسین در طی سال تحصیلی؛
3. انتظار بیش از حد والدین؛
4. عدم وجود خود باوری در فرد؛
5. نامشخص بودن سوالات.
1. ترس از فراموش کردن مطالب خوانده شده؛
2. سختگیری مدرسین در طی سال تحصیلی؛
3. انتظار بیش از حد والدین؛
4. عدم وجود خود باوری در فرد؛
5. نامشخص بودن سوالات.
انواع استرس و ترس از امتحان
اضطراب ناتوان کننده (غیر طبیعی)
اضطراب ناتوان کننده، دلهره و تشویق شدیدی است که یا خود فرد دارد و یا اطرافیان آنرا در فرد تشدید می کنند. اضطراب شدید، اثر منفی روی عملکرد فرد می گذارد. زیرا با متأثر و درگیر کردن ذهن، زمینه فراموشی های زودگذر و خطاهای ادراکی را فراهم می کند.
اضطراب تسهیل کننده یا تسریع کننده (طبیعی)
به اضطراب کم و یا در حد معقول که موجب تلاش بیشتر برای کسب موفقیت می شود و نتیجه بهتری را عاید فرد می کند، اضطراب تسهیل یا تسریع کننده اطلاق می شود.
نشانه های اضطراب ناتوان کننده
• فرد به خاطر مرور درس هایش دچار هیجان بیش از حد می شود.
• دارای دلشوره و دل بهم خوردگی (احساس پروانه در شکم) است.
• هنگام مرور درس هایش دستپاچه و عجول است.
• از اینکه هر چه می خواند، چیزی نمی فهمد نالان است.
• از گرفتن نمره ی کم ترس و وحشت دارد.
• هنگام درس خواندن، ناخن هایش را می جود، پوست لب را می کند یا با موی سرش بازی می کند.
• بی اشتهاست و نمی تواند غذا بخورد.
• حالت تهوع دارد.
• گریان است و بهانه گیری هی بی دلیل دارد.
• عوامل بوجود آورنده اضطراب امتحان
• عوامل فردی
• عوامل خانوادگی
• عوامل مربوط به مدرسه
• دارای دلشوره و دل بهم خوردگی (احساس پروانه در شکم) است.
• هنگام مرور درس هایش دستپاچه و عجول است.
• از اینکه هر چه می خواند، چیزی نمی فهمد نالان است.
• از گرفتن نمره ی کم ترس و وحشت دارد.
• هنگام درس خواندن، ناخن هایش را می جود، پوست لب را می کند یا با موی سرش بازی می کند.
• بی اشتهاست و نمی تواند غذا بخورد.
• حالت تهوع دارد.
• گریان است و بهانه گیری هی بی دلیل دارد.
• عوامل بوجود آورنده اضطراب امتحان
• عوامل فردی
• عوامل خانوادگی
• عوامل مربوط به مدرسه
عوامل فردی :
• انتظار بیش از حد از خود و ضعف اعتماد به نفس: گاهی انتظارات فرد از خود بیش از توانایی های اوست. به عنوان مثال یک دانش آموز متوسط، دائماً در پی کسب معدل 20 برای رقابت با دانش آموز ممتاز مدرسه است و چون به این هدف نمی رسد، دچار ضعف اعتماد به نفس و اضطراب می گردد.
• عدم باور مثبت نسبت به موفقیت: گاهی دانش آموزان علیرغم تلاش برای خواندن و یاد گرفتن، مرتب با خود و دیگران مطرح می کنند که چه فایده، انقدر سخت است که می دانم موفق نمی شم.
• رقابت بیش از حد: زمانی است که دانش آموزان در مدرسه و یا فرزندان در خانه برای برتری یافتن بر یکدیگر و نه پیشرفت و موفقیت، به رقابت بپردازند.
• عدم آمادگی و برنامه ریزی لازم: هنگامی که فرد به علت نداشتن برنامه ریزی درسی و مطالعه صحیح، آمادگی لازم را برای امتحان کسب نکرده باشد، ترس از امتحان پدیدار می شود.
• عدم تمرکز بر امتحان و درس خواندن: عدم دقت و تمرکز در انجام تکالیف یا درس خواندن در طول سال باعث می شود تا یادگیری سطحی باشد و در موقع امتحان یادآوری مطالب دشوار بوده و موجب اضطراب شود.
• شخصیت مضطرب و کمال گرا: بخشی از این عامل، ژنتیکی و بخشی از آن حاصل یادگیری در محیط خانواده و زندگی است. والدین مضطرب و کمال گرا، بطور غیر مستقیم، اضطراب و کمال گرایی را به فرزندان خود الگو می دهند.
• کم بودن انگیزه و هوش متوسط: نداشتن انگیزه پیشرفت بالا بدلایل متعدد چون محیط خانوادگی، ضعف اعتماد به نفس و همچنین پاداش بیش از حد برای قبول شدن یا گرفتن نمره بالا (معمولاً بیست) از سوی والدین و اطرافیان.
• عدم باور مثبت نسبت به موفقیت: گاهی دانش آموزان علیرغم تلاش برای خواندن و یاد گرفتن، مرتب با خود و دیگران مطرح می کنند که چه فایده، انقدر سخت است که می دانم موفق نمی شم.
• رقابت بیش از حد: زمانی است که دانش آموزان در مدرسه و یا فرزندان در خانه برای برتری یافتن بر یکدیگر و نه پیشرفت و موفقیت، به رقابت بپردازند.
• عدم آمادگی و برنامه ریزی لازم: هنگامی که فرد به علت نداشتن برنامه ریزی درسی و مطالعه صحیح، آمادگی لازم را برای امتحان کسب نکرده باشد، ترس از امتحان پدیدار می شود.
• عدم تمرکز بر امتحان و درس خواندن: عدم دقت و تمرکز در انجام تکالیف یا درس خواندن در طول سال باعث می شود تا یادگیری سطحی باشد و در موقع امتحان یادآوری مطالب دشوار بوده و موجب اضطراب شود.
• شخصیت مضطرب و کمال گرا: بخشی از این عامل، ژنتیکی و بخشی از آن حاصل یادگیری در محیط خانواده و زندگی است. والدین مضطرب و کمال گرا، بطور غیر مستقیم، اضطراب و کمال گرایی را به فرزندان خود الگو می دهند.
• کم بودن انگیزه و هوش متوسط: نداشتن انگیزه پیشرفت بالا بدلایل متعدد چون محیط خانوادگی، ضعف اعتماد به نفس و همچنین پاداش بیش از حد برای قبول شدن یا گرفتن نمره بالا (معمولاً بیست) از سوی والدین و اطرافیان.
راهکارهای کاهش اضطراب و ترس از امتحان
• به فرزندمان یادآوری کنیم همواره به خدا توکل کرده و هر کاری را با نام او شروع کند. زیرا یاد خدا آرامش دهنده دل های مضطرب است.
• بر توانایی های فرزندمان تاکید کنیم تا اعتماد به نفس او تقویت شود.
• انتظارات خود را با توانایی های فرزندمان هماهنگ کنیم و از او توقع بیش از حد نداشته باشیم.
• تلاش های فرزندمان برای کسب موفقیت های هر چند کوچک را قدر بدانیم و او را تشویق کنیم.
• عملکرد فرزندمان را با خودش مقایسه کنیم. در صورت پیشرفت او را تشویق کنیم و در غیر اینصورت در صدد علت یابی و رفع آن باشیم.
• امتحان جزیی از فرآیند آموزش است. آنرا عملکرد طبیعی و معمولی آموزش بدانیم و از حساسیت بی مورد نسبت به آن بپرهیزیم.
• شرایط فیزیکی و عاطفی مناسبی را در ایام امتحانات برای فرزندمان فراهم کنیم.
• از ابتدای سال تحصیلی فرزندمان را با نحوه برنامه ریزی درسی، روش صحیح مطالعه و مرور درس ها آشنا نماییم تا هنگام امتحان از انباشته شدن مطالب درسی و ترس از امتحان بکاهیم.
• به فرزندمان اطمینان خاطر دهیم که در کنار او خواهیم بود و اگر مشکلی داشت، او را یاری خواهیم کرد. از به کار بردن عباراتی مانند: «به من ربطی ندارد، مشکل خودت است، از نوع درس خواندن تو خسته شدم» خودداری کنیم.
• به فرزندمان یادآور شویم که تمامی تلاش خود را صرف یادگیری درس ها نماید نه کسب نمره. زیرا کسانی که فقط برای بدست آوردن نمره درس می خوانند، مطالب درسی را زودتر فراموش می کنند.
• با فرزندمان به گونه ای رفتار کنیم که او بتواند عقاید و نگرانی های خود را درباره امتحان آشکارا بیان کند.
• آخرین وضعیت درسی فرزندمان را از معلم یا معلم هایش جویا شویم تا بهتر بتوانیم به او کمک کنیم.
• از غیبت کردن فرزندمان در ایام و نزدیکی امتحانات حتی الامکان جلوگیری کنیم. زیرا در این دوران درس ها دوره می شوند و فرزندمان می تواند اشکالات احتمالی خود را از معلم بپرسد و آنها را برطرف کند.
• در ایام امتحان فضای خانواده را شاد و آرام نگه داریم و از مشاجره و برخوردهای لفظی بخصوص با فرزندان مان خودداری کنیم.
• در ایام امتحان از شرکت در جشن ها و میهمانی ها و یا برگزاری میهمانی حتی الامکان خودداری کنیم.
• برای ایجاد تنوع و رفع خستگی فرزندان مان در ایام امتحان و درس خواندن، مدت زمان مناسبی را برای تفریح یا بازی و تماشای تلویزیون در نظر بگیریم.
• ساعت خواب فرزندان مان را طوری تنظیم کنیم که خواب مورد نیاز آنها تأمین شود. به عبارت دیگر شب ها زودتر بخوابند تا صبح زودتر بیدار شوند. مطالعه تا نیمه های شب علاوه بر خستگی سبب عدم یادگیری می شود.
• یاد آوری نماییم سر جلسه امتحان، لوازم التحریر و وسایل مورد نیاز را با خود همراه داشته باشند تا با آرامش خاطر به سوالات پاسخ دهند.
• فرزندان مان را روز امتحان با ملایمت بیدار و زودتر از معمول راهی مدرسه کنیم که به موقع سر جلسه امتحان حاضر شود، تا اضطراب دیر رسیدن به اضطراب امتحان اضافه نشود.
• به فرزندان مان آموزش دهیم که دعا باعث آرامش و رسیدن به موفقیت می شود. اما شرط مستجاب شدن دعا، تلاش و کوشش خود ماست.
• با استفاده از نمونه سوالات سال های قبل، امتحان آزمایشی از فرزندان مان بگیریم و آن را تصحیح کنیم. با این روش، علاوه بر کاهش اضطراب و ترس از امتحان، درس هایی را که باید بیشتر تمرین کند، تشخیص داده و بهتر می توانیم او را راهنمایی کنیم.
• برنامه امتحانی فرزندانمان را در جایی نصب کنیم و به او بگوییم، روی هر امتحانی که می دهد، یک خط بکشند. این کار انگیزه بیشتری برای درس خواندن و احساس نزدیک شدن به پایان امتحان را در او به وجود می آورد.
• تشویق، تحسین و تأکید روی نقاط قوت فرزندان مان را فراموش نکنیم. زیرا این رفتارها، انگیزه او را برای پیشرفت، بیشتر می کند.
• بهتر است معلمان، محیط مساعد و آرامی را برای دانش آموزان در جلسه امتحان فراهم آورند تا اضطراب دانش آموزان کاهش یابد.
• اگر معلمان انتظارات، اهداف، نحوه نمره گذاری و نوع امتحان را مشخص کنند، دانش آموزان می توانند با توجه به آنها برنامه ریزی کنند تا از اضطراب شان کاسته شود.
• برگه های امتحان کلاسی یا تکالیف فرزندان مان را به همراه خود آنها بازبینی کنیم تا نقاط ضعف و قوت درسی خود را یافته و در مواردی که ضعف دارند تمرینات بیشتری انجام دهند.
• توجه داشته باشیم کسب نمره بد فرزندانمان در امتحان به معنی بد بودن آنها نیست. بلکه بدان معناست که فعالیت آنها در آن درس کم بوده و یا مفاهیم اساسی آن درس را نمی دانند.
منبع: مرکز مشاوره رهیاب
• بر توانایی های فرزندمان تاکید کنیم تا اعتماد به نفس او تقویت شود.
• انتظارات خود را با توانایی های فرزندمان هماهنگ کنیم و از او توقع بیش از حد نداشته باشیم.
• تلاش های فرزندمان برای کسب موفقیت های هر چند کوچک را قدر بدانیم و او را تشویق کنیم.
• عملکرد فرزندمان را با خودش مقایسه کنیم. در صورت پیشرفت او را تشویق کنیم و در غیر اینصورت در صدد علت یابی و رفع آن باشیم.
• امتحان جزیی از فرآیند آموزش است. آنرا عملکرد طبیعی و معمولی آموزش بدانیم و از حساسیت بی مورد نسبت به آن بپرهیزیم.
• شرایط فیزیکی و عاطفی مناسبی را در ایام امتحانات برای فرزندمان فراهم کنیم.
• از ابتدای سال تحصیلی فرزندمان را با نحوه برنامه ریزی درسی، روش صحیح مطالعه و مرور درس ها آشنا نماییم تا هنگام امتحان از انباشته شدن مطالب درسی و ترس از امتحان بکاهیم.
• به فرزندمان اطمینان خاطر دهیم که در کنار او خواهیم بود و اگر مشکلی داشت، او را یاری خواهیم کرد. از به کار بردن عباراتی مانند: «به من ربطی ندارد، مشکل خودت است، از نوع درس خواندن تو خسته شدم» خودداری کنیم.
• به فرزندمان یادآور شویم که تمامی تلاش خود را صرف یادگیری درس ها نماید نه کسب نمره. زیرا کسانی که فقط برای بدست آوردن نمره درس می خوانند، مطالب درسی را زودتر فراموش می کنند.
• با فرزندمان به گونه ای رفتار کنیم که او بتواند عقاید و نگرانی های خود را درباره امتحان آشکارا بیان کند.
• آخرین وضعیت درسی فرزندمان را از معلم یا معلم هایش جویا شویم تا بهتر بتوانیم به او کمک کنیم.
• از غیبت کردن فرزندمان در ایام و نزدیکی امتحانات حتی الامکان جلوگیری کنیم. زیرا در این دوران درس ها دوره می شوند و فرزندمان می تواند اشکالات احتمالی خود را از معلم بپرسد و آنها را برطرف کند.
• در ایام امتحان فضای خانواده را شاد و آرام نگه داریم و از مشاجره و برخوردهای لفظی بخصوص با فرزندان مان خودداری کنیم.
• در ایام امتحان از شرکت در جشن ها و میهمانی ها و یا برگزاری میهمانی حتی الامکان خودداری کنیم.
• برای ایجاد تنوع و رفع خستگی فرزندان مان در ایام امتحان و درس خواندن، مدت زمان مناسبی را برای تفریح یا بازی و تماشای تلویزیون در نظر بگیریم.
• ساعت خواب فرزندان مان را طوری تنظیم کنیم که خواب مورد نیاز آنها تأمین شود. به عبارت دیگر شب ها زودتر بخوابند تا صبح زودتر بیدار شوند. مطالعه تا نیمه های شب علاوه بر خستگی سبب عدم یادگیری می شود.
• یاد آوری نماییم سر جلسه امتحان، لوازم التحریر و وسایل مورد نیاز را با خود همراه داشته باشند تا با آرامش خاطر به سوالات پاسخ دهند.
• فرزندان مان را روز امتحان با ملایمت بیدار و زودتر از معمول راهی مدرسه کنیم که به موقع سر جلسه امتحان حاضر شود، تا اضطراب دیر رسیدن به اضطراب امتحان اضافه نشود.
• به فرزندان مان آموزش دهیم که دعا باعث آرامش و رسیدن به موفقیت می شود. اما شرط مستجاب شدن دعا، تلاش و کوشش خود ماست.
• با استفاده از نمونه سوالات سال های قبل، امتحان آزمایشی از فرزندان مان بگیریم و آن را تصحیح کنیم. با این روش، علاوه بر کاهش اضطراب و ترس از امتحان، درس هایی را که باید بیشتر تمرین کند، تشخیص داده و بهتر می توانیم او را راهنمایی کنیم.
• برنامه امتحانی فرزندانمان را در جایی نصب کنیم و به او بگوییم، روی هر امتحانی که می دهد، یک خط بکشند. این کار انگیزه بیشتری برای درس خواندن و احساس نزدیک شدن به پایان امتحان را در او به وجود می آورد.
• تشویق، تحسین و تأکید روی نقاط قوت فرزندان مان را فراموش نکنیم. زیرا این رفتارها، انگیزه او را برای پیشرفت، بیشتر می کند.
• بهتر است معلمان، محیط مساعد و آرامی را برای دانش آموزان در جلسه امتحان فراهم آورند تا اضطراب دانش آموزان کاهش یابد.
• اگر معلمان انتظارات، اهداف، نحوه نمره گذاری و نوع امتحان را مشخص کنند، دانش آموزان می توانند با توجه به آنها برنامه ریزی کنند تا از اضطراب شان کاسته شود.
• برگه های امتحان کلاسی یا تکالیف فرزندان مان را به همراه خود آنها بازبینی کنیم تا نقاط ضعف و قوت درسی خود را یافته و در مواردی که ضعف دارند تمرینات بیشتری انجام دهند.
• توجه داشته باشیم کسب نمره بد فرزندانمان در امتحان به معنی بد بودن آنها نیست. بلکه بدان معناست که فعالیت آنها در آن درس کم بوده و یا مفاهیم اساسی آن درس را نمی دانند.
منبع: مرکز مشاوره رهیاب
