دلبری‌های ایران زیبا
نويسنده:حسین قره
می‌توانید در ایام نوروزی این مکان‌ها را هم ببینید
در این جغرافیا (اگر حمل برخودستایی تاریخی نشود) هرچه هست از دشت‌های فراخ تا کوهستان‌های برف گرفته، تا آنچه یا به کثرت و یا به قلت می‌روید از جنگل‌های شمالی تا بیابان‌های میانی، و هر چه مردمان فرهیخته‌اش ساخته‌اند، چه زیاد، چه کم، به گونه‌ای است که انگار رویاها و خیالها پرنیان را دیده‌اند و رقم زده‌اند.
در کوهستان‌های آتشش آوازهای پرجبرییل می‌سوزد. در رودهای تا ابد جاریش نی اسرافیل جاودانه است. درجنگلهایش بادها با رقص برگهای همیشه سبزش سرودهای آفرینش را می‌خوانند. وه که کویرهایش خاک پوک بی‌حاصل نیست که پنجه شیرین‌ترین خنیاگران را به این شوره خاک ساخته‌اند.
اما آنچه که مردمان این سرزمین ساخته‌اند، از سنگ و خشت و آینه، یا باد را به خانه‌ها میهمان می‌کنند، یا سفره آب‌ها را شریان دلهای نازک خانه‌های کاه گلی. تالارهای آینه آدمی را هزار تکه می‌کند که کثرت است و کاشی‌های هزارتکه مساجدش به یکی می‌رسند که وحدت است. این‌گونه است این سرزمین که نامش ایران است وبهاربه بهار با روح اساطیرش زنده می‌شود وجان شکوفه‌ها را لبریز می‌کند.
حالا که بهار نغمه‌های نوشدن را می‌خواند و ایام به تمام تقویم‌ها از اساطیری تا فلاحتگری خوش است و فرزانگان همیشگی که مقربان الهی‌اند، به حکمت، گردش برزمین را توصیه کرده‌اند باید که راهی سفر شد. اگر از صاحب بصیرتی بپرسی و راهی بخواهی برای سفری شاید بگوید، همانجا که ایستاده ای، شهرت، دهت، و کوچه‌باغت جای نگاری بوده است.
شاید که شب هنگامی شیرین همه شیرین‌ها خواب تلخ فرود فرهاد دیده است. یا کورش به یادگار گذاشته و یا این‌که یکی از فرزندان صاحب ذوالفقار آن بی‌همتا، با همت جستن از نیای خویش اژدهای دهان آتش را به دونیمه وروح دخترانه آب را آزاد کرده است. این‌گونه است این سرزمین، نقشی از همه آنچه در جهان است در خود نهان کرده بگذریم، اگر کوله‌بار نبسته‌اید در بهار امسال و نقشه این گربه زیبا را به دست دارید وسرگردانید که کجا را برای رفتن انتخاب کنید، چند پیشنهادی می‌نویسم از جاهای کمتردیده شده این خاک.
نام تالاآب که می‌آید شاید بیشتر ما انزلی را به یاد بیاوریم که سخت زیباست با نیلوفرانه‌هایش، سکوت و سکون آب در این تالاب هرجانداری را به خود فرو می‌برد. اما اگر به گمانتان انزلی تالاب انتهای ایران است و خواهر و برادرانی ندارد سخت در اشتباهید.
یکی از تالاب‌های ایران که ساحت واعتبار بین‌المللی دارد وچون نگینی مسافران محورهای ارتباطی شهرکرد - خوزستان را به‌خود جلب می‌کند، تالاب فراموش نشدنی چغاخور بختیاری است. این تالاب با ۸۵ گونه گیاه وآبزی منطقه سیاحتی بکری است که چشمان شما را انتظار می‌کشد.
اگر نگاهتان بی‌تاب لحظات ناب پرکشیدن قویی است، چغاخوربرای شما مهیا کرده است، پرندگان بی‌نظیر همچون انواع حواصیل، لک لک سفید، خروس کولی، کشیم، باکلان، مرغابی سانان، فلامینگو، یلوه، اکراس، قو، سلیم، کاکائیها و آبزیانی چون ماهی کپور، گامبوزیا (ماهی گورخری) و نیز خزندگانی شامل لاک پشت‌آبزی، حیواناتی همچون روباه و خرگوش درمجاورآن نیز زندگی می‌کنند.
گونههای ماهی موجوددرتالاب دارای ارزش ژنتیکی و کنترل بیولوژیکی، زینتی، مطالعاتی، صید تجاری و غذایی هستند. پوشش گیاهی تالاب چغاخورازگونه‌های حاشیه‌ای، نم پسند، شناور و غوطه‌ور نظیر بید، مرغ چگن، پتامژتون، پلی‌گونیوم و ساز تشکیل شده است.
در حاشیه این تالاب بی‌نظیر تالاب گندمان و سولگان با ارزش‌های بی‌نظیر طبیعی و گردشگری نیز چشم نوازند.
در همان پهنه‌های جنوبی کشور اگر هستید قصد سفر به میان مردمان مهربان آن را دارید، تالاب بین‌المللی شادگان را فراموش نکنید که در جنوب خوزستان با وسعتی بر‌ابر ۴۰۰ هزار هکتار متشکل از عرصه‌‌های آب شیرین، شور و لب شور است که شهرستان شادگان و روستا‌ها و نخیلات آن را چون نگینی در بر گرفته است.
تالاب شادگان هم نادر است و هم مهم. آب شور تالاب به دلیل متصل بودن به خور‌ها و خلیج فارس، د‌ایمی و پر‌آب است بنابر‌این اکوسیستم و گیا‌هان و جانور‌ان و به‌طور کلی تنو‌ع زیستی در دو محیط را میتوان در آن ملاحظه کرد.
در این تالاب پوشش گیاهی زیبایی از چولان (گبن )، برد‌ی، نی و علف شور دارد و بیش از ۱۵۰ گونه پرندگان شاخص و حمایت شده نظیر اردک مرمر‌ی، تنجه، گیلانشاه خالد‌ار، فلامینگو، اردک سرسفید، لیکوتالابی و نیز ما‌هیانی نظیر شیربت، بنی، کپور، بیاح و شانک در آن به وفور یافت می‌شوند و همچنین لاک پشت فر‌اتی (لاک نرم) نیز از جمله گونههای جانور‌ی زیبا‌ی موجود در این تالاب است.
روستاییان بومی حاشیه این تالاب عرب‌زبان و سختکوش و دل مهربانند. روستا‌ی رگبه به عنو‌ان روستا‌ی نمونه و پایگاه گردشگری تالاب تعیین شده و افر‌اد‌ی در زمینه ر‌ا‌هنمایی و ار‌ائه خدمات مورد نیاز به گردشگر‌ان تعیین شدهاند. همو‌اره میتوان قایق‌هایی با قایقر‌انان نوجو‌ان را در کنار آب منتظر یافت که با کمترین توقعی و مختصر اشاره‌ای مرد‌ی‌‌های (پارو‌ها‌ی مخصوص) قایقها را به آب اند‌اخته و روح انسان را برفر‌از پهنه وسیع تالاب با رقصی بانشاط پرو‌از می‌د‌هند.
همو‌اره میتوان گاومیش‌های شناور در‌آب را دید که به فرمان کودکی دست از آب تنی شسته و در خشکی به دنبالش رو‌انه می‌شوند. نیز‌ار‌ها، نخل‌ها و زنان روستایی زحمتکشی که پا به پا‌ی مرد‌ان خود تور‌ها‌ی ما‌هیگیر‌ی را تعمیر می‌کنند و علاوه بر آن همیشه بافته‌‌های حصیر‌ی رنگارنگ زیبایی دارند که میتوان به یادگار از این سرزمین به همراه برد.
اما اگر از جنوب ایران سری سوی شمال این سرزمین کنیم، نوارحاشیه خزررا پراز تالاب زیبا خواهیم دید. اما در این نوار شاید یکی از نقاط که دور از چشم مانده، شبه‌جزیره میانکاله است در منتهی الیه جنوب شرقی دریای خزر، میانکاله در ۱۲ کیلومتری شمال شهر بهشهر واقع در استان مازندران است. این شبه جزیره، خلیج گرگان را از دریای خزر جدا می‌کند. آشوراده، میان‌قلعه، قزل شمالی، قزل‌مهدی و قواسطل از روستاهای حاشیه این شبه جزیره هستند.
در مدخل دره اخلمد بندی است که ساخت آن منسوب است به بایسنغر میرزای تیموری فرزند شاهرخ و حاکم توس در نیمه اول سده نهم که به زیبایی‌های طبیعی این منطقه افزوده است. به آنان که سنگنوردی را هم دربرنامه نوروزی دارند دره اخلمد توصیه می‌شود که با دیواره‌های صخره‌ای با ارتفاع حدود ۳۰۰ ۲۰۰ متر یکی از بزرگترین مناطق برای ورزش مفرح سنگنوردی ایران است. دیواره سفید، الله‌اکبر، عقاب و... دیواره‌های معروف اخلمد است.
حالا که صحبت از آبشار است، به آبشارزیبای لونک که درجاده جنگلی وکوهستانی سیاهکل به دیلمان جاری شده اشاره می‌کنیم. این آبشار در منطقه جنگلی کنار جاده کوهستانی سیاهکل به دیلمان پس از شهر سیاهکل قرار دارد و فاصله آن تا شهر سیاهکل حدود ۲۵ کیلومتر است. این آبشار دوقلوست. اما این جاده کوهستانی که سیاهکل را به دیلمان متصل می‌کند، آنقدر زیباست که چشم از دیدنش ودل از حظ آن سیر نمی‌شود.
ظاهرا لیان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی، یکی از حلقه‌های ارتباطی تمدن‌های شرق و غرب دنیای قدیم بوده زیرا مرزهای جنوبی فلات ایران به سبب همجواری با دریا و سایر شرایط جغرافیایی به ساکنان فلات هند اجازه می‌داد از آب‌های ساحلی، برای ارتباط تجاری با تمدن‌های ایران و دشت بین‌النهرین استفاده کنند. نام ریشهر خلاصه شده «ریوارد اردشیر» است. اردشیر بابکان شهرهای متعددی در زمان حکومت خود برپا کرد که در واقع ریوارد اردشیر یکی از آنهاست. میتوان گفت تجدید بنای همان شهر لیان بوده‌است. این شهر در دوران ساسانیان یکی از مهمترین مراکز علمی و ادبی محسوب می‌شد و در آنجا جماعتی از دانشمندان و نویسندگان جای داشتند. ریشهر بعد از اسلام تا سده‌هایی چند رونق داشت. گفته می‌شود این شهر در قرن شانزدهم حدود ۲هزار خانه مسکونی داشته و ۲ منطقه باستانی «تل پی تل» و «شاه‌نشین» نیز در همان حوالی ریشهر شناسایی شدهاند.
در اطراف این کوه تعداد زیادی آثارباستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و اسلامی باقی مانده که شامل قلعه کوک کهزاد، قلعه چهل دختر، قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان، بناهای منفرد آرامگاهی و قبور اسلامی است.
آب تالاب شیرین است و یکی از منحصر به فرد‌ترین دریاچه‌های آب شیرین در جهان به‌شمار می‌رود و همه شرایط جامع یک تالاب بین‌المللی را دارد و حتی مواردی از رفتار و عملکرد برخی از موجودات مشاهده می‌شود که تاکنون مطالعه روی ان صورت نگرفته است که این خود گواه بکر بودن این تالاب برای دیدن است.
در این باغ درختان میوه متنوعی به چشم می‌خورند و در جلوی عمارت هم حوض‌ها و فواره‌ها آب‌نمای زیبایی را تشکیل داده‌اند. منبع آب باغ، رودخانه کوچک تیگران است.
آرامگاه حیقوق نبی در تویسرکان طی قرن‌ها چند بار بازسازی شده‌است. این آرامگاه یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی ایران محسوب می‌شود.
منبع: روزنامه جام‌جم
در این جغرافیا (اگر حمل برخودستایی تاریخی نشود) هرچه هست از دشت‌های فراخ تا کوهستان‌های برف گرفته، تا آنچه یا به کثرت و یا به قلت می‌روید از جنگل‌های شمالی تا بیابان‌های میانی، و هر چه مردمان فرهیخته‌اش ساخته‌اند، چه زیاد، چه کم، به گونه‌ای است که انگار رویاها و خیالها پرنیان را دیده‌اند و رقم زده‌اند.
در کوهستان‌های آتشش آوازهای پرجبرییل می‌سوزد. در رودهای تا ابد جاریش نی اسرافیل جاودانه است. درجنگلهایش بادها با رقص برگهای همیشه سبزش سرودهای آفرینش را می‌خوانند. وه که کویرهایش خاک پوک بی‌حاصل نیست که پنجه شیرین‌ترین خنیاگران را به این شوره خاک ساخته‌اند.
اما آنچه که مردمان این سرزمین ساخته‌اند، از سنگ و خشت و آینه، یا باد را به خانه‌ها میهمان می‌کنند، یا سفره آب‌ها را شریان دلهای نازک خانه‌های کاه گلی. تالارهای آینه آدمی را هزار تکه می‌کند که کثرت است و کاشی‌های هزارتکه مساجدش به یکی می‌رسند که وحدت است. این‌گونه است این سرزمین که نامش ایران است وبهاربه بهار با روح اساطیرش زنده می‌شود وجان شکوفه‌ها را لبریز می‌کند.
حالا که بهار نغمه‌های نوشدن را می‌خواند و ایام به تمام تقویم‌ها از اساطیری تا فلاحتگری خوش است و فرزانگان همیشگی که مقربان الهی‌اند، به حکمت، گردش برزمین را توصیه کرده‌اند باید که راهی سفر شد. اگر از صاحب بصیرتی بپرسی و راهی بخواهی برای سفری شاید بگوید، همانجا که ایستاده ای، شهرت، دهت، و کوچه‌باغت جای نگاری بوده است.
شاید که شب هنگامی شیرین همه شیرین‌ها خواب تلخ فرود فرهاد دیده است. یا کورش به یادگار گذاشته و یا این‌که یکی از فرزندان صاحب ذوالفقار آن بی‌همتا، با همت جستن از نیای خویش اژدهای دهان آتش را به دونیمه وروح دخترانه آب را آزاد کرده است. این‌گونه است این سرزمین، نقشی از همه آنچه در جهان است در خود نهان کرده بگذریم، اگر کوله‌بار نبسته‌اید در بهار امسال و نقشه این گربه زیبا را به دست دارید وسرگردانید که کجا را برای رفتن انتخاب کنید، چند پیشنهادی می‌نویسم از جاهای کمتردیده شده این خاک.
نام تالاآب که می‌آید شاید بیشتر ما انزلی را به یاد بیاوریم که سخت زیباست با نیلوفرانه‌هایش، سکوت و سکون آب در این تالاب هرجانداری را به خود فرو می‌برد. اما اگر به گمانتان انزلی تالاب انتهای ایران است و خواهر و برادرانی ندارد سخت در اشتباهید.
یکی از تالاب‌های ایران که ساحت واعتبار بین‌المللی دارد وچون نگینی مسافران محورهای ارتباطی شهرکرد - خوزستان را به‌خود جلب می‌کند، تالاب فراموش نشدنی چغاخور بختیاری است. این تالاب با ۸۵ گونه گیاه وآبزی منطقه سیاحتی بکری است که چشمان شما را انتظار می‌کشد.
اگر نگاهتان بی‌تاب لحظات ناب پرکشیدن قویی است، چغاخوربرای شما مهیا کرده است، پرندگان بی‌نظیر همچون انواع حواصیل، لک لک سفید، خروس کولی، کشیم، باکلان، مرغابی سانان، فلامینگو، یلوه، اکراس، قو، سلیم، کاکائیها و آبزیانی چون ماهی کپور، گامبوزیا (ماهی گورخری) و نیز خزندگانی شامل لاک پشت‌آبزی، حیواناتی همچون روباه و خرگوش درمجاورآن نیز زندگی می‌کنند.
گونههای ماهی موجوددرتالاب دارای ارزش ژنتیکی و کنترل بیولوژیکی، زینتی، مطالعاتی، صید تجاری و غذایی هستند. پوشش گیاهی تالاب چغاخورازگونه‌های حاشیه‌ای، نم پسند، شناور و غوطه‌ور نظیر بید، مرغ چگن، پتامژتون، پلی‌گونیوم و ساز تشکیل شده است.
در حاشیه این تالاب بی‌نظیر تالاب گندمان و سولگان با ارزش‌های بی‌نظیر طبیعی و گردشگری نیز چشم نوازند.
در همان پهنه‌های جنوبی کشور اگر هستید قصد سفر به میان مردمان مهربان آن را دارید، تالاب بین‌المللی شادگان را فراموش نکنید که در جنوب خوزستان با وسعتی بر‌ابر ۴۰۰ هزار هکتار متشکل از عرصه‌‌های آب شیرین، شور و لب شور است که شهرستان شادگان و روستا‌ها و نخیلات آن را چون نگینی در بر گرفته است.
تالاب شادگان هم نادر است و هم مهم. آب شور تالاب به دلیل متصل بودن به خور‌ها و خلیج فارس، د‌ایمی و پر‌آب است بنابر‌این اکوسیستم و گیا‌هان و جانور‌ان و به‌طور کلی تنو‌ع زیستی در دو محیط را میتوان در آن ملاحظه کرد.
در این تالاب پوشش گیاهی زیبایی از چولان (گبن )، برد‌ی، نی و علف شور دارد و بیش از ۱۵۰ گونه پرندگان شاخص و حمایت شده نظیر اردک مرمر‌ی، تنجه، گیلانشاه خالد‌ار، فلامینگو، اردک سرسفید، لیکوتالابی و نیز ما‌هیانی نظیر شیربت، بنی، کپور، بیاح و شانک در آن به وفور یافت می‌شوند و همچنین لاک پشت فر‌اتی (لاک نرم) نیز از جمله گونههای جانور‌ی زیبا‌ی موجود در این تالاب است.
روستاییان بومی حاشیه این تالاب عرب‌زبان و سختکوش و دل مهربانند. روستا‌ی رگبه به عنو‌ان روستا‌ی نمونه و پایگاه گردشگری تالاب تعیین شده و افر‌اد‌ی در زمینه ر‌ا‌هنمایی و ار‌ائه خدمات مورد نیاز به گردشگر‌ان تعیین شدهاند. همو‌اره میتوان قایق‌هایی با قایقر‌انان نوجو‌ان را در کنار آب منتظر یافت که با کمترین توقعی و مختصر اشاره‌ای مرد‌ی‌‌های (پارو‌ها‌ی مخصوص) قایقها را به آب اند‌اخته و روح انسان را برفر‌از پهنه وسیع تالاب با رقصی بانشاط پرو‌از می‌د‌هند.
همو‌اره میتوان گاومیش‌های شناور در‌آب را دید که به فرمان کودکی دست از آب تنی شسته و در خشکی به دنبالش رو‌انه می‌شوند. نیز‌ار‌ها، نخل‌ها و زنان روستایی زحمتکشی که پا به پا‌ی مرد‌ان خود تور‌ها‌ی ما‌هیگیر‌ی را تعمیر می‌کنند و علاوه بر آن همیشه بافته‌‌های حصیر‌ی رنگارنگ زیبایی دارند که میتوان به یادگار از این سرزمین به همراه برد.
اما اگر از جنوب ایران سری سوی شمال این سرزمین کنیم، نوارحاشیه خزررا پراز تالاب زیبا خواهیم دید. اما در این نوار شاید یکی از نقاط که دور از چشم مانده، شبه‌جزیره میانکاله است در منتهی الیه جنوب شرقی دریای خزر، میانکاله در ۱۲ کیلومتری شمال شهر بهشهر واقع در استان مازندران است. این شبه جزیره، خلیج گرگان را از دریای خزر جدا می‌کند. آشوراده، میان‌قلعه، قزل شمالی، قزل‌مهدی و قواسطل از روستاهای حاشیه این شبه جزیره هستند.
● آبشار همیشه جاری اخلمد
در مدخل دره اخلمد بندی است که ساخت آن منسوب است به بایسنغر میرزای تیموری فرزند شاهرخ و حاکم توس در نیمه اول سده نهم که به زیبایی‌های طبیعی این منطقه افزوده است. به آنان که سنگنوردی را هم دربرنامه نوروزی دارند دره اخلمد توصیه می‌شود که با دیواره‌های صخره‌ای با ارتفاع حدود ۳۰۰ ۲۰۰ متر یکی از بزرگترین مناطق برای ورزش مفرح سنگنوردی ایران است. دیواره سفید، الله‌اکبر، عقاب و... دیواره‌های معروف اخلمد است.
حالا که صحبت از آبشار است، به آبشارزیبای لونک که درجاده جنگلی وکوهستانی سیاهکل به دیلمان جاری شده اشاره می‌کنیم. این آبشار در منطقه جنگلی کنار جاده کوهستانی سیاهکل به دیلمان پس از شهر سیاهکل قرار دارد و فاصله آن تا شهر سیاهکل حدود ۲۵ کیلومتر است. این آبشار دوقلوست. اما این جاده کوهستانی که سیاهکل را به دیلمان متصل می‌کند، آنقدر زیباست که چشم از دیدنش ودل از حظ آن سیر نمی‌شود.
● ارگ گوگد، پایه تاریخ اصفهان
● ریشهر، گذر عبور نیاکان
ظاهرا لیان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی، یکی از حلقه‌های ارتباطی تمدن‌های شرق و غرب دنیای قدیم بوده زیرا مرزهای جنوبی فلات ایران به سبب همجواری با دریا و سایر شرایط جغرافیایی به ساکنان فلات هند اجازه می‌داد از آب‌های ساحلی، برای ارتباط تجاری با تمدن‌های ایران و دشت بین‌النهرین استفاده کنند. نام ریشهر خلاصه شده «ریوارد اردشیر» است. اردشیر بابکان شهرهای متعددی در زمان حکومت خود برپا کرد که در واقع ریوارد اردشیر یکی از آنهاست. میتوان گفت تجدید بنای همان شهر لیان بوده‌است. این شهر در دوران ساسانیان یکی از مهمترین مراکز علمی و ادبی محسوب می‌شد و در آنجا جماعتی از دانشمندان و نویسندگان جای داشتند. ریشهر بعد از اسلام تا سده‌هایی چند رونق داشت. گفته می‌شود این شهر در قرن شانزدهم حدود ۲هزار خانه مسکونی داشته و ۲ منطقه باستانی «تل پی تل» و «شاه‌نشین» نیز در همان حوالی ریشهر شناسایی شدهاند.
● کوه مقدس خواجه در سیستان
در اطراف این کوه تعداد زیادی آثارباستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و اسلامی باقی مانده که شامل قلعه کوک کهزاد، قلعه چهل دختر، قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان، بناهای منفرد آرامگاهی و قبور اسلامی است.
● زریوار، نگین کردستان
آب تالاب شیرین است و یکی از منحصر به فرد‌ترین دریاچه‌های آب شیرین در جهان به‌شمار می‌رود و همه شرایط جامع یک تالاب بین‌المللی را دارد و حتی مواردی از رفتار و عملکرد برخی از موجودات مشاهده می‌شود که تاکنون مطالعه روی ان صورت نگرفته است که این خود گواه بکر بودن این تالاب برای دیدن است.
● باغ ماهان، جان کرمان
در این باغ درختان میوه متنوعی به چشم می‌خورند و در جلوی عمارت هم حوض‌ها و فواره‌ها آب‌نمای زیبایی را تشکیل داده‌اند. منبع آب باغ، رودخانه کوچک تیگران است.
● پیامبر عبری‌زبان در همدان فارسی
آرامگاه حیقوق نبی در تویسرکان طی قرن‌ها چند بار بازسازی شده‌است. این آرامگاه یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی ایران محسوب می‌شود.
منبع: روزنامه جام‌جم
