مجموعه‌ای از کمبودهای شناختی

اختلال کمبود اعتماد به نفس علت نیست، بلکه معلول یک سری و یا مجموعه‌ای از نواقص و کمبودهای شناختی، مهارت‌های بین فردی و ارتباطی است. به عبارتی فرد مبتلا به کمبود اعتماد به نفس به نحوی ناخودآگاه از این امر آگاه است که به کمبود و کاستی‌هایی در زمینه‌های رفتاری و ارتباطی روبروست، به همین جهت علائم کمبود اعتماد به نفس در فرد مبتلا آشکار می‌شود. اختلال کمبود اعتماد به نفس نیز امری نیست که خود به خود برطرف شود، بلکه فرد مبتلا لازم است تلاش‌ها و فعالیت‌های به نسبت همه جانبه‌ای را به اجرا درآورد، تا چنین اختلالی به تدریج برطرف گردد. از سوی دیگر چنین امری به تجربه ملاحظه شده که اغلب افراد مبتلا به اختلال کمبود اعتماد به نفس به سایر آسیب‌ها و اختلال‌های رفتاری و شخصیتی نیز مبتلا هستند. به عبارت دیگر بدین صورت نیست که فردی مبتلا به اختلال کمبود اعتماد به نفس باشد و بعضی از آسیب‌ها و اختلال‌های رفتاری و شخصیتی را نداشته باشد.
البته بعضی از این آسیب‌های رفتاری علت و از ابتدا وجود داشته و سپس همین آسیب‌ها، کمبودها و کاستی‌هایی را در شخص ایجاد کرده است. هم چنین در صورتی که با اختلال کمبود اعتماد به نفس به درستی برخورد نشود و یا اقدام‌های درمانی به موقع انجام نگیرد. همین اختلال، عوارض، آسیب‌ها و مشکل‌آفرینی‌هایی را در رفتار و شخصیت فرد مبتلا به همراه خواهد داشت.
البته بعضی افراد به دلیل ناآگاهی و بعضی دیگر نیز به دلیل کم اهمیت بودن آسیب‌های رفتاری و بهداشت روان توجه چندانی به این گونه آسیب‌ها و رنجش‌های درونی ندارند و یا تغییر و تحول در اینگونه امور را به مرور زمان واگذار می‌کنند تا شاید با گذشت زمان برطرف شوند. در حالی که اختلال‌ها و مشکلات رفتاری به سادگی و خود به خود برطرف نمی‌شوند.
برای مثال، چنان‌چه یکی از وسایل منزل مانند یخچال و یا تلویزیون خراب و یا از کار بیفتد، اگر آن را به حال خود رها کنند، به طور خودکار وسیله‌ی مورد نظر تعمیر و عیب آن برطرف نخواهد شد، بلکه نیاز به توجه و رسیدگی و تعمیرکار مجرب برای برطرف شدن عیب و اختلال موجود خواهد داشت.
اختلال کمبود اعتماد به نفس نیز امری نیست که خود به خود برطرف شود، بلکه فرد مبتلا لازم است تلاش‌ها و فعالیت‌های به نسبت همه جانبه‌ای را به اجرا درآورد، تا چنین اختلالی به تدریج برطرف گردد.
یکی از اقدام‌های بسیار سازنده و تعیین‌کننده در این زمینه یافتن سایر علائم آسیب‌گونه‌ی رفتاری است. زیرا این علائم آسیب‌گونه می‌توانند مشکل آفرینی‌هایی را برای شخص به همراه داشته باشند و در مواردی نیز پیامدها و آسیب‌های کمبود اعتماد به نفس را نیز تشدید می‌نمایند.
در این بخش نیز به صورت فهرست‌وار به این علائم آسیب‌گونه در رفتار و شخصیت به قرار زیر اشاره می‌گردد.

بیشتر بخوانید: علائم اختلال شخصیتی

1- تجربه رنجش‌هایی در درون و زندگی روزمره
2- شناخت و نگرش نادرستی نسبت به خود، واقعیت‌ها و امور زندگی داشتن
3- درگیر شدن با پدیده‌ای به نام حقارت یا کم رشدی
4- داشتن رفتارهایی تظاهر‌آمیز یا نمایشی
5- نداشتن راستی و صداقت
6- اضطراب و نگرانی بیش از حد معمول
7- مشکلاتی در زمینه‌های تربیتی و خانوادگی داشتن
8- درگیری بیش از اندازه با اعضای خانواده
9- ارتباط با درون خویش را از دست دادن
10- ارتباط با دنیای بیرون را از دست دادن
11- بیش از اندازه در گذشته و آینده‌ی نامعلوم سیر کردن
12- از دست دادن زمان حال و اکنون
13- داشتن سن رفتاری به مراتب پایین‌تر از سن شناسنامه‌ای
14- داشتن درگیری‌ها و ستیزهای بیش از اندازه با اطرافیان
15- برخورداری از رفتارهایی که بیش‌تر بر اساس عواطف است تا منطق
16- بیش‌تر تحت تأثیر عوامل بیرونی قرار گرفتن
17- اعتماد به نفس پایین
18- اغلب دیگران را مقصر مشکلات خود دانستن
19- کشف نکردن استعداد خویش
20- نداشتن آگاهی نسبت به اختلال و بیماری خود
21- برخلاف رفتارهای آزاردهنده‌شان، عاطفی و مهربان هستند
22- ترسان و گریزان بودن از مراجعه به روان‌پزشک، روان‌شناس و مراکز مشاوره
23- نوسانات شدید در رفتار
24- پرخاشگری بیش از اندازه
25- اهدافی غیرواقعی و نامعقول برای خود و آینده داشتن
26- ضعیف و کم رنگ شدن عواطف سالم انسانی
27- ضعف و یا نداشتن حالت خود اصلاح‌گری
28- فرو رفتن در یک دنیای رویایی و غیرواقعی
29- رفتار جنسی آشفته، ناهنجار و نامتعارف
30- مولد بودن در زندگی را از دست دادن
در هر صورت، هر کدام از آسیب‌های عنوان شده‌ی فوق هم معلول بعضی عوامل موجود در زندگی بوده و هم می‌توانند به صورت علت عمل کرده و آسیب‌ها و مشکل‌آفرینی‌های دیگری را نیز به همراه داشته باشد.
برای مثال مورد شماره 28، فرو رفتن در یک دنیای رویایی و غیر واقعی، می‌تواند علتی باشد برای بعضی مشکلات دیگر یعنی شخص با ساختن یک دنیای غیر واقعی و رویایی برای خود به آرامش کاذب و فریبنده دست یابد و هم چنین می‌تواند معلول باشد، بدین صورت که شخص به واسطه‌ی بعضی ناراحتی‌ها، آزار و اذیت‌هایی که متحمل می‌شود، از واقعیت‌های موجود فاصله می‌گیرد و به دنیایی خود ساخته، رویایی و غیر واقعی پناه می‌برد.
چنین امری یعنی فاصله گرفتن با واقعیت‌های موجود مشکلاتی را می‌تواند به همراه داشته باشد. بدین صورت که افراد هر قدر با واقعیت‌ها و حقایق موجود در ارتباط باشند و با در نظر گرفتن آنها می‌توانند از زندگی موفق، سالم‌تر و مولد‌تری برخوردار باشند.
در واقع این علائم هم به عنوان علت و یا معلول و در هر دو صورت، تفاوت چندانی نداشته و می‌توانند پیامدهای مشکل‌آفرینی را برای فرد به همراه داشته باشد. برای مثال مورد 25 «اهدافی غیر واقعی و نامعقول برای خود و آینده داشتن»، به عبارتی شخص هدف و یا اهدافی را برای خود در نظر بگیرد که تطابق و هماهنگی چندانی با امکانات و توانایی‌های موجودش نداشته باشد. همین امر، امکانات و توانایی‌های موجود شخص را در زمینه‌ها و مواردی به مصرف می‌رساند که نه تنها به نتایج سازنده‌ای منجر نمی‌شود، بلکه باعث هدر رفتن زمان، امکانات و فرصت‌هایی می‌گردد که امکان تجدیدپذیری نداشته باشد.
در هر حال فردی که مبتلا به کمبود اعتماد به نفس است، لازم می‌شود تا آسیب‌های رفتاری و شخصیتی را شناسایی نماید و چنان‌چه این علائم در او وجود داشت، لازم است که آنها در نظر گرفته و سعی و تلاش خود را برای برطرف نمودن‌شان به کار گیرد.
البته بعضی از آنها در حد و اندازه‌ای و یا به طور نسبی قابل برطرف شدن هستند، اما بعضی دیگر نیاز به کمک‌ها و راهنمایی‌های کارشناسی و تخصصی دارند. چنان چه فرد مبتلا از کمک‌های کارشناسانه استفاده ننماید، چنین علائمی مشکل‌آفرینی‌های بسیاری را برایش به همراه خواهد داشت و همین امر کمبود اعتماد به نفس را تداوم بخشیده و یا تثبیت خواهد کرد.
در هر صورت این نکته‌ی بسیار مهم را لازم است در نظر داشت که برطرف نمودن و یا درمان اختلال کمبود اعتماد به نفس امری است که اقدام‌های همه جانبه‌ای را می‌طلبد، از این رو ضروری است که با آسیب‌های رفتاری و شخصیتی آشنایی‌های مورد نیاز را به دست آورد و چنان چه بعضی از آنها در رفتار و شخصیت وجود داشته باشند، اقدام‌ها و راهکارهای لازم برای برطرف نمودن‌شان در نظر گرفته شوند. زیرا آسیب‌های رفتاری و شخصیتی مقدار قابل توجهی از نیروهای فکری و ذهنی شخص را به مصرف می‌رساند و با در نظر گرفتن این امر که برطرف نمودن اختلال کمبود اعتماد به نفس، تلاش‌ها، فعالیت‌ها، تمرین‌ها و مقداری از توانایی‌های فکری و ذهنی شخص را برای برطرف شدن نیاز دارد.
در مجموع رفع شدن این گونه آسیب‌های رفتاری می‌تواند در برطرف نمودن کمبود اعتماد به نفس، نتایج مفید و سازنده‌ای را به همراه داشته باشد.
منبع مقاله :
کاوه، سعید، (1387)، کمبود اعتماد به نفس: شناخت و بررسی اختلال کمبود اعتماد به نفس و راه‌کارهایی در جهت درمان و بر طرف نمودن آن، تهران: سخن، چاپ اول.