لیلة الرغائب، شبی مهم و اثر گذار
خداوند حکیم، عالم را چنان دقیق و حساب شده آفریده است که تمامی شب ها و روزهای آن نشانه ای از عظمت پروردگار عالم به شمار می رود. اما در میان آنها برخی ایام یا لیالی، از حساب ویژه تری برخوردارند و در آموزه های دین مبین اسلام نسبت به اهمیت آنها مطالبی وارد شده است. یکی از این شب های نورانی، لیلة الرغائب یا شب آرزوهاست. در روایتی از نبی اکرم (ص) نقل شده است که فرمودند: از نخستین شب جمعه ماه رجب غافل نباشید، چه آن شب، شبی است که فرشتگان آن را لیلة الرغائب نامیده ند.[1] «رغائب» به معنای آرزوهاست. در فرهنگ معاصر ذیل ماده «رغب» آمده است: «آرزو کردن، میل داشتن، خواستن».[2]
لیله الرغائب یا شب آرزوها نیز از این دست موارد به شمار می رود. پروردگار عالم که دریای توصیف ناپذیر رحمت او شامل همه عالم می شود در این شب بزرگ دروازه ای از رحمت خاصه خود را بسوی مومنین باز کرده و زمینه را برای اعطای نعمت به بندگان خود فراهم آورده است.
همان گونه که از روایت فوق پیداست این شب نام اولین شب جمعه ماه رجب است که با توجه به آنجه در این زمینه وارد شده است منظور شام اولین پنج شنبه ماه رجب است؛ چرا که از اعمال متصل به شب لیلة الرغائب این است که روز پنج شنبه را بایستی روزه گرفت و سپس نمازی با دستور خاص بین نماز مغرب و عشا خوانده شود و ... که دستور آن در مفائیح الجنان آمده است؛ اما این نوشتار قصد دارد به بهانه این شب با اهمیت، به نکته ای خاص اشاره کند که در ادامه بیان خواهد شد.
لیله الرغائب یا شب آرزوها نیز از این دست موارد به شمار می رود. پروردگار عالم که دریای توصیف ناپذیر رحمت او شامل همه عالم می شود در این شب بزرگ دروازه ای از رحمت خاصه خود را بسوی مومنین باز کرده و زمینه را برای اعطای نعمت به بندگان خود فراهم آورده است.
همان گونه که از روایت فوق پیداست این شب نام اولین شب جمعه ماه رجب است که با توجه به آنجه در این زمینه وارد شده است منظور شام اولین پنج شنبه ماه رجب است؛ چرا که از اعمال متصل به شب لیلة الرغائب این است که روز پنج شنبه را بایستی روزه گرفت و سپس نمازی با دستور خاص بین نماز مغرب و عشا خوانده شود و ... که دستور آن در مفائیح الجنان آمده است؛ اما این نوشتار قصد دارد به بهانه این شب با اهمیت، به نکته ای خاص اشاره کند که در ادامه بیان خواهد شد.
درگیری واقعی در کلان عالم
قرآن کریم دو جبهه کلان را در عالم ترسیم می کند:
اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُون[3] خداوند، ولى و سرپرست کسانى است که ایمان آوردهاند آنها را از ظلمتها، به سوى نور بیرون مىبرد. (اما) کسانى که کافر شدند، اولیاى آنها طاغوتها هستند که آنها را از نور، به سوى ظلمتها بیرون مىبرند آنها اهل آتشند و همیشه در آن خواهند ماند.
در این آیه مبارکه، اشاره شده است که این دو جبهه دارای سرپرستانی هستند؛ اولیاء جبهه حق سعی می کنند تا مومنان را به سوی نور هدایت کنند و در مقابل سرپرستان جبهه ظلمت، تمام همّ و غم خود را به کار می گیرند تا کافران و مشرکان را به سوی تاریکی کشانده و آنها را گرفتار تباهی نمایند.
اولیاء این دو جبهه برای دعوت و جذب انسان ها، تدابیری اندیشیده اند. به عنوان مثال شیطان دعوت خود را با لذت های کاذبی نظیر شهوات حیوانی همراه کرده و برای اغوای بشر، جاذبه های مخربی را ایجاد نموده است؛ مثلا مکان هایی نظیر کازینوها، کاباره ها، سواحل آنچنانی و ... را در پیش روی انسان قرار داده و ایامی نظیر والنتاین، چهارشنبه های کذا و ... ایجاد کرده و همه اینها با عناوین مختلف و تفاوت هایی که با هم دارند جملگی در یک امر مشترکند و آن دور شدن از معنویت و افتادن در ورطه فساد و تباهی است. در مقابل اولیاء جبهه حق برای نجات مردم از گرداب های سهمگین وساوس شیطانی و طوفان های غرائز حیوانی، مکان ها و زمان هایی را تعیین کرده اند تا بهانه ای باشد برای تعمیق و تحکیم روحیه ایمانی انسان ها و ایجاد زمینه ای برای توسعه حق و نورانیت در عالم.
مسجد، کعبه، حرم امامان و امام زادگان، مزار اولیاء و شهداء و ... از جمله مکان های نورانی جهت تقویت ایمان و باورهای مردم و ایامی نظیر ماه مبارک رمضان، ماه هایی نظیر رجب و شعبان، روز عید غدیر، روز عید قربان و .... نیز از جمله زمان هایی است که زمینه رشد معنوی و تقرب بیشتر و سریع تر به خداوند را فراهم می آورد.
اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُون[3] خداوند، ولى و سرپرست کسانى است که ایمان آوردهاند آنها را از ظلمتها، به سوى نور بیرون مىبرد. (اما) کسانى که کافر شدند، اولیاى آنها طاغوتها هستند که آنها را از نور، به سوى ظلمتها بیرون مىبرند آنها اهل آتشند و همیشه در آن خواهند ماند.
در این آیه مبارکه، اشاره شده است که این دو جبهه دارای سرپرستانی هستند؛ اولیاء جبهه حق سعی می کنند تا مومنان را به سوی نور هدایت کنند و در مقابل سرپرستان جبهه ظلمت، تمام همّ و غم خود را به کار می گیرند تا کافران و مشرکان را به سوی تاریکی کشانده و آنها را گرفتار تباهی نمایند.
اولیاء این دو جبهه برای دعوت و جذب انسان ها، تدابیری اندیشیده اند. به عنوان مثال شیطان دعوت خود را با لذت های کاذبی نظیر شهوات حیوانی همراه کرده و برای اغوای بشر، جاذبه های مخربی را ایجاد نموده است؛ مثلا مکان هایی نظیر کازینوها، کاباره ها، سواحل آنچنانی و ... را در پیش روی انسان قرار داده و ایامی نظیر والنتاین، چهارشنبه های کذا و ... ایجاد کرده و همه اینها با عناوین مختلف و تفاوت هایی که با هم دارند جملگی در یک امر مشترکند و آن دور شدن از معنویت و افتادن در ورطه فساد و تباهی است. در مقابل اولیاء جبهه حق برای نجات مردم از گرداب های سهمگین وساوس شیطانی و طوفان های غرائز حیوانی، مکان ها و زمان هایی را تعیین کرده اند تا بهانه ای باشد برای تعمیق و تحکیم روحیه ایمانی انسان ها و ایجاد زمینه ای برای توسعه حق و نورانیت در عالم.
مسجد، کعبه، حرم امامان و امام زادگان، مزار اولیاء و شهداء و ... از جمله مکان های نورانی جهت تقویت ایمان و باورهای مردم و ایامی نظیر ماه مبارک رمضان، ماه هایی نظیر رجب و شعبان، روز عید غدیر، روز عید قربان و .... نیز از جمله زمان هایی است که زمینه رشد معنوی و تقرب بیشتر و سریع تر به خداوند را فراهم می آورد.
لیلة الرغائب، دروازه ای از رحمت الهی
لیله الرغائب یا شب آرزوها نیز از این دست موارد به شمار می رود. پروردگار عالم که دریای توصیف ناپذیر رحمت او شامل همه عالم می شود در این شب بزرگ دروازه ای از رحمت خاصه خود را بسوی مومنین باز کرده و زمینه را برای اعطای نعمت به بندگان خود فراهم آورده است.
در این شبِ رحمت و مغفرت، همه ملائکه در کعبه و حوالی آن جمع می شوند و از خداوند برای روزه دار ماه رجب طلب بخشش می کنند و ارحم الراحمین با درخواست آنها موافقت می کند.[4]
با این وصف می توان فرصتی هایی نظیر لیله الرغائب را فراتر از یک شب معمولی با یک سری اعمال مستحب در نظر گرفت؛ بلکه باید این ایام و یا مکان های توصیه شده را دروازه هایی از رحمت بی کران الهی دانست که حضرت حق بهانه کرده است تا خیل عظیمی از بندگان گرفتار و آرزومند خود را دست گیری نماید.
در این شبِ رحمت و مغفرت، همه ملائکه در کعبه و حوالی آن جمع می شوند و از خداوند برای روزه دار ماه رجب طلب بخشش می کنند و ارحم الراحمین با درخواست آنها موافقت می کند.[4]
با این وصف می توان فرصتی هایی نظیر لیله الرغائب را فراتر از یک شب معمولی با یک سری اعمال مستحب در نظر گرفت؛ بلکه باید این ایام و یا مکان های توصیه شده را دروازه هایی از رحمت بی کران الهی دانست که حضرت حق بهانه کرده است تا خیل عظیمی از بندگان گرفتار و آرزومند خود را دست گیری نماید.
نویسنده: حسین سعدآبادی
[1] ابن طاووس، طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ج2،ص 635
[2] آذرنوش، فرهنگ معاصر عربی – فارسی، ص240.
[3] سوره بقره / آیه 257.
[4] ابن طاووس، همان، ، ج2، ص۱۸۵.
