قوانین تبلیغات بازرگانی در صدا و سیما

1- پیشینه تاریخی و قوانین اختصاصی

نخستین فرستنده رادیویی در ایران، اردیبهشت ماه سال 1319 تأسیس شد و شروع به کار کرد. این فرستنده که دولتی بود، زیر نظر اداره کل پرورش افکار وزارت فرهنگ اداره می شد و بعد از مدتی تحت نظر اداره کل انتشارات و تبلیغات قرار گرفت. اولین فرستنده ی تلویزیونی دولتی نبود و از سوی بخش خصوصی اداره می شد، اما با تصویب «قانون تشکیل سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران» در تاریخ 1350/3/29، تمام فرستنده های رادیویی و تلویزیونی کشور تحت تصدی سازمان واحد دولتی قرار گرفت. (1)

آغاز پخش آگهی های تجاری به وسیله ی رادیو به سال 1325 بازمی گردد. 9 اردیبهشت ماه آن سال، بر اساس تصویب نامه ای «راجع به اجازه پخش آگهی ها از رادیو تهران»:
«هیئت وزیران ... به پیشنهاد اداره کل انتشارات و تبلیغات، تصویب نمودند که از تاریخ 6 اردیبهشت ماه 1325، هر شب مدت 15 دقیقه از وقت رادیو تهران برای پخش آگهی های بازرگانی اختصاص داده شود ...».

«آیین نامه آگهی های تجارتی در شبکه رادیویی کشور» مصوب 1347/2/28 هیئت وزیران را می توان نخستین مقررات نسبتاً کامل تری دانست که در این زمینه برای رادیو تدوین شد. در این آیین نامه، ضوابط و کمیسیونی برای «تعیین نرخ آگهی های تجارتی» پیش بینی شد. همچنین در مورد آگهی های برنامه ای و جایزه ای، آگهی های مربوط به کالاهای ممنوع الورود و خواص مواد غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی، محدودیت هایی درنظر گرفته شد.

رونق گرفتن بازار تبلیغات بازرگانی، تصویب «آیین نامه طرز مصرف درآمد آگهی های بازرگانی شبکه رادیویی کشور» در جلسه مورخ 24 اسفند 1347 هیئت وزیران را به دنبال داشت و سرانجام موجب آن شد که «درآمدهای ناشی از اجرا و پخش برنامه های تبلیغاتی رادیویی و تلویزیونی» در بند اول اساسنامه سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران (مصوب 1350/12/29) به عنوان ردیف اول درآمدها و اعتبارات مالی در نظر گرفته شود.

این اساسنامه برای اولین بار از اجرا و پخش برنامه های تبلیغاتی در تلویزیون هم سخن گفته است؛ چرا که تا قبل از آن، چنان که گفته شد، فرستنده تلویزیونی متعلق به بخش خصوصی بود. تلویزیون، حتی در زمانی که دولتی محسوب نمی شد، از پخش آگهی های تبلیغاتی به عنوان منبع درآمدهای خود استفاده می کرد.

رواج پخش تبلیغات بازرگانی به میزان آن و همچنین درآمد بالای ناشی از آن برای تلویزیون را می توان از جملات زیر که مربوط به همان سال هاست تخمین زد:
«هرگاه حد متوسط مجموع آگهی های تبلیغاتی را در هر روز فقط سی دقیقه به حساب آوریم و حد متوسط قیمت را 25/000 ریال برای هر دقیقه، طبق ارقام منتشره در بروشورهای تلویزیون ایران (با احتساب حداکثر سی شب تعطیل در طول سال) درآمد آگهی های تلویزیون، سالانه بالغ بر 251/250/000 ریال می شود.

توجه داشته باشید که رقم فوق شامل برنامه هایی نیست که موسسات و آژانس های تبلیغاتی از تلویزیون می خرند». (2)

در مورد ضوابط آگهی ها در تلویزیون ملی ایران، مقررات خاصی به دست نیامده است. (3)

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سه قانون مهم در ارتباط با صدا و سیما به تصویب رسیده است:

1- قانون اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (مصوب 8 دی ماه 1359)؛
2- قانون خط مشی کلی و اصول برنامه های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (مصوب 17 تیرماه 1361)؛
3- قانون اساسنامه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (مصوب 27 مهرماه 1362).

قانون نخست حاوی مطلبی در خصوص تبلیغات تجاری نیست، ولی در قانون دوم می توان قواعدی را به عنوان «خط مشی کلی و اصول» برنامه های تبلیغات بازرگانی استخراج کرد.

مقدمه این قانون از اینکه «قدرت های خودکامه ... جدیدترین وسایل تبلیغاتی را به خدمت خویش درآورده اند» انتقاد می کند و معتقد است: «رادیو و تلویزیون ... در نظام وابسته و استعماری گذشته این سرزمین، مبلغ فرهنگ استعماری و نظام منحط غربی بود و با حیطه نفوذ وسیع خویش، می رفت تا جامعه ای خودباخته و مصرفی را پایه گذاری نماید».

شاید به همین دلیل است که در این قانون مفصل، نه تنها به طور خاص از تبلیغات تجاری و قواعد حاکم بر آن سخنی به میان نیامده است بلکه تشویق مردم به تولید و «برحذر داشتن آنان از زندگی مصرفی و تجملی»، از جمله رسالت ها و اهداف برنامه های صدا و سیما قلمداد شده است (ماده 58).

با این حال، در قانون اساسنامه سازمان (به پیروی از اساسنامه پیش از انقلاب اسلامی) بر «درآمدهای ناشی از اجرا و پخش برنامه های تبلیغاتی و آگهی های بازرگانی» به عنوان یکی از راه های «درآمد و منابع و اعتبارات سازمان» تأکید شد (بند 6 ماده 22)، اما مقررات متناسب با این موضوع هنوز به تصویب نرسیده است.

یادآور می شود که «آیین نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانون های آگهی و تبلیغاتی» مصوب 1358/12/27 شورای انقلاب، حداقل در برخی موارد شامل رادیو و تلویزیون هم می شود. ماده 15 این آیین نامه به صراحت مقرر کرده است:
«آگهی های تبلیغاتی که از طریق رسانه های همگانی (رادیو، تلویزیون، سینما، روزنامه، مجله، سالنامه، ویزیتوری و مانند آن) پخش و انتشار می یابد، تابع مقررات مندرج در این آیین نامه می باشد».

افزون بر این، اداره کل بازرگانی صدا و سیما دستورالعملی تحت عنوان «مجموعه مقررات و ضوابط تولید و پخش آگهی های رادیویی و تلویزیونی» در یک مقدمه و 81 اصل تهیه و ابلاغ کرده است. در بند «د» مقدمه ی این مجموعه تأکید شده است: «رعایت این دستورالعمل برای پخش آگهی از کلیه شبکه های رادیویی و تلویزیونی جمهوری اسلامی ایران الزامی است» و نیز بر اساس بند «ج»: «صاحبان، تولیدکنندگان و سفارش دهندگان آگهی باید آگهی خود را با رعایت کامل این دستورالعمل تولید نمایند ...».

در عین حال، این دستورالعمل فاقد اعتبار حقوقی است و تنها یک دستورالعمل داخلی به شمار می رود، گرچه تلاش قابل تحسین آن برای پرکردن خلأ حقوقی در زمینه تبلیغات تجاری قابل چشم پوشی نیست.

به همین منظور بازخوانی متن این دستورالعمل لازم و مفید خواهد بود: (4)

2- دستورالعمل تهیه آگهی های رادیویی و تلویزیونی

مقدمه:

الف) متن حاضر دستورالعمل و مجموعه ضوابط تولید آگهی های رادیویی و تلویزیونی است که به وسیله اداره کل بازرگانی صدا و سیما تهیه شده و در اختیار سازندگان و سفارش دهندگان آگهی ها قرار می گیرد. این دستورالعمل در دو بخش مقدمه و اصول کلی تنظیم گردیده است. مقدمه شامل بندهای (الف تا ک) و اصول کلی شامل 81 اصل است.

ب) این دستورالعمل، با رعایت قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران ناظر بر موضوع، عرف تبلیغات و ملاحظه قوانین تبلیغات برخی از کشورها تدوین شده است.

ج) صاحبان آگهی، تولیدکنندگان و سفارش دهندگان آن باید آگهی خود را با رعایت کامل این دستورالعمل تولید نمایند. در صورت اعلام شکایت از طرف اشخاص حقیقی یا حقوقی حسب مورد نامبردگان پاسخگو خواهند بود.

د) رعایت این دستورالعمل برای پخش آگهی از کلیه شبکه های رادیویی و تلویزیونی جمهوری اسلامی ایران الزامی است.

هـ) مدنظر داشتن و رعایت سیاست های کلان دولت جمهوری اسلامی ایران در زمان ساخت و پخش آگهی ضروری است.

و) در جریان تولید و ساخت آگهی های رادیویی و تلویزیونی باید کلیه ی مواد تبلیغاتی با رعایت قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان و آیین نامه های مربوط به آن ساخته شده باشد. تولیدکننده و سفارش دهنده آگهی مسئول پرداخت هرگونه خسارت در ازای اعتراضی که از ناحیه هر شخص حقیقی یا حقوقی نسبت به محتوای آگهی از حیث آهنگ، شعر، تصویر و ... وارد شود، خواهد بود. چنانچه آثار استفاده شده متعلق به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران باشد، در آن صورت سازمان یادشده اقدام قانونی به عمل خواهد آورد.

ز) چنانچه آگهی ارائه شده حسب ظاهر مغایرتی با این دستورالعمل نداشته باشد، ولی پس از پخش، ایجاد زیان و خسارتی نماید و خسارت، ناشی از تقصیر و تخلف سفارش دهنده و سازنده باشد، سفارش دهنده و سازنده آگهی حسب مورد، مسئول جبران خسارت خواهد بود.

ح) مواد این دستورالعمل در مورد آگهی های درون برنامه ای نیز صدق می کند.

ط) تفسیر این دستورالعمل و ارائه نظرات مشورتی به عهده ی اداره ی کل بازرگانی صدا و سیما بوده و اداره کل بازرگانی صدا و سیما بر رعایت کامل دستورالعمل مذکور نظارت نموده و از پخش آگهی های مغایر با مفاد دستورالعمل حاضر جلوگیری می کند.

ی) در مورد هر نکته ای که در این دستورالعمل مبهم به نظر رسد و یا به طور صریح در مورد آن صحبت نشده باشد، باید قبل از ساخت برنامه از اداره کل بازرگانی صدا و سیما کتباً نظرخواهی و استفسار شود.

ک) در هر مورد که این دستورالعمل مسکوت به نظر رسد و یا موضوع جدیدی مطرح شود که در این دستورالعمل درباره ی آن صحبت نشده باشد حسب مورد ماده یا مواد جدیدی از طرف اداره کل بازرگانی صدا و سیما به شرکت های تبلیغاتی ابلاغ و در ویرایش بعدی به این دستورالعمل ملحق خواهد شد.

اصول:

اصل 1:

آگهی ها باید از هر جهت منطبق بر موازین قانونی جمهوری اسلامی ایران باشد و با رعایت ادب اجتماعی، احترام افراد و صداقت تولید شود.

اصل 2:

در آگهی باید به حساسیت های بینندگان توجه شود و به سلیقه های افراد و اقشار در آن توهین نشود.

اصل 3:

در آگهی های رادیویی و تلویزیونی باید به ادیان رسمی کشور، آداب، رسوم، قومیت ها، لهجه ها و گویش های مختلف به دیده ی احترام نگاه شود.

اصل 4:

آگهی نباید مروج عقاید خرافی بوده و یا با بهره گیری از آن تهیه شود.

اصل5:

آگهی های رادیویی و تلویزیونی نباید اسباب رنجش گروه هایی از بینندگان را، مانند افرادی که از معلولیت ها رنج می برند، فراهم کند.

اصل 6:

در آگهی های رادیویی و تلویزیونی نباید از تصاویر و یا نام افراد بدون کسب اجازه ی قبلی استفاده شود. در مواردی که در یک آگهی از تصاویر و یا نام فرد یا افرادی بدون اجازه استفاده شده باشد، در صورت اعتراض، پخش آگهی متوقف [می شود] و جبران خسارات احتمالی به عهده ی سفارش دهنده و یا سازنده خواهد بود.

اصل 7:

آگهی ها باید از نظر اجرا و سبک به نحوی ساخته شوند که بینندگان و شنوندگان به سادگی آنها را از برنامه های تلویزیونی و رادیویی تمیز دهند.

اصل8:

سفارش دهندگان و سازندگان آگهی ها باید مستندات لازم، قانع کننده و قانونی برای ادعاها و استدلال های موضوع آگهی را ارائه کنند.

اصل 9:

در آگهی یک کالا و یا خدمت خاص نباید تلویحاً و یا تصریحاً کالا و خدمت مشابه دیگری نفی شود و یا تلاش شود که موضوع آگهی در مقایسه با دیگر کالاها و خدمات، اثبات شود.

اصل 10:

در آگهی ها نباید به صراحت و یا تلویح محصولات تولید داخل در مقایسه با انواع خارجی در سطح پایین تری نشان داده شود.

اصل 11:

آگهی نباید به هیچ وجه متضمن فریب بوده و فراتر از واقعیت، کالا یا خدمات مورد نظر را با ادعای خلاف واقع معرفی کند. همچنین از اغراق باید پرهیز شود.

اصل 12:

استفاده از عبارات و قیود تکراری اخباری چون اطلاعیه، اطلاعیه- توجه، توجه- مژده، مژده- اطمینان بخش- مطمئن- کاملاً سالم- کاملاً بهداشتی و ... در آگهی مجاز نیست. استفاده از صفات مطلق ساز و اغراق آمیز نیز جایز نیست.

اصل 13:

آگهی نباید با استفاده از ذکر صفات تفضیلی و عالی و به صورت صریح و یا به کارگیری هر شیوه ی دیگری در نگارش یا قرائت متن، مفهوم برتر یا برترین بودن موضوع آگهی را القا کند.

اصل 14:

در آگهی نباید با استفاده از تمهیدات فنی و با قصد گمراه کردن بیننده، ویژگی های کالای موضوع آگهی، برتر از واقعیت آن به تصویر کشیده و نشان داده شود.

اصل 15:

در آگهی ها نباید با استفاده از تمهیدات فنی و یا به کارگیری تصاویر با زمان های کوتاه و یا شیوه های دیگر، ضمیر ناخودآگاه مخاطب تحت تأثیر قرار گیرد و پیام مورد نظر بدون دادن آگاهی لازم به بینندگان منتقل شود و اذهان آنان را تحت تأثیر قرار دهد.

اصل 16:

چنانچه اطلاعاتی به صورت نوشتار به تنهایی و یا بر روی تصاویر دیگر حک شود، به قدر کافی بر روی صفحه ی تلویزیون باقی بماند تا بینندگان عادی بتوانند تمامی پیام را بخوانند.

تبصره:

رهنمودها و توضیحات بیشتر در مورد استاندارد نوشته و نوع خط و ابعاد پیام های زیرنویس به صورت جداگانه ابلاغ خواهد شد.

اصل 17:

تأکید بر روی کالا و محصول باید متناسب با اهمیت آن محصول باشد و آگهی های تولید شده نباید بیش از اندازه پر سر و صدا و هیاهو باشند، به نحوی که بیننده بدون دریافت آگاهی لازم تحت تأثیر واقع شود.

اصل 18:

استفاده از صحنه های استعمال دخانیات و موارد مشابه دیگر که مضر به سلامت انسان بوده و یا اعتیادآور باشند، در آگهی ها مجاز نیست.

اصل 19:

در آگهی های رادیویی و تلویزیونی نباید رفتارهایی نمایش داده شود که برای بهداشت و ایمنی فردی و اجتماعی زیان آور باشد.

اصل 20:

آگهی نباید القای وحشت و خشونت کند.

تبصره:

در جریان آگهی های تلویزیونی نباید آزار دیدن هیچ جانداری به تصویر کشیده شود و یا به نظر رسد که برای ساخت آگهی، جاندار حاضر در آگهی آزار دیده است.

اصل 21:

در آگهی ها به هنگام نشان دادن رانندگی با اتومبیل و سایر وسایل نقلیه، باید رعایت کامل مقررات راهنمایی و رانندگی مانند سرعت مجاز، ملاحظه قوانین جاده ها و بزرگراه ها، در نظر داشتن ضوابط ایمنی برای سرنشینان به دقت رعایت شود.

اصل 22:

نمایش مجسمه ی کامل در آگهی مجاز نمی باشد.

اصل 23:

آگهی نباید مروج تجمل گرایی باشد.

اصل 24:

آگهی نباید به گونه ای طراحی و ساخته شود که در آن مردم به مصرف بیش از نیاز و اسراف در استفاده از امکانات تشویق شوند.

اصل 25:

تعیین جایزه برای تشویق مخاطبین آگهی به خرید و مصرف بی رویه مجاز نیست.

اصل 26:

در آگهی اعلام تخفیف در صورتی مجاز است که قیمت کالا نیز طبق تأیید مراجع ذی صلاح در آگهی با صراحت اعلام شود.

اصل 27:

در صورتی که موضوع آگهی مواد خوراکی غیرمتناسب با فرهنگ ایرانی باشد، آگهی نباید تداعی کننده ی این باشد که موضوع آگهی غذای غالب خانواده های ایرانی است.

اصل 28:

پوشش و آرایش شخصیت های مورد استفاده در آگهی باید متناسب با عرف جامعه بوده و با موقعیت سنی و اجتماعی آنها متناسب باشد.

اصل 29: آگهی های مربوط به فیلم های سینمایی باید از تطابق کافی با محتوای فیلم مورد آگهی برخوردار باشند. بر این اساس هنگام ارائه آگهی باید خلاصه موضوع فیلم برای اعلام نظر اداره ی کل بازرگانی نیز تسلیم شود.

اصل 30:

نشان دادن تأثیر آنی استفاده از وسایل درمانی مانند لاغر شدن فوری، و یا به تصویرکشیدن فرایند تأثیر داروها، شامپوها، مواد شوینده، روغن ها، بر بدن انسان به هر شیوه ای، از آن جمله تمهیدات انیمیشن، مجاز نمی باشد.

اصل 31:

در آگهی های تولیدشده با موضوع کالاها و لوازم بهداشتی، بازیگر آگهی نباید در نقشی غیرواقعی مانند پزشک ظاهر شود.

اصل 32:

پخش آگهی رادیو و تلویزیونی مربوط به انتشار اوراق قرضه، فروش سهام، جوایز بانک ها، اعلام پیش فروش و موارد مشابه نیاز به مدارک لازم و ارائه مجوز مراجع ذی صلاح دارد.

اصل 33:

در متن و گفتار آگهی باید از واژه ها و کلمات فارسی استفاده شود و همچنین اسامی کالاها و اماکنی که در متن آگهی ذکر و یا در تصویر نمایش داده می شود باید فارسی باشد. چنانچه به هر دلیلی از اسامی خارجی استفاده شود، باید به دلایل کافی و توجیهی برای قانع شدن اداره ی کل بازرگانی صدا و سیما ارائه شود.

اصل 34:

استفاده از اصطلاحات عوامانه و غیر ادبی در آگهی ها (مانند همساده، چسبید در عبارت خیلی چسبید، ...) صحیح نمی باشد.

اصل 35:

اعلام نشانی ها چه در گفتار و چه در تصویر باید طبق صورت رسمی باشد و قبل از نام خیابان ها و میدان ها ذکر کلمه ی خیابان و میدان ضرورت دارد. مانند خیابان شهید استاد مطهری- نبش خیابان شهید مفتح.

اصل 36:

در آگهی های رادیو- تلویزیونی اعلام بیش از دو شماره تلفن و دورنگار مجاز نمی باشد. شماره های اعلام شده نیز باید به صورت صحیح خوانده شود؛ برای مثال، در تهران برای تلفن های هفت شماره ای سه رقم اول با هم، و برای تلفن های شش شماره ای ابتدا دو رقم اول خوانده شود.

اصل 37:

به منظور رعایت احترام، در آگهی های رادیو- تلویزیونی، استفاده از آیات قرآن کریم به شکل مستقل باشد.

اصل 38:

در آگهی ها، تصویر نقشه ایران باید به صورت کامل استفاده شود و دریاهای خزر، عمان و خلیج فارس به وضوح دیده شود.

اصل 39:

در صورت اقتضای موضوع آگهی، برای استفاده از پرچم جمهوری اسلامی در آگهی باید شئونات ملی به دقت رعایت شود.

اصل 40:

استفاده از تصاویر شخصیت های تاریخی و فرهنگی و مقامات رسمی کشور و یا استفاده از صدا و به کار گرفتن تکیه کلام های آنها در آگهی های رادیو- تلویزیونی ممنوع است.

اصل 41:

آگهی کالاهای مشمول استاندارد اجباری تنها با ارائه گواهی معتبر از مراجع ذی صلاح پذیرفته می شود. سازنده و سفارش دهنده در مورد اصالت گواهی ارائه شده مسئول است.

اصل 42:

استانداردهای سری 9000 تأییدیه کیفیت محصول نیست، لذا نباید این استانداردها به شکل ثبت شده بر روی محصول و کالای تولیدشده در آگهی نشان داده شوند.

اصل 43:

سازنده و سفارش دهنده آگهی در مورد اعلام هرگونه اطلاعات در خصوص کیفیت کالا و خدمات پس از فروش مسئولیت دارند.

اصل 44:

آگهی نباید شامل منتخبی از مطالب برنامه های صدا و سیما بوده و یا با استفاده از تصاویر و موسیقی متن این برنامه ها ساخته شده باشد.

اصل 45:

استفاده از تصاویر خبری با کسب مجوزهای لازم و در قالب «گزارش آگهی» امکان پذیر است.

اصل 46:

در آگهی ها نباید به برنامه ی خاصی از شبکه های رادیویی و تلویزیونی اشاره شود.

اصل 47:

تقلید از یک برنامه رادیویی و تلویزیونی نیاز به مجوز خاص دارد. هرگاه یک آگهی با کسب مجوزهای لازم مبادرت به تقلید نماید این آگهی همزمان با آن برنامه و یا میان آن برنامه پخش نخواهد شد.

اصل 48:

سازندگان آگهی چنانچه قصد استفاده از صدا و تصویر چهره های شاخص برنامه های صدا و سیما در آگهی را داشته باشند، باید قبلاً مجوز لازم را از اداره ی کل بازرگانی صدا و سیما اخذ نمایند.

تبصره 1:

استفاده از افرادی که به صورتی منظم به گویندگی خبر و یا اعلام برنامه اشتغال دارند مطلقاً جایز نیست.

تبصره 2:

آگهی هایی که با کسب مجوز لازم در آنها از تصویر و یا از صدای چهره هی برنامه های صدا و سیما استفاده شده باشد، در زمان های نزدیک به برنامه آن چهره ها پخش نخواهد شد.

اصل 49:

در آگهی های رادیویی و تلویزیونی، نباید از آهنگ ها و آثار متعلق به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بدون مجوز استفاده شود.

اصل 50:

استفاده از موسیقی و توصیف موضوع آگهی به صورت آهنگین، گرچه به آگهی های رادیو تلویزیونی جاذبه می بخشد، ولی استفاده نابجا از این شیوه، می تواند موجب وارد شدن لطمه اساسی به موضوع آگهی باشد؛ لذا بین موضوع آگهی و توصیف آهنگین آن باید تجانس و تشابهی وجود داشته باشد که تشخیص این موضوع با اداره ی کل بازرگانی صدا و سیما می باشد.

اصل 51:

در تولید آگهی های آهنگین (موزیکال) رعایت دقیق شئون و موازین جمهوری اسلامی ایران ضروری است. این اصل برای پرهیز از هرگونه ابتذال باید مورد توجه سازندگان و سفارش دهندگان قرار گیرد.

تبصره:

موسیقی آگهی نباید از حیث محتوا و اجرا تداعی کننده موسیقی های مبتذل باشد، از ریتم های رقص گونه در آن پرهیز شود، حتی الامکان از ملودی های کوتاه استفاده شده و ترانه گونه نباشد و با تصاویر استفاده شده همگون و متناسب باشد.

اصل 52:

چنانچه سازنده آگهی قصد داشته باشد موضوع آگهی را با شعر و یا نظم و با اجرای آهنگین و همراه با موزیک مطرح کند باید شعر و نظم از استحکام کافی برخوردار باشد، با قواعد ادبی مغایرت نداشته و با آهنگ به صورت مناسب تلفیق شود.

اصل 53:

استفاده از کلمات و تصاویری که بار منفی دارند در متن آگهی مجاز نیست.

اصل 54:

استفاده از تصاویری که القای رقص نماید در متن آگهی مجاز نیست.

اصل 55:

در آگهی ها باید معیارها و ملاحظات فنی از جنبه های گوناگون آن مانند تصویربرداری، تدوین، صداگذاری، تناسب موسیقی و صدا به دقت رعایت شود.

اصل 56:

زن در نظام مقدس اسلامی از موقعیت ویژه ای برخوردار است، و قوانین و احکام مقدس اسلام برای زن جایگاه رفیعی را قائل است؛ لذا استفاده از حضور خانم ها در آگهی های رادیو- تلویزیونی مستلزم اعمال دقت های خاص می باشد و باید جایگاه زن مسلمان و شئون او مدنظر باشد.

اصل 57:

حضور خانم ها و دخترخانم ها در آگهی های رادیو- تلویزیونی در صورت اقتضای موضوع مورد آگهی بدون آرایش و با رعایت کامل حجاب اسلامی امکان پذیر است.

اصل 58:

حضور خانم ها در آگهی هایی که وضعیت کالا و مصارف آن با نقش خانم ها بستگی نداشته باشد مجاز نیست.

اصل 59:

آگهی های رادیو تلویزیونی نباید تداعی کننده این امر باشد که اشتغال و تلاش زن ایرانی محدود به امور منزل است و در عرصه های علمی و فرهنگی حضور ندارد و به طور کلی زن مسلمان ایرانی نباید تحقیر شود.

اصل 60:

آگهی نباید تداعی کننده ترجیح بین جنس مذکر و مؤنث باشد.

اصل 61:

در آگهی هایی که در آن خانواده حضور دارند، نباید نقش یکی از اعضا اعم از زن، شوهر و فرزندان دختر یا پسر تحقیر شود.

اصل 62:

آگهی ها نباید تداعی کننده این فکر باشد که زن ها از مردها ناتوان ترند و نقش هر کدام باید کامل و بی نقص مشخص شود.

اصل 63:

در آگهی نباید حسب تعبیر عوامانه رفتارهایی مانند غیبت کردن، صحبت کردن طولانی با تلفن ... به زنان نسبت داده شود و یا به تصویر کشیده شود.

اصل 64:

آگهی نباید موجب بدآموزی کودکان شود و از زودباوری، حس عاطفی و کم تجربگی آنان در تشخیص واقعیت ها سوء استفاده شود.

اصل 65:

در آگهی نباید از کودکان با صراحت درخواست شود محصولی را خریداری کنند و یا از والدین خود و دیگران چنین درخواستی کنند و نباید خرید موضوع آگهی برای کودکان و یا ترغیب دیگران به این امر به عنوان انجام یک وظیفه مطرح شود.

اصل 66:

در آگهی های تلویزیونی نباید کودکان به تنهایی هنگام خرید و یا مذاکره با فروشنده برای خرید و یا مبادله پول با فروشنده نشان داده شوند.

اصل 67:

آگهی ها نباید به کودکان القا کنند که چنانچه کالای موضوع آگهی را نداشته باشند یا خریداری نکنند، از دیگر کودکان پایین تر هستند، و یا احتمالاً مورد تمسخر و استهزا واقع می شوند.

اصل 68:

در آگهی ها نباید از کودکان برای خرید از طریق پست یا تلفن دعوت شود.

اصل 69:

هنگام پخش برنامه های ویژه کودکان، پخش آگهی های مربوط به مواد غذایی، کبریت، محصولاتی با خواص دارویی و حاوی ویتامین ها، غذاهای کمکی کودکان، وسایل و اسباب لاغری و شیوه های درمانی، آگهی فیلم ها با صحنه های وحشتناک و خطرناک و خطرآفرین ممنوع می باشد.

تبصره:

در آگهی های تلویزیونی، نباید کودکان هنگام خوردن دارو، ویتامین و غذاهای کمکی در غیر حضور والدین نشان داده شوند.

اصل 70:

در آگهی فرآورده هایی که شباهت به دارو دارند، باید به روشنی تفاوت کالا با دارو نمایش داده شود.

اصل 71:

در کلیه ی آگهی ها، به ویژه در آگهی هایی که مخاطب آنها کودکان هستند، باید رعایت ضوابط و مقررات راهنمایی و رانندگی از جمله عبور از محل های خط کشی شده، به دقت مد نظر واقع شود.

اصل 72:

کودکان نباید در شرایطی به تصویر کشیده شوند که با توجه به اقتضای سن آنان خطرناک محسوب می شود.

اصل 73:

کودکان نباید در حال استفاده از مواد ضد عفونی کننده، گندزدا و یا سمی نشان داده شوند.

اصل 74:

کودکان نباید در حال بازی با کبریت یا هرگونه گاز، بنزین، پارافین، وسایل متصل به منبع الکتریسیته و مکانیکی که احتمالاً منجر به سوختگی، شوک الکتریکی و یا جراحت می شوند، نشان داده شوند.

اصل 75:

چنانچه در صحنه های آتش سوزی کودکی نشان داده می شود، همواره باید یک آتش نشان در صحنه به وضوح قابل رؤیت باشد.

اصل 76:

در آگهی نباید کودکان برای وارد شدن به مکان های ناآشنا و خطرناک و گفتگو با غریبه ها ترغیب شوند.

اصل 77:

در آگهی های تلویزیونی نباید کودکان عریان یا نیمه عریان نشان داده شوند. در شرایطی که موضوع آگهی نشان دادن کودکان را در این گونه شرایط ایجاب کند، با تصویب قبلی فیلم نامه ممکن است.

اصل 78:

از کودکان نباید برای معرفی کالا و خدماتی استفاده شود که از آنها انتظار نمی رود خود مصرف کننده ی آن کالا و یا خدمت باشند و یا آن را بخرند و نیز در آگهی کودکان نباید در مورد هرگونه کالا یا خدمت به صراحت اظهارنظر کنند.

اصل 79:

در هیچ صحنه ای از آگهی ها افراد نباید در حال پرخوری یا خوردن با حرص و ولع نشان داده شوند.

اصل 80:

هنگام آگهی محصولات غذایی، نباید از افراد، به ویژه کودکان چاق، برای القای این موضوع که مصرف محصول مورد آگهی، سلامتی بخش است، استفاده شود.

اصل 81:

محل بازی کودکان در آگهی ها باید محل های مجاز باشد.

پی‌نوشت‌ها:

1. هاشمی، سیدمحمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج2، مجتمع آموزش عالی قم، چاپ دوم، بهار 1375، ص 617 و 618.
2. معتمدنژاد، کاظم، مبانی حقوقی تبلیغاتی بازرگانی، ص 39، به نقل از: مسعود برزین، آگهی مطبوعات، ص 11.
3. معتمدنژاد، مبانی حقوق تبلیغات بازرگانی، ص 42.
4. برای دیدن متن و توضیحات این دستورالعمل، ر. ک: «آگهی، آگاهی»، پیشین.