از سوی دیگر، در مقام بیان «اهمیت عشق و محبت به همسر»، از امام علی بن موسی الرضا علیه السلام نقل شده که آن بزرگوار همسر را، به ویژه اگر خوش خلق، عاشق و مطیع باشد، نعمت و غنیمتی الهی و پرسود می دانند که باید آن را به بهترین وجه پاس داشت و سپاسگزار و قدردان او بود. بلکه فرمودند: همسر غرامت و دینی است که بار مسئولیتش به دوش همسرش است و در قبال آن باید پاسخگو باشد.
بنا بر آنچه گفته شد، هریک از زن و شوهر، برای دیگری، اول، دینی است که در قبال آن مسئول است؛ دوم، نعمتی الهی است که به حکم عقل باید قدر او را بداند و سپاسگزارش باشد. در نتیجه، اگر همسران پاسدار نعمت وجود همدیگر باشند، به یقین همه آثار و برکات شکرگزاری نیز نصیب آنان می شود. برکاتی چون افزایش نعمت، نجات از عذاب الهی، سپاس خداوند از بنده، الهی شدن، توجه به فقر و نیازمندی خویش در مقابل خداوند، استفاده درست از نعمت های الهی و.... بحث «آثار و برکات شکر و سپاسگزاری» و پیامدها و «فرجام ناسپاسی» در فصل چهارم از جلد نخست به تفصیل بیان شده است. به بیان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، «مصداق شکر هر نعمتی، پرهیز از محرمات الهی است»: شکر کل نعمة الورع عن محارم الله (1).از سخنان حکیمانه اهل بیت (علیهم السلام) استفاده می شود که اگر انسانی که شاکر بندگان خداوند نیست، ادعا کند که سپاسگزار خداوند بوده است، پروردگار از وی نخواهد پذیرفت و خطاب خواهد رسید که «وقتی سپاسگزار بنده ام نباشی، سپاسگزار من نیز نیستی».اما اگر در قبال نعمت همسر، معصیتی شود و حقی از وی ضایع گردد، این از محرمات الهی است، و خود از بدترین مصادیق ناسپاسی است. اما چگونه؟ به راستی زن و مرد چگونه قدردان و سپاسگزار نعمت وجود هم باشند؟
به اجمال اشاره می کنیم که یکی از مصادیق بارز سپاسگزاری در قبال نعمت، شکر عملی است. بنابراین، اگر در برخورد و ارتباط با همسر امور ذیل مراعات شود، به یقین انسان سپاسگزار این نعمت الهی است و در نتیجه، از برکات آن بهره مند خواهد بود؛ گفتنی است که برخی از این موارد در مباحث پیشین، با عناوین گوناگون مانند: «شیوه های ابراز محبت به همسر» یا «شیوه های اکرام و احترام به همسر» بررسی شد. اموری چون:
أ) توجه به نعمت بودن همسر: اینکه انسان خود آگاه باشد از اینکه همسر نعمتی الهی است.
ب) احساس مسئولیت در قبال همسر: همسر را دین و غرامتی بداند که خداوند به راحتی در اختیارش قرار داده است؛ چراکه زحمت رشد جسمی و تربیت همسر بر دوش پدر و مادرش بوده و اکنون او در اختیار اوست. پس در قبال این نعمت احساس مسئولیت کند و بداند که باید به سبب آن پاسخگو باشد.
ج) درک موقعیت همسر و مراعات حال او: همسر و موقعیت های خاص وی را درک کند. او را چون خود، انسان بداند، اما از جنسی دیگر و با تفاوت های آشکار و نهان بسیار با خود.
د) رفق و مدارا با همسر: وقتی همسر و موقعیت متفاوت و ویژه او را خوب درک کرد، با رفق و مدارا با وی رفتار کند.
هـ) محبت و عشق ورزی به همسر و ابراز و اظهار آن: هم او را دوست بدارد و عاشق وی باشد و هم این دوستی و عشق ورزی قلبی را به شیوه های گوناگون بیان و ابراز کند.
و) اکرام و احترام به شخصیت همسر: توجه و باور داشته باشد که همسر او نیز انسانی دارای شخصیتی باکرامت، والا، محترم و گرامی است. پس باید قدر همسرش را بداند و پاس بدارد. او را اکرام کند و مقام شایسته اش را بزرگ بدارد.
ز) تعریف و تمجید و بیان خوبی های همسر: همسر انسان با عمری که خداوند به وی داده است، کم و بیش از برخی محاسن و خوبیها برخوردار است؛ موفقیت‌هایی را کسب کرده و مشکلاتی را پشت سر گذاشته است. هریک از این ویژگی‌های مثبت او، می تواند بهانه ای برای بیان خوبی هایش باشد. در مقام تعریف از همسر، به ویژه در حضور دیگران و خویشان این امور باید به زبان آید.
ح) رعایت همه حقوق واجب و غیرواجب همسر: مجموعه ای از حقوق واجب و مستحب همسر بر دوش ماست؛ اول، همه حقوق واجب وی باید ادا شود؛ دوم، آنکه اگر بتوان فراتر از این، به قدر وسع و توان، عمل کرد، بسیار نیکو و پسندیده است.
ط) گذشت و ایثار در قبال وی: گرچه رعایت حقوق همسر از وظایف ماست، ما نیز حقوقی بر گردن وی داریم که او موظف به ادای آنهاست. اما در مقام درخواست حق خویش از وی، گذشت و از خودگذشتگی، بهترین مصادیق تقدیر و سپاس از اوست.
ی) تغافل و پذیرش عذر وی در خطاها و لغزشها: همسر ما نیز چون خودمان، گاه به اشتباه و خطا دچار خواهد شد. در این مواقع، تغافل و چشم پوشی یا پذیرش عذر و خطاها خود سپاس نعمت است.
هریک از موارد بالا در روابط بین همسران بسیار مهم است و نوعی سپاسگزاری و قدردانی از همسر به شمار می آید. نکته مهم آنکه، اگر انسان قدردان و سپاسگزار نعمت وجود همسرش نباشد در عمل، شاکر خداوند نیز نخواهد بود. از سخنان حکیمانه اهل بیت (علیهم السلام) استفاده می شود که اگر انسانی که شاکر بندگان خداوند نیست، ادعا کند که سپاسگزار خداوند بوده است، پروردگار از وی نخواهد پذیرفت و خطاب خواهد رسید که «وقتی سپاسگزار بنده ام نباشی، سپاسگزار من نیز نیستی». بنابراین، پاسداشت مقام همسر خود نوعی سپاسگزاری از خداوند در قبال نعمت همسر و موجب جلب خشنودی و رضای پروردگار خواهد بود.
نتیجه آنکه انسان با تشکر و قدردانی از همسر، در حقیقت خوش خلقی و خوش رفتاری با همسر را در عمل آشکار ساخته است.
پی‌نوشت:
- احمدبن على الطبرسی، مشکاة الأنوار، ص ۳۵
