وبا

وبا يا التور يکي از بيماري هاي واگير عفوني است که فقط در انسان ايجاد بيماري مي کند و بر اثر سم توليد شده از ميکروب که در مجراي روده کوچک تکثير يافته ظاهر مي شود.وبا بيماري حاد روده اي است که نشانه هاي آن با مدفوع روان و آبکي، استفراغ گاه بگاه شروع شده و به کاهش سريع آب بدن، اسيدوز و بالاخره کلاپس دستگاه گوارش مي انجامد.عامل بيماري زاي آن ويبريوکلرا مي باشد و چون اولين بار در منطقه اي به نام التور در آفريقا پيدا شد به اين نام مشهور شد.عامل بيماري مدت بيشتري در آب زنده مي ماند و در مناطقي که سطح آبهاي زيرزميني آن بالاست آلودگي آن از مدفوع و فاضلاب بيشتر و در نتيجه بيماري در اين مناطق شايع تر است.

علت اهميت بيماري:

- در موارد درمان نشده نسبت مرگ و مير ممکن است به بيش از 50 درصد برسد ولي در صورتي که درمان صحيح صورت گيرد اين نسبت کمتر از 1% است.
- موارد خفيف بيماري که فقط اسهال دارد به خصوص نزد کودکان زياد ديده مي شود.
- موارد مخفي بيماري و يا اصولاً آلودگي هايي که هيچکدام علائم باليني ندارند از موارد باليني آن بسيار زيادتر بوده و اين وضعيت به گسترش سريع بيماري کمک مي کند.

خصوصيات عامل بيماري زا:

ويبرکلرا در گرماي 65 درجه سانتيگراد در مدت 30 دقيقه کشته مي شود در آب جوش ظرف چند ثانيه از بين مي رود. خشک شدن و نور خورشيد ظرف چند ساعت آن را از بين مي برد. کلر با غلظت 0/6 ميلي گرم در ليتر و پيريوکلرا را مي کشد. ويربو در مجراي روده کوچک تکثير يافته و يک زهر درون روده اي توليد مي کند که عامل ايجاد اسهال است.
وقوع: در خلال جهانگير شدن وبا در قرن نوزدهم بيماري بارها از هندوستان به اغلب نقاط دنيا منتشر شد. مطالعات وسيع نشان داد که نمي توان از ورود وبا به يک کشور جلوگيري کرد ولي مي توان با روشهاي کنترل مناسب از انتشار آن به کشور جلوگيري کرد. در سال 1978 بيماري از 18 کشور آفريقايي و 19 کشور آسيايي گزارش شد که در 8 کشور آلودگي براي اولين بار اتفاق افتاده بود.در نيمه اول قرن بيستم بيماري عمدتاً محدود به آسيا بود و تنها يک همه گيري شديد در 1974 در مصر اتفاق افتاد.
وبا از سال 1961 از اندونزي به اغلب کشورهاي آسيايي و از آنجا به اروپاي شرقي و آفريقا و در سال 1973 به ايتاليا و در سال 78 - 1977 همه گيريهايي در ژاپن داشته. در سال 1973 يک مورد از تگزاس گزارش شد.

علائم باليني:دو مرحله دارد:

الف) مرحله تخليه اي: بيمار ناگهان دچار اسهال آبکي، پرفشار و بدود درد مي شود و اندکي بعد استفراغ روي مي دهد. در موارد شديد ممکن است حجم مدفوع از 250 سي سي به ازادي هر کيلو وزن بدن در 24 ساعت بيشتر شود و بيمار تا 40 بار در روز دفع مدفوع داشته باشد.مدفوع در اين بيمار فاقد صفرا و خون و خاکسري رنگ (نماي آب برنجي)و داراي بوي غير زننده است.
ب) مرحله روي هم خوابيدن عروق (کلاپس):بزودي به علت کم آبي بيمار وارد اين مرحله مي شود، باز از دست رفتن وزن طبيعي بدن تشنگي و با کاهش 8-5 درصد وزن بدن، هيپوتانسيون وضعيتي، ضعف، سرگيجه، تاکيکاردي ديده مي شود. کاهش بيش از 10 درصد وزن بدن منجر به ترشح کم ادار و گاهي قطع کامل ادرار، نبض ضعيف، چشمهاي گود رفته، پوست چروکيده و شکم فرورفته (قاشقي شکل)، هيپوترم، گرفتگي عضلاني به علت اختلالات الکتروليتي و در شيرخواران فرورفتگي ملاج و در نهايت خواب آلودگي مي شود.

راههاي انتقال:

الف) تماس مستقيم:از طريق دستهاي آلوده، تماس با مواد دفعي و استفراغ بيماران، ملحفه و لوازم آلوده منتقل مي شود.
ب) تماس غير مستقيم از طريق آب آلوده به مدفوع انسان، منابع آب حفاظت نشده، غذاي آلوده، سبزيجات و ميوه جات آلوده و يا شسته شده با آب آلوده، غذاي پخته شده که با دست يا مگس آلوده شده اند، شير آلوده و بستني تهيه شده از منابع غير مطمئن، تغذيه کودکان به بطري آلوده.
ميکروب التور مي تواند تا 7 روز در آب زنده بماند.در حرارت اتاق به مدت 5 روز، روي پارچه کتاني مرطوب تا 5 هفته، روي پشم 4 روز، روي چرم 3 روز، در شير و فراورده هاي لبني بيش از يک ماه، در پرتقال 1 روز، موز 2 روز، بادمجان 8 روز، غذاهاي خام مثل ماهي، ميوه و سبزيجات تا 10 روز زنده بماند.اغذيه يخ زده مدت طولاني تري ارگانيسم را در خود نگه مي دارد و اگر خام خورده شود يا ساير مواد غذايي را آلوده کند منجر به پيدايش بيماري مي شوند.با پختن ميکروب از بين مي رود. ميوه جات و سبزيجات تازه به شرط پوست کندن يا شسته شدن مطمئن هستند.
مخزن و منبع بيماري: انسان تنها مخزن بيماري وبا است که به صورت بميار يا حامل است و منبع بيماري اسهال و استفراغ بيماران و حاملان بيماري مي باشد.
دوره کمون: دوره کمون اين بيماري ممکن است خيلي کوتاه بوده و بستگي به مقدار ميکروب وارد شده به بدن دارد که متوسط آن 2 تا 3 روز و از چند ساعت تا چند روز گزارش شده است.
دوره واگيري: تا زماني که بيمار در مدفوع خود ويبر کلرا دفع نمايد مي تواند براي محيط آلوده کننده باشد. افرادي که عفونت وفن کيسه صفرا دارند مي توانند به عنوان حاملين به ظاهر سالم در انتشار بيماري دخالت کنند. در اين افراد ممکن است به طور متناوب کشت مدفوع ثبت شود.دادن آنتي بيوتيک در کوتاه کردن اين دوره مي تواند نقش داشته باشد.
تشخيص قطعي بيماري از طريق کشت مدفون بيماران و يا کشت مواد استفراغ شده مي باشد.

عوامل مربوط، ميزبان:

- سن و جنس شيوع: بيماري در هر دو جنس و در همه سنين ديده مي شود. در مناطق بومي کودکان نسبت به بزرگترها بيشتر مبتلا مي شوند ولي در کودکان زير 2 سال به علت ايمني اکتسابي از شير مادر کمتر از بچه هاي بزرگتر است.
- اسيديته معده: بيماري ها يا داروهاي کاهنده اسيد معده، ابتلا به بيماري را افزايش مي دهد.
- ايمني زايي: يک بار ابتلا به بيماري ايمني طبيعي را ايجاد مي نمايد.
- وضعيت اقتصادي، اجتماعي نامناسب شيوع بيماري را افزايش مي دهد.
- افراد با گروه خوني O بيشترين ابتلا به وبا را و افراد به گروه خوني AB کمترين خطر ابتلا را دارند.

راههاي پيشگيري و کنترل بيماري:

- آموزش بهداشت همگاني
- آموزش در مورد برخورد باليني با اسهال
- تقويت برنامه هاي بهداشت محيط
- چون بيماري بيشتر از طريق آب آلوده شيوع مي يابد سعي کنيد براي نوشيدن آب، شستشوي ظروف، خوردن سبزيجات و استحمام از آب لوله کشي کلر دار استفاده کنيد در غير اينصورت آب را جوشانده و پس از سرد شدن مصرف کنيد.
- سبزيجات و ميوه جات را قبل از مصرف با محلول پرکلرين گند زدايي و پس از شستن با آب سالم مصرف کنيد و نحوه ضد عفوني سبزيجات در زير توضيح داده خواهد شد:
1- از خوردن ماهي خام يا پخته که از آب آلوده گرفته شده اجتناب کنيد.
2- در صورتي که از آب چاه منزل براي هر گونه مصرف استفاده مي کنيد، چاه را از طريق کوزه گذاري ضد عفوني کنيد.
3- براي مصرف شير يا فراورده هاي شيري از شير پاستوريزه يا شير جوشيده استفاده کنيد.
4- زباله يا آشغال جمع آوري شده را در ظرف در دار و کيسه هاي پلاستيکي گذاشته و در اسرع وقت از محيط زيست خود دور کنيد.
5- ضمن کوتاه نگه داشتن ناخنها، بعد از اجابت مزاج و قبل از مصرف هرگونه مواد خوارکي دستهايتان را با آب و صابون بشوييد.
6- از شناکردن در استخرهاي عمومي، خوردن آب ميوه و ساندويچ يا هر غذايي که احتمال داده مي شود آلوده باشد جداً خودداري کنيد.

سالم سازي سبزيجات و ميوه ها:

مراحل سالم سازي سبزي و ميوه ها عبارتنداز:
1- پاکسازي
2- انگل زدايي
3- ضدعفوني
4- شستشو
پاکسازي: ابتدا سبزيها را خوب پاک کرده و مواد زايد بر طرف شود و سپس با آب سالم شستشو دهيد.
انگل زدايي: يک ظرف 5 ليتري يا 10 ليتري را از آب پر کنيد و به ازاي هر ليتر آب 3 تا 5 قطره مايع ظرفشويي اضافه کرده، سبزي يا ميوه را داخل کف آب حاصل به مدت 5 دقيقه نگه داشته بعد خارج کنيد و با آب تميز و سالم شستشو دهيد.
ضدعفوني: براي ضد عفوني و از بين بردن عوامل ميکروبي يک قاشق چايخوري پودر کلر را در ظرف 10 ليتري آب حل کنيد.سپس سبزي و ميوه را به مدت 5 دقيقه در محلول نگه داشته تا ميکروب هاي آن کشته شود.
شست و شو: در اين مرحله سبزي و ميوه را با آب سالم تميز بشوييد تا کلر باقيمانده از آن جدا شود.

روشهاي نگهداري سبزي و ميوه ها:

- استفاده از حرارت که موجب از بين رفتن ميکروبها و آنزيمها مي شود.
- استفاده از برودت و انجماد (دماي 5 تا 8 درجه سانتي گراد).
- استفاده از مواد شيميايي مثل نمک و سرکه در تهيه محصولات شور و ترش.
- غليظ کردن براي کاهش دسترسي آب آزاد ماده غذايي براي ميکروب مثل تهيه رب و مربا.
- کنسرو کردن.
- استفاده از اشعه که باعث تخريب ساختمان سلولي ميکروب و جلوگيري از فعاليت هاي آنزيم ها مي شود.
- استفاده از تخمير مثل تهيه سرکه و ماست.