روزنامه‌های اخیر که از ایران رسیده خبر اسفناکی برای ما آوردند. یکی از ارکان مهمّه‌ی علم و ادب و ستاره‌های درخشان نظم و نثر، میرزا سیّد محمّد صادق قائم مقامی ملقّب به ادیب‌الممالک فراهانی در 28 ربیع‌الثانی...

خواننده ي آشنا با شعر فارسي در ديوان اديب الممالک فراهاني... شاعر دوره ي قاجاري، جلوه هايي از سيماي انوري شاعر قرن ششم هجري را نمايان مي بيند. اديب الممالک - که از باب انتساب به دستگاه حسنعلي خان اميرنظام...

در نشريه ي ادب خراسان، اديب الممالک شعري از محمدمهدي ميرزا قاجار نقل مي کند در مقدمه از جمله مي نويسد:

« مؤلفات اين اوستاد بسيار است: صيقل المرآت در جغرافيا، سماء الدنيا در هيأت جديد، تابش مهر، فلک المشحون، تحفه الوالي در عروض، مقامات اميري، رشحات الاقلام، ديوان تازي، ديوان پارسي، پيوسته فرهنگ، رساله در...

اوضاعي که در ايران در دوره ي پيش از مشروطه، حاکم بود، يعني در حدود سي تا چهل سالگي اديب، اوضاعي بود که هيچ روشنفکري، نظير اديب نمي توانست آن را تحمل کند و دم برنياورد.

اديب الممالک از 1316 تا آخر عمر، به نشر و سردبيري هشت روزنامه ي غير دولتي و نيمه دولتي، اشتغال داشته است که به ترتيب عبارت اند از:

شعر اديب الممالک، مانند هر شاعر ديگر، از زبان و بيان تشکيل يافته است. زبان، مجموعه ي حوزه ي لغاتِ شاعر است و بيان، مجموعه ي ساختار بيروني و دروني سخن و تعبيرات يا به قول قدما، نوعِ ورود و برون شُد از...

اديب در تمام قوالب شعري، جز مستزاد و دو بيتي و دوبيتي پيوسته، شعر گفته است که عبارت اند از: 368 قطعه، 202 رباعي، 150 چکامه، 57 مثنوي، 47 مفرده، 30 غزل، 9 مسمّط ترکيبي، 5 سروده، 4 ترجيع بند، 2 مسمّط و 1...

اديب الممالک براساس اسناد بازمانده از اشعار او، چهار تخلّص ( پروانه، صادق پروانه، اميري، اديب ) و دو لقب شعري ( امير الشعرا و اديب الممالک ) داشته است:

1277؛ پنجشنبه 14 محرم برابر 11 مرداد 1239 و دوم اوت 1860: ولادت در گازران فراهان. 1285؛ ( در 9-8 سالگي ) نخستين تظاهرات شاعري. 1293؛ ( ظاهراً پاييز ) (4): هجرت همراه با برادر بزرگ ترِ خود سيد مهدي، پياده...