سال‌هایی که کودک در مدارس ابتدایی می‌گذراند، از نظر تغذیه دوره مهمی است؛ زیرا رشد کودک در این سنین ادامه دارد اگرچه سرعت رشد آنها کمتر از سال‌های اول زندگی است، ولی باید توجه داشت که هر مرحله از رشد متکی بر روند مرحله قبل بوده و مرحله بعد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اصولا دانش‌آموزان به 3 وعده غذایی اصلی و 2 میان وعده در طول روز نیاز دارند و باید از تمامی گروه‌های غذایی شامل شیر، لبنیات، گوشت و حبوبات، سبزیجات، میوه‌جات و گروه نان و غلات مصرف کنند و تعادل و تنوع غذایی در این سنین مورد توجه قرار گیرد.
وعده غذایی صبحانه، نقش بسیار موثری در سلامت جسمی و فکری دانش‌آموزان دارد. به دنبال ناشتا بودن در طول شب، اگر دانش‌آموز صبحانه نخورد، به دلیل پایین افتادن قند خون، توانایی و شرایط لازم را برای یادگیری در مدرسه نخواهد داشت.
دانش‌آموزانی که صبحانه کافی نمی‌خورند، کم‌دقت، خسته و بی‌حوصله‌اند و نمی‌توانند کمبود انرژی، ویتامین‌ها و املاح معدنی را با خوردن وعده‌های دیگر جبران کنند. بنابراین مادران باید هر روز صبح، صبحانه کودک خود را قبل از این‌که به مدرسه برود، آماده کنند.
میان‌وعده‌های مناسب و مغذی نیز بسیار اهمیت دارد، زیرا ساعات نزدیک ظهر، کودکان ممکن است گرسنه شوند و این گرسنگی، نشستن سر کلاس را برای آنان تحمل‌ناپذیر می‌کند. تمام این موارد، ضرورت توجه به تغذیه صحیح در مدارس را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
بهداشت بوفه مدارس، فروشندگان بوفه و مواد غذایی موجود در آن موضوعی است که در سلامت دانش‌آموزان که در واقع مشتریان بوفه‌ها هستند، تاثیر زیادی دارد و توجه به آن در واقع توجه به سلامت نسل جوان و آینده کشور است.
خصوصیات بوفه استاندارد چیست؟ نوع خوراکی‌هایی که در آن عرضه می‌شود، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ اینها سوالاتی است که شاید هیچ‌یک از والدین کودکان به فکر آن نباشند.
بوفه قسمتی از تشکیلات یک مدرسه است، پس نظارت مدیر مدرسه روی این بخش ضروری است. همین طور نظارت وزارت بهداشت که با فرستادن ماموران بهداشت به مدارس می‌تواند از بسیاری از بیماری‌هایی که ممکن است از طریق مواد غذایی ناسالم به دانش‌آموزان سرایت کند، جلوگیری به عمل آورد.
افراط در مصرف شکلات و شیرینی به این دلیل که موجب بی‌اشتهایی و سیری کاذب در کودکان می‌شود و آنها را از مصرف غذاهای اصلی بازمی‌دارد، موجب اختلال رشد آنها خواهد شد. بهتر است در منزل از نگه‌داشتن شکلات و شیرینی خودداری کنید و به این ترتیب، دسترسی دائمی کودکان به این نوع مواد کاهش می‌یابد. از دادن شکلات و شیرینی به عنوان جایزه یا تغذیه به کودکان خودداری کنید.
مصرف بی‌رویه تنقلات غذایی کم‌ارزش، یکی دیگر از مشکلات دانش‌آموزان است. متاسفانه برخی تنقلات تجارتی مانند انواع پفک به‌طور بی‌رویه از سوی کودکان و دانش‌آموزان مصرف می‌شود.
نتایج بررسی کشوری سال 1377 از دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت نشان داده است حدود 50 درصد کودکان 126 ماهه و حدود 90 درصد کودکان یک تا 2 ساله هر روز پفک مصرف می‌کنند. مصرف پفک بخصوص قبل از وعده‌های غذایی به دلیل ایجاد سیری کاذب کودکان را از خوردن غذاهای اصلی که باید مواد مغذی مورد نیاز رشد کودک تامین کند، باز می‌دارد. از سوی دیگر، نمک آن ذائقه کودک را به خوردن غذاهای شور عادت می‌دهد.
متخصصان تغذیه همواره به والدین توصیه می‌کنند کودکان را به مصرف تنقلات سنتی مثل نخودچی و کشمش، گردو، بادام، پسته، گندم برشته، برنجک، عدس برشته شده، توت خشک، انجیر خشک و برگه‌ها تشویق کنند و سر سفره به جای نوشابه برای افراد خانواده از دوغ استفاده کنند.
شایع‌ترین کمبودهای ویتامینی در این دوران، کمبود ویتامین A و D و شایع‌ترین کمبودهای املاح، کمبود ید، آهن و کلسیم است. هویج، منبع ارزانی از ویتامین A است و والدین می‌توانند از آن در برنامه غذایی روزانه کودکشان استفاده کنند.
بهترین نوع آهن قابل جذب در موارد حیوانی نظیر گوشت، مرغ و جگر است.
دریافت مقادیر کافی کلسیم از برنامه غذایی روزانه در سنین مدرسه و بلوغ برای حفظ تراکم طبیعی استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان در بزرگسالی حائز اهمیت است.
بستنی و شیر پاستوریزه، منبع خوبی از کلسیم هستند و مصرف آنان در میان‌وعده کودکان در تامین بخشی از کلسیم مورد نیاز کودکان موثر است. نان و پنیر، میان‌وعده مناسب دیگری برای تامین کلسیم است که همراه سبزی، گوجه‌فرنگی، خیار یا گردو یک میان‌وعده سالم و مغذی برای دانش‌آموزان به شمار می‌رود.
با تغذیه دانش‌آموزان چه باید کرد؟ آیا دانش‌آموزان باید تنها از طریق مدرسه، تغذیه خود را تهیه کنند یا حتما باید خوراکی‌های خاصی از خانه با خود بیاورند؟ آیا تمام بوفه‌های مدرسه مناسب‌ترین تغذیه را در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهند؟ آیا تمام خوراکی‌های خانگی خوب و مغذی هستند؟ با دوره‌گردهای خیابانی چه باید کرد؟
تغذیه دانش‌آموز از هرجا که تهیه شود، نوع و کیفیت آن مهم است. این کیفیت تنها مربوط به مدرسه نیست. تغذیه چه در خانه، چه در مدرسه و چه در راه مدرسه باید مورد توجه قرار گیرد و این مساله تنها از طریق آموزش صحیح خانواده‌ها امکان‌پذیر است.
توجه به تغذیه فرزندان از مهم‌ترین وظایف والدین است، زیرا فرهنگ و عادات غذایی در خانه شکل می‌گیرد و در مدرسه تثبیت می‌شود. نمی‌توان کودکان را از خرید مواد خوراکی در راه مدرسه منع کرد ولی می‌توان آنها را متقاعد کرد تا از مصرف مواد مضر برای بدنشان خودداری کنند که این امر می‌تواند با عرضه غذاهای مناسب بر سر سفره در خانواده آغاز شود و در مدرسه ادامه یابد.
اصولا دانش‌آموزان به 3 وعده غذایی اصلی و 2 میان وعده در طول روز نیاز دارند و باید از تمامی گروه‌های غذایی شامل شیر، لبنیات، گوشت و حبوبات، سبزیجات، میوه‌جات و گروه نان و غلات مصرف کنند و تعادل و تنوع غذایی در این سنین مورد توجه قرار گیرد.
وعده غذایی صبحانه، نقش بسیار موثری در سلامت جسمی و فکری دانش‌آموزان دارد. به دنبال ناشتا بودن در طول شب، اگر دانش‌آموز صبحانه نخورد، به دلیل پایین افتادن قند خون، توانایی و شرایط لازم را برای یادگیری در مدرسه نخواهد داشت.
دانش‌آموزانی که صبحانه کافی نمی‌خورند، کم‌دقت، خسته و بی‌حوصله‌اند و نمی‌توانند کمبود انرژی، ویتامین‌ها و املاح معدنی را با خوردن وعده‌های دیگر جبران کنند. بنابراین مادران باید هر روز صبح، صبحانه کودک خود را قبل از این‌که به مدرسه برود، آماده کنند.
میان‌وعده‌های مناسب و مغذی نیز بسیار اهمیت دارد، زیرا ساعات نزدیک ظهر، کودکان ممکن است گرسنه شوند و این گرسنگی، نشستن سر کلاس را برای آنان تحمل‌ناپذیر می‌کند. تمام این موارد، ضرورت توجه به تغذیه صحیح در مدارس را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
غذای سالم
خصوصیات بوفه استاندارد چیست؟ نوع خوراکی‌هایی که در آن عرضه می‌شود، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ اینها سوالاتی است که شاید هیچ‌یک از والدین کودکان به فکر آن نباشند.
بوفه قسمتی از تشکیلات یک مدرسه است، پس نظارت مدیر مدرسه روی این بخش ضروری است. همین طور نظارت وزارت بهداشت که با فرستادن ماموران بهداشت به مدارس می‌تواند از بسیاری از بیماری‌هایی که ممکن است از طریق مواد غذایی ناسالم به دانش‌آموزان سرایت کند، جلوگیری به عمل آورد.
غذای مضر
.jpg "تغذیه سالم در مدرسه")
مصرف بی‌رویه تنقلات غذایی کم‌ارزش، یکی دیگر از مشکلات دانش‌آموزان است. متاسفانه برخی تنقلات تجارتی مانند انواع پفک به‌طور بی‌رویه از سوی کودکان و دانش‌آموزان مصرف می‌شود.
نتایج بررسی کشوری سال 1377 از دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت نشان داده است حدود 50 درصد کودکان 126 ماهه و حدود 90 درصد کودکان یک تا 2 ساله هر روز پفک مصرف می‌کنند. مصرف پفک بخصوص قبل از وعده‌های غذایی به دلیل ایجاد سیری کاذب کودکان را از خوردن غذاهای اصلی که باید مواد مغذی مورد نیاز رشد کودک تامین کند، باز می‌دارد. از سوی دیگر، نمک آن ذائقه کودک را به خوردن غذاهای شور عادت می‌دهد.
متخصصان تغذیه همواره به والدین توصیه می‌کنند کودکان را به مصرف تنقلات سنتی مثل نخودچی و کشمش، گردو، بادام، پسته، گندم برشته، برنجک، عدس برشته شده، توت خشک، انجیر خشک و برگه‌ها تشویق کنند و سر سفره به جای نوشابه برای افراد خانواده از دوغ استفاده کنند.
ویتامین های مورد نیاز کودکان
میزان انرژی مورد نیاز کودکان مدرسه‌ای به لحاظ تفاوت در اندازه بدن، میزان تحرک و سرعت رشد، متفاوت است و اگر انرژی مورد نیاز کودکان از طریق کربوهیدرات و چربی تامین نشود، پروتئینی که باید صرف رشد و ترمیم بافت‌های بدن شود، برای تامین انرژی به مصرف می‌رسد.
شایع‌ترین کمبودهای ویتامینی در این دوران، کمبود ویتامین A و D و شایع‌ترین کمبودهای املاح، کمبود ید، آهن و کلسیم است. هویج، منبع ارزانی از ویتامین A است و والدین می‌توانند از آن در برنامه غذایی روزانه کودکشان استفاده کنند.
بهترین نوع آهن قابل جذب در موارد حیوانی نظیر گوشت، مرغ و جگر است.
دریافت مقادیر کافی کلسیم از برنامه غذایی روزانه در سنین مدرسه و بلوغ برای حفظ تراکم طبیعی استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان در بزرگسالی حائز اهمیت است.
بستنی و شیر پاستوریزه، منبع خوبی از کلسیم هستند و مصرف آنان در میان‌وعده کودکان در تامین بخشی از کلسیم مورد نیاز کودکان موثر است. نان و پنیر، میان‌وعده مناسب دیگری برای تامین کلسیم است که همراه سبزی، گوجه‌فرنگی، خیار یا گردو یک میان‌وعده سالم و مغذی برای دانش‌آموزان به شمار می‌رود.
وظایف خانواده در تغذیه فرزندان
با تغذیه دانش‌آموزان چه باید کرد؟ آیا دانش‌آموزان باید تنها از طریق مدرسه، تغذیه خود را تهیه کنند یا حتما باید خوراکی‌های خاصی از خانه با خود بیاورند؟ آیا تمام بوفه‌های مدرسه مناسب‌ترین تغذیه را در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهند؟ آیا تمام خوراکی‌های خانگی خوب و مغذی هستند؟ با دوره‌گردهای خیابانی چه باید کرد؟تغذیه دانش‌آموز از هرجا که تهیه شود، نوع و کیفیت آن مهم است. این کیفیت تنها مربوط به مدرسه نیست. تغذیه چه در خانه، چه در مدرسه و چه در راه مدرسه باید مورد توجه قرار گیرد و این مساله تنها از طریق آموزش صحیح خانواده‌ها امکان‌پذیر است.
توجه به تغذیه فرزندان از مهم‌ترین وظایف والدین است، زیرا فرهنگ و عادات غذایی در خانه شکل می‌گیرد و در مدرسه تثبیت می‌شود. نمی‌توان کودکان را از خرید مواد خوراکی در راه مدرسه منع کرد ولی می‌توان آنها را متقاعد کرد تا از مصرف مواد مضر برای بدنشان خودداری کنند که این امر می‌تواند با عرضه غذاهای مناسب بر سر سفره در خانواده آغاز شود و در مدرسه ادامه یابد.
منبع:
پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش
