خدمات اجتماعی آيت الله گلپايگاني (ره)

مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی در عمر پربرکت 98 ساله خود، موفق به انجام کارهائی شدند، که یقیناً از عهده افراد عادی و غیر الهی خارج می باشد، و اگر عنایات الهی و توجهات خاصه حضرت ولی عصر(عج) نبود، هرگز چنین توفیقاتی نصیب ایشان نمی گشت.

سرپرستی حوزه های علمیه شیعه و رسیدگی به امور مادی و معنوی طلاب را به مدت تقریبی چهل سال به عهده داشتند، وقتی سخن از سرپرستی حوزه های علمیه به میان می آید، شاید در نظر برخی از مردم یک عنوان تشریفاتی به نظر آید.
در صورتی که واقع امر این چنین نمی باشد. در اواخر عمر شریف مرجع عالیقدر شیعه شاید حدود پنجاه هزار طلبه در کشور مشغول تحصیل بودند. که تأمین هزینه تحصیلی آنها که شاید به صدها میلیون تومان برسد کار سهلی نبود که این مخارج عمده اش بر عهده ایشان بود.
و علاوه بر این حفظ حوزه های علمیه در دوران اختناق ستم شاهی که ایشان در آن نقش مؤثری داشتند کاری بس مشکل بود. ایشان توانست با فراست و حسن تدبیر خود آنها را حفظ کند. و روز به روز به رونق آن بیفزاید.
ایشان از آنجائی که حوزه های علمیه را یادگار جلسات درس ائمه اطهار علیهم السلام و مباحثات حدیث و فقه و کلام شاگردان آن معلمان بشریت می دانستند اهتمام خاصی به حوزه و حفظ آثار سلف صالح داشتند و بر این اعتقاد بودند که مراکز علمی شیعه مسئولیت حفظ و انتقال علوم آل محمد علیهم السلام به نسل آینده را عهده دار هستند.
روی این اساس توجه ویژه ای به حوزه های علمیه داشتند و در تربیت فضلاء و مجتهدین و ساختن علمائی برجسته و شریف سخت کوشا بودند. و برای آن دسته از طلاب که به طور جدی و فعال درس می خواندند شهریه خصوصی قرار داده بودند تا فارغ البال مشغول تحصیل علم باشند.
روی اهتمامی که به حوزه علمیه داشتند بعد از مرحوم آیت الله العظمی بروجردی بار سنگین اداره حوزه علمیه را ایشان عهده دار شدند. البته آقا در زمان حیات آیت الله بروجردی و حتی در زمان حیات مؤسس محترم حوزه شیخ عبدالکریم حائری(ره) در حفظ و مدیریت حوزه نقش داشتند، و در حفظ حوزه در برابر تلاشهای رژیم پهلوی در براندازی حوزه، نقش مؤثری داشتند و باید گفت در حفظ حوزه حتی در زمان آیت الله بروجردی سهم زیادی داشتند.
ولی بعد از فوت ایشان مسؤلیت وی بسیار سنگین شد. آنچنان در حفظ حوزه علمیه کوشا بودند که به فرمایش آیت الله اشتهاردی طلاب به ایشان « اصالة الحوزه » می گفتند، یعنی اصل و ریشه حوزه و کسی که اساس حوزه است. و بقاء حوزه مرهون زحمات طاقت فرسای او بوده است.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم مسئولیت سنگین حفظ حوزه بر دوش ایشان بود و در این راه از هیچ تلاش و کوششی دریغ نکردند.
به فرمایش آیت الله مکارم: « بیشترین فکری که مشغولیت ذهنی بر ایشان بود همین حوزه علمیه قم بود که آن را چون فرزندی عزیز دوست می داشتند و مراقب آن بودند و لحظه ای چشم از آن بر نمی داشتند. »
ایشان تلاش وافری در حفظ هویت و استقلال حوزه داشتند. و از اینکه حوزه وابسته به دولت باشد سخت نگران بودند، و وابسته بودن به دولت یا هر جناحی را برای حوزه خطری تهدید کننده می دانستند. و بر این اعتقاد بودند که حوزه باید روی پای خود بایستد و توسط مراجع اداره شود.
آیت الله مکارم شیرازی در این راستا می گویند:
« یک هفته قبل از رحلت ایشان خدمت معظم له رسیدیم عرض کردم: طلاب در امر تحصیل جدی شده اند و مقررات ویژه ای وضع کرده ایم گفتند:
« بسیار خوب، ولی برای مسائل اخلاقی آنها چه فکری کرده اید؟ ما می خواهیم طلاب از نظر اخلاقی روز به روز قوی تر شوند.... »
بلند شدیم و بیرون آمدیم، آقا زاده ایشان آمده و گفت: برگردید آقا کاری دارند، ما برگشتیم مثل آنکه چیزی ناگفته ای مانده بود که باید بگویند اگر نگویند دیگر مجال گفتن آن پیش نمی آید.
آقا در حالی که می گریستند و قطرات اشک از دیدگانش بر روی محاسن و گونه هایش جاری بود، فرمودند:
« تأکید می کنم روی مساله استقلال حوزه اهمیت بدهید و کاری بکنید که حوزه روی پای خود مستقل و آباد بایستد. »
ایشان اظهار نگرانی کردند که مبادا حوزه در آینده استقلال خود را از دست بدهد.»
آیت الله اشتهاردی نقل می کرد که ایشان بارها می فرمودند:
« من خودم را فدای حوزه می کنم و فدایی حوزه هستم. »

تدریس و تعلیم طلاب بیش از هفتاد سال مدام استمرار داشته و با رغبت و شوق و علاقه فراوان به تدریس و تربیت طلاب می پرداختند.
حوزه درسی ایشان به سادگی تعطیلی بردار نبود. و مراقبت اکید داشتند که جز در موارد ضروری درس را تعطیل نکنند. و توانستند هزاران نفر از علماء و فضلاء و بزرگان عصر را تربیت کنند.

از دیر باز رسم آموزشی بر این بود که طلاب شخصاً به انتخاب استاد می پرداختند و به تحصیل ادامه می دادند. و چه بسا موجب سرگردانی و حیرت طلاب مبتدی می شد. که مدتها باید به دنبال استاد و حجره باشند.
زمانی، چنین فکری در اندیشه بعضی بزرگشان بوجود آمد که سخن از درسهای کلاسیک و تأسیس مدارس جدید و برگزاری امتحانات، اگر جرم به حساب نمی آمد امری نابخشنودنی محسوب می شد.
ولی ایشان با شجاعتی وصف ناپذیر و درک حساسیت به موقع، تمام سختی ها را تحمل کردند و اولین گام را در این مسیر اصلاح نظام آموزشی حوزه برداشتند و اولین مدرسه علوم دینی به سبک جدید را پایه گذاری کردند.
مهم ترین عاملی که چنین تصمیمی را در ایشان ایجاد کرد، دقت نظر، نکته سنجی و نظم و انضباطی بود که در ایشان وجود داشت، که شاید سالها بگذرد تا محققان و پژوهشگران بتوانند به اندیشه های ایشان در مورد مدیریت حوزه واقف شوند.
ایشان در پی این تصمیم از شخصیت هایی چون آیت الله شهید دکتر بهشتی و مرحوم آیت الله ربانی شیرازی و دیگران برای همکاری در این مسیر دعوت کردند.

1. مدرسه علوی
2. مدرسه الامام المهدی (عج)
این مدرسه در زمان حیات آیت الله گلپایگانی(ره) از رونق خاصی برخوردار بود و یکی از مدارس نمونه قم محسوب می شد.
3. مدرسه ستیه
این مدرسه فعلاً خوابگاه و محل استراحت طلاب مدرسه الامام المهدی (عج) می باشد.
4. خوابگاه حاج غضنفر.
5. خوابگاه موسی بن جعفر علیهما السلام.
6. مدرسه علمیه حاج ملا صادق.
7. مدرسه الوندیه.
8. مدرسه آیت الله گلپایگانی
این مدرسه در نزدیکی حرم مطهر در زمینی به وسعت 4 هزار متر مربع و با زیر بنای چهارده هزار متر مربع احداث شده است. که شامل بخشهای مختلف، کتابخانه عمومی، دارالقران الکریم، گنجینه قرآن، کتابخانه اختصاصی دارالقرآن الکریم، مرکز کامپیوتری و مرکز معجم فقهی و دارای 36 مَدرَس جهت برگزاری دروس سطح و خارج می باشد. و روزانه حدود 150 جلسه درس فقه و اصول در آنجا برقرار است.
9. خوابگاه جواد الائمه علیه السلام هندیها.
10. مدرسه الامام المهدی (عج) اراک.
11. مدرسه الامام المهدی (عج) گلپایگان.
12. مدرسه امیرالمؤمنین علیه السلام ـ کویته پاکستان.
13. مدرسه دخترانه فاطمه الزهراء علیها السلام ـ کویته پاکستان.
14. مدرسه آیت الله حکیم- راولپندی هندوستان.
15. مدینه الزهراء علیها السلام ـ لبنان.

تبلیغات عمال استعمار علیه شیعه مبنی بر اینکه شیعیان قرآن را تحریف کرده اند و قرآن شیعه چهل جزء دارد و... ایشان را بر آن داشت که اقدام به احداث این مؤسسه نماید. تا با این وسیله بتواند فرهنگ قرآن را در جامعه اسلامی رواج دهد و جلوی این تبلیغات را گرفته باشد.
به خاطر همین امر اقدام به چاپ قرآنی به اسم حوزه علمیه قم نمودند و این قرآن را به تمام نقاط جهان فرستادند. پس از چاپ و نشر این قرآن، رئیس اوقاف مدینه به یکی از آقایان گفته بود تنها قرآنی که از شیعه بدست ما رسیده قرآنی است که سید مهدی گلپایگانی به ما داده و پیش ما عزیز است.
همچنین قرآن «هاشم بغدادی» که مورد قبول اهل سنت هم بود انتخاب و به اسم حوزه علمیه قم چاپ و نشر شد.
با این حرکت جلو افترائات به شیعه در خصوص تحریف قرآن سد شد.
برای ترویج قرآن اقدام به تشکیل کلاسهای قرآن در ایران اسلامی نمودند و این اولین کلاسی بود که به صورت کلاسیک در ایران برگزار می شد و در اثر این برنامه تعداد زیادی از نوجوانان حافظ قرآن کریم شدند.
آموزش قرآن به صورت کلاسیک از ابتکارات این مرجع بزرگ بود که در اثر این برنامه در تابستان 1354 هیجده هزار نفر دانش آموز در کشور مشغول یادگیری قرآن بودند.
خدمات قرآنی که دارالقرآن انجام داده است، عبارتند از:
1. جمع آوری قرآن های چاپی که در اقطار جهان به چاپ رسیده.
2. جمع آوری قرآن های خطی در دارالقرآن کریم.
3. مرکز گردآوری ترجمه های قرآن کریم که به زبانهای مختلف و گوناگون نوشته شده است.
4. مرکز گردآوری تفاسیر مختلفی به زبانهای مختلف، و کتابهائی که پیرامون قرآن نوشته شده است.
5. نشر و پخش قرآن کریم در سراسر جهان و نشر علوم و معارف قرآن کریم.
6. اقدام به نشر مجله ای به زبان عربی و فارسی که هر کدام حاوی مقالات و تحقیقاتی از نویسندگان و صاحب نظران می باشد. متأسفانه این مجله فعلاً تعطیل است.
ایشان در ترویج قرآن کریم از هیچ فعالیتی فروگذاری نمی کردند و به هر نحوی ممکن بود برای ترویج قرآن قدم برمی داشتند. که از جمله کارهای مهم ایشان در این رابطه توجه به آموزش قرآن به روش جدید بود.
طرحهای تابستانی آموزش قرآن توسط ایشان تقویت می شد که گاه تعداد فراگیران به چهل هزار نفر بالغ می شد و ایشان دستور می دادند طلاب برای این منظور به همه نقاط کشور اعزام شوند.
دیگر از فعالیتهای ایشان در این رابطه؛ تشکیل و برگزاری کنفرانس های قرآنی در حوزه علمیه قم بود. که در این کنفرانسها موضوعات و مفاهیم و عنوان های علوم قرآنی از طرف ایشان به محققان و دانشمندان کشورها پیشنهاد می شد و آنها در این باره به پژوهش و نوشتن مقالات می پرداختند و سپس از آنها دعوت می شد تا در حوزه به مدت چند روز در ارتباط با آن مباحث به بحث و بررسی در کنفرانس بپردازند و این گام مؤثری بود تا محققان از موضوعات جدید مطلع شوند و پژوهش های آنان نسبت به قرآن کریم عمق بیشتری پیدا کند.
در نهایت نتیجه تحقیقات کنفرانس به صورت جزوه و یا کتاب در اختیار دیگران قرار می گرفت.
ایشان یکی از نادر مراجعی بودند که درباره نشر قرآن و برنامه های قرآن اهتمام بسزائی داشتند. بعد از فوت آیت الله العظمی بروجردی قدس سره وقتی که شهریه دادن را شروع کردند، اعلام کردند؛ هر طلبه ای که حافظ قرآن باشد من شهریه او را دو برابر می کنم.
که این اقدام در حوزه های علمیه سابقه نداشت. حتی زمانی دستور دادند برای تشویق حفاظ کل کشور حقوق تعیین کنند و هر کس که حافظ کل قرآن بود هر ماه حقوق برایش واریز می شد.

با گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی، شیوه های آموزش و گسترش فرهنگها نیز تغییرپذیر است.
باگذشت زمان بعضی از روشها و ابزار گذشته کاربرد خود را از دست داده و پاسخگوی نیاز فقهاء و محققین نمی باشد، و نمی توان با آن ابزار خدمات قابل توجهی را ارائه نمود.
بر همین اساس و با تشخیص این انگیزه یکی دیگر از برجستگی های تفکر ناب و اصیل آیت الله گلپایگانی به عرصه ظهور رسید.
مرجع بزرگ شیعه در این راستا فرصت را مغتنم شمرده و برای ترویج معارف حقه اهل بیت علیهم السلام نخستین قدم را در این راه برداشت و دستور استفاده از کامپیوتر را در این هدف مهم صادر کرد.

سالها پیش برای آیت الله گلپایگانی بیان شد که پدیده ای نو به نام کامپیوتر به دنیای علم و دانش آمده است.
سپس کیفیت آن برای ایشان تشریح شد بلافاصله پرسیدند:
« از این دستگاه چه کار آخوندی بر می آید و چه خدمتی می تواند برای حوزه و معارف اهل بیت علیهم السلام داشته باشد؟ »
وقتی نحوه کار آن را توضیح دادند با توجه به این که ایشان در اغلب امور پیشقدم بودند. این بار نیز با خرسندی این مهم را پذیرفتند و دستور تهیه چنین مرکزی را صادر نمودند. و با تلاشهای ایشان این پدیده نوین هم در خدمت علوم اسلامی درآمد.
از این اقدام هوشمندانه به خوبی برمی آید که ایشان فکر روشنی نسبت به اسلام و مسائل داشتند و با اینکه در وهله اول، همه، کامپیوتر را سوغات غرب می دانستند ولی بالاخره با تلاشهای ایشان به خدمت حوزه و معارف اهل بیت(ع) درآمد.

- برنامه معجم فقهی و حدیث و اصول فقه.
- برنامه امام مهدی(عج).
- برنامه قاموس فقه.
- برنامه زندگی نامه علماء.
- برنامه ابواب فقهی.
- برنامه کتاب شناسی.
- برنامه ظهور.
- برنامه کاتب.

احداث بیمارستان عظیم ایشان یکی از بزرگترین خدمات و گامهای بسیار اساسی و مفیدی است که به دست این مرجع بزرگ صورت گرفت.
انگیزه احداث این بیمارستان با شکوه، به سال 1342 برمی گردد. بعد از آنکه عمال رژيم پهلوی به مدرسه فیضیه هجوم برده و گوشه گوشه مدرسه و سنگفرشهای خیابان را از خون روحانیون رنگین کردند مجروحین و مصدومین حادثه هیچ ملجأ و پناهی نداشتند.
دربهای بیمارستان و درمانگاهها به دستور ساواک به روی آنها بسته شده بود. و یا با جسارت و توهین پذیرای ایشان بودند. و چه بسا بعضی از بیمارستانها مجروحین را جواب کرده و از بیمارستان می راندند.
در پی این تصمیم مردم مؤمن و خیّر نیز همفکری و همکاری کردند در نتیجه بیمارستانی بسیار آبرومند به وجود آمد. که مجهز به انواع تجهیزات می باشد.

یکی از مراکز پیشرو در خدمات اضطراری، بیمارستان ایشان است.
در موقع جاری شدن سیل و زلزله همواره خود آقا، و افراد بیت و بیمارستان در این گونه حوادث نهایت تلاش و ایثار را می نمودند. در دوران جنگ تحمیلی هم قریب 8000 مجروح بدون مرگ و میر در این بیمارستان بستری و درمان شدند.
همچنین در 19 دی 1357 مجروحین یورش رژیم طاغوتی به این بیمارستان آورده شدند و علی رغم اختناق و وجود ساواک مجروحین درمان شدند و پیکر شهداء تحویل بستگان آنان می شد. و در زمان جنگ قریب 20 اکیپ مجهز از این بیمارستان به جبهه ها اعزام شدند.
علاوه بر این بیمارستان بیمارستانهای دیگری توسط ایشان در قم و گوگد احداث شده است.

این مجمع از مهمترین مراکز فرهنگی می باشد که در کشور انگلستان به امر ایشان احداث شده است .
انگیزه احداث این مراکز به خاطر نامه ای بود که مسلمین کشورهای خارجی نوشتند خدمت آقا که ما اینجا مرکزی برای تبلیغ دین نداریم و دست ما خالی است.
جوانهای ما که از کشورهای اسلامی می آیند به مرور زمان فرهنگ اسلامی خود را از دست می دهند.
ابتدا مرحوم حجت الاسلام مهدی گلپایگانی را فرستادند، به 9 کشور اروپائی، که ایشان بررسی و بهترین جا را برای این اقدام انتخاب کنند.
ایشان پس از بررسی لندن را انتخاب نمودند. و اولین اقدامی که کردند آمدند سالن کتابخانه شهرداری را آنجا اجاره کردند و اولین مجلس را در آنجا تشکیل دادند، و دعوتی از مسلمین آنجا کردند.
در جلسه اول زنها بی حجاب و مختلط بودند. ایشان در این مرحله با خونسردی برخورد کردند. اما در جلسه دوم آمدند صندلیها را جدا کردند و گفتند: آقایان یک طرف و خانمها یک طرف باشند.
در جلسه سوم و چهارم تعدادی روسری تهیه کردند و دم در ورودی گذاشتند و گفتند: خانمها از این روسری ها استفاده کنند. کم کم اینطور نفوذ کردند. که الان در هیئاتی که در روز عاشورا در همان جا برگزار می شود شاید دو سه هزار خانم چادری یا با پوشیه شرکت می کنند.
این مجمع در خلال مدتی کوتاه شهرتی به سزا یافت و مرکز حل و فصل امور و رفع مشکلات و پاسخگوئی به مسائل شرعی و عقیدتی مسلمانان گردید. که الان این مرکز از پایگاههای بزرگ مذهبی شده است.
مرکزی است برای تبلیغ آئین مقدس جعفری و محل برگزاری برنامه های مذهبی از قبیل نماز عید فطر و دعای کمیل و دعای ندبه و نماز جمعه و مرکزی است که الحمدالله مورد توجه است.
جالب اینکه حجت الاسلام باقر گلپایگانی نقل می کرد :
در سالی که رفتیم آقای عالمی را در آنجا مستقر کنیم. در صحبت تلفنی که با آقا داشتم، آقا فرمودند:
« برای عاشورا می توانید کاری کنید که دسته ای آنجا راه بیاندازید. و بطور سنتی هیئات در خیابان بیاید؟ »
عرض کردم شما دعا بفرمائید و ما اقدام می کنیم. بعد آنجا با آقایان صحبت شد گفتند: باید از پلیس اجازه بگیریم و رفتند مقدماتش را فراهم کردند.
با انفاس قدسیه آقا کارها انجام شد و از همه شیعیان لندن دعوت شد که به «هاید پارک» بیایند روز عاشورا یک هیئت بزرگ از «هاید پارک» به سوی مجمع حرکت کرد. که شاید طولش 6 کیلومتر می شد و جمعیت از اقشار مختلف شرکت داشتند.
و با توجهات حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) این مراسم هر ساله برگزار می شود. و همه این مسائل را آقا بی سر و صدا و بدون تبلیغات با توکل به خدا و استمداد از حضرت بقیه الله الاعظم ( ارواحنا له الفداء) انجام می دادند.
واقعاً این مرکز با شکوه که در قلب اروپا آنهم در حساسترین موضع لندن نزدیک هاید پارک قرار گرفته موجب فخر و مباهات و عزت و سرفرازی مسلمین بویژه شیعیان جهان است.

ایشان اقدام به احداث خانه عالم در برخی مناطق کشور نمودند. که حدوداً پنجاه منزل برای اسکان مبلغان که برای تبلیغ به شهرهای دیگر میروند توسط ایشان احداث شد و در نتیجه با این کار استقلال روحانیان در تبلیغات دینی حفظ شد.

از آنجائیکه این مرجع به فکر معیشت طلاب جوان بود و بعضی از فضلاء از بی خانمانی رنج می بردند. در سال 1353 ایشان زمینی را در محله چهل درخت تهیه و حدود یکصد و ده خانه برای طلاب و فضلا ساختند. که در جاده اراک است و هم اکنون به نام ایشان می باشد.

این مسجد که با دستور حضرت ولیعصر(عج) و به نام والد ایشان تأسیس شده است در شهر قم دارای اعتبار زیادی است اما با توجه به انتساب آن به پدر بزرگوار امام عصر علیهماالسلام و با توجه به موقعیت استراتژیکی و حساسی که دارد ودر قلب شهر مقدس قم واقع است آن ظرفیت و گنجایش لازم را نداشت.
به دستور آیت الله گلپایگانی حجرات و مغازه ها و زمینهای اطراف مسجد خریداری و نقشه ساختمانی آن آماده شد که با زمین موجود خود مسجد مجموعاً در حدود هفت هزار متر مربع می شود از چهار طرف به خیابان باز گشوده می شود.

در سال 1384 هـ ق پس از حمله کماندوهای رژیم، احداث ساختمان وضوخانه، حمام و رختشویخانه برای مدرسه فیضیه و حفر چاه عمیق اختصاصی برای آن مدرسه و مدرسه دارالشفاء و لوله کشی آن دو مدرسه و تعمیر اساسی مدرسه فیضیه از سوی ایشان انجام گرفت.

در قضیه جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل به آقا خبر می دهند ایتام لبنان الان بی سرپرست هستند.
ایشان حاج آقا مهدی را فرستادند آنجا و همان وقت یک محلی که تقریباً هفت طبقه است توسط ایشان خریداری و در اختیار امام موسی صدر گذاشته شد، و ایشان ایتام را در آنجا جمع و سرپرستی کردند. این مرکز الان هم فعال است و زیر نظر سازمان ملل اداره می شود.

موسم حج که مسلمانان از فرق مختلف و از جای جای جهان به سوی بیت الله الحرام مشرف می شوند. بهترین فرصت است برای ترویج حقائق مکتب اهل بیت علیهم السلام و نشر معارف حقه شیعه در بین حجاج بیت الله الحرام که از نقاط مختلف جهان بدانجا مشرف شده اند.
که این امر موجب استوار شدن عقائد شیعیان دیگر ممالک و گرویدن عده کثیری از فرق دیگر به مکتب جعفری می باشد. و بهترین فصلی است برای تبادل افکار با ملیت های مختلف جهان و آشنا شدن با افکار و عقائد آنها.
روی این جهت چند سال بعد از رحلت آیت الله العظمی بروجردی هیئتی از علماء و فضلاء حوزه همه ساله از طرف آیت الله گلپایگانی به مکه معظمه مشرف می شدند. و در موسم حج در آن مراسم باشکوه شرکت می کردند.
این گروه در مکه و مدینه به امر ایشان در خدمت به حجاج بیت الله الحرام بودند. و برای قضاء حوائج مسلمانان و مهمانان خدا و رسیدگی به امور آنان خصوصاً مسائل دینی آنان همواره آماده بودند. از فعالیتهای عمده این بعثه تبلیغات مبانی شیعه و آشنا نمودن آنها به حقائق استوار مکتب اهل بیت علیهم السلام بود و در همین راستا هزاران جلد کتاب از قبیل «الغدیر» مرحوم علامه امینی قدس سره، «المراجعات»، «اصل الشیعه و اصولها» و غیره در موسم حج بین حجاج پخش می شد.
بدین ترتیب گام‌های مؤثری در این مسیر مقدس برداشته و موفقیتهائی نصیب آنها می شد. البته این فعالیتها مربوط به قبل از انقلاب بود که بردن اینگونه کتابها به عربستان ممنوع نبود.
از دیگر خدمات بعثه ایشان در ایام حج جوابگوئی به مسائل شرعی حجاج بود که در خلال حج پیش می آمد. و از آنجائیکه افرادی که توسط آیت الله گلپایگانی به آنجا فرستاده می شدند تسلط و آگاهی خاصی به مسائل حج داشتند به اعتراف بسیاری از کسانی که از نزدیک از بعثه دیدار کرده بودند بعثه ایشان نقطه امیدی بود برای حجاج بیت الله الحرام.
در همین راستا کتابهائی توسط انتشارات بعثه چاپ و در اختیار حجاج قرار می گرفت که در حل مسائل حج بسیار مفید بود.

از توفیقات ربانی که شامل حال مرجع شیعه بود اسلام آوردن عده کثیری بدست ایشان است. افراد بسیاری از داخل و خارج کشور توسط ایشان از مذهب باطل خویش دست کشیده و به اسلام گرویدند، و این توفیق منحصر به زمان مرجعیت ایشان نبود بلکه در زمان قبل از مرجعیت هم عده ای توسط ایشان به مذهب تشیع گرویده بودند.
مجله مسجد اعظم می نویسد:
بطوری که گزارش رسیده در ظرف یکسال گذشته ( از 17 ذی الحجه 1384 تا 5 صفر 1386 هـ ق) جمعی بالغ بر نه نفر از طریقه و مسلک باطل خود منصرف گردیده و به مذهب حقه شیعه اثنا عشریه گرویده و در محضر مرجع عالیقدر شیعه آیت الله گلپایگانی اعتراف به عقائد حقه نموده اند .
البته این مربوط به اسلام آوردن اشخاص در حضور شخص ایشان می باشد و گرنه هدایت یافتگان بوسیله تلامذه و شاگردان وی در داخل و خارج کشور خصوصاً در لندن در مجمع اسلامی ایشان بسیار زیاد است.
اما مراسم اسلام پذیری از این قرار بود که بدواً علت و انگیزه ای که موجب تمایل شخص به اسلام شده سؤال می شد. و مقدار عرفان و شناخت او را از اسلام سؤال می کردند تا اطمینان حاصل شود که قضیه ساختگی نیست آنگاه خود ایشان اقرار به شهادتین و شهادت بر ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام و معارف و عقائد حقه شیعه را بر زبان او جاری می ساختند و بعد از جریان اسلام آوردن وی در محضر ایشان، مشخصات قضیه از سوی دفتر در یک ورقه نوشته می شد و به امضاء مبارک ایشان می رسید.

او هم اهل قلم بود و هم بیان و در هر دو وادی توفیق وافری داشت. ایشان تمام عمرش را صرف مطالعه و تحقیق و نوشتن کرد و اجازه نداد گوهر عمرش به بطالت صرف شود.
تمام تلاش و کوشش خود را در خدمت به حوزه های علمیه و مکتب اهل بیت علیهم السلام به کار گرفت.
آثار قلمی ایشان عبارتند از:

افاضة العوائد تعلیق علی دررالفوائد.
رساله صلاة الجمعه.
رساله‌ای مختصر در محرمات بالنسب.
رساله‌ای مختصر در عدم تحریف قرآن.
تعلیقات علی العروه الوثقی.
تعلیقات وسیله النجاه.
منتخب الاحکام.
مختصر الاحکام.
توضیح المسائل.
مجمع المسائل (حاوی استفتائات گوناگون در فصول مختلف فقهی در 6 جلد.)
رساله ای در مورد امر به معروف و نهی از منکر.
مسائل جبهه.
مناسک حج.
احکام عمره.
احکامی از حج.
سؤال و جواب پیرامون مسائل حج.
تلخیص احکام الحج.
دلیل الحاج.
هدایة العباد.
ارشاد السائل (جواب استفتاءات خارج از کشور.)
احکام اموات.
آداب و احکام حج.
مناسک الحج.
کتاب الحج.
الهدایه(تقریرات مباحث استدلالی ایشان پیرامون ولایت فقیه و سایر کسانی که ولایت دارند.)
بغیة الطالب.
کتاب القضاء.
کتاب الشهادات.
کتاب الطهارة.
الدر المنضود فی احکام الحدود.
نتائیج الافکار در اثبات نجاست کفار.
احکام النساء.
تعلیقه بر قضاء عروه الوثقی.
الاجتهاد و التقلید.
مباحث من الحج و احکام العمره.
به نقل آیت الله کریمی جهرمی، نوشته هائی هم به قلم ایشان موجود است که نیاز به بازنگری دارد. که عبارتند از:
مباحث باب قضاء.
مباحث باب الشهادت.
مباحث الحدود.
مباحث متفرقه.

منبع:www.salehin.com