.JPG "شیوه تعامل و بهره وری از طبیعت")
یافته‌های علمی جدید هیچ شکی در اذهان باقی نمی گذارند که آنچه در زمین، فضا و زمان وجود دارد با توازن طبیعی، زیبا و بی نهایت تو در تو و پیچیده سرشته شده است. این توازن، به خصوص در مورد زمین که احتمالا تنها سیاره دارای حیات در جهان است، اهمیت ویژه دارد. قرآن کریم پی در پی به ما گوشزد می کند که این توازن را برقرار نگه داریم و نظم طبیعت را برهم نزنیم. قرآن بارها و بارها بیان داشته که این جهان نتیجه حادثه ای غیر مترقبه نبوده است.
شیوه تعامل انسان با طبیعت یا گونه بهره وری بشر را از آن به گونه ای هوشمندانه و مسئولانه می نمایاند که در مجموع می تواند بیت الغزل نگرش به محیط زیست و طبیعت تلقی شود. انسان به حکم آنکه خود آفریده خداوند و بنده اوست باید بیش از همه خویشتن را پیرو دستورهای الهی دانسته و سعادت خود را در اطاعت از حضرت بداند و نسبت به طبیعت و مواهب آن نیز به عنوان امانت الهی نگریسته و در چار چوب نظام خلافت الهی مشی کند، از این رو باید رفتار او صبغه الهی به خود گرفته و به صفات فعل خالق هستی متصف شود. قرآن کریم به بهره وری صحیح تأکید کرده است: (کلوا واشربوا ولا تسرفوا )
این اعتدال در مصرف، شاه کلید حل معمای محیط زیست به شمار می رود، زیرا مصرف کمتر، ضایعات محیطی کمتر، تولید زباله کمتر و در نتیجه، آلودگی کمتر و محیط سالم تر را به ارمغان می آورد و در یک کلام می توان گفت: مصرف کمتر برابر است با محیط سالم تر.
قرآن کریم از منظر دیگر نیز به مسئله محیط زیست توجه نشان داده و از آلوده نمودن آن به شدت نهی کرده است. بنابراین هر مسلمان باید به عنوان تکلیف الهی، به حفظ و تمیزی محیط زیست بنگرد و از هرگونه اقدام و فعالیت که موجب آلوده نمودن، تخریب و نابودی آن می شود، خود داری نماید. آیاتی از قرآن بر این جنبه تأکید می کند.
برای مثال، دعوت به حلال بودن چیزهای پاک و حرام بودن چیزهای ناپاک، از جمله دعوتهای اصیل و دارای پیام زیست محیطی قرآن مجید می باشد: (و .. ویحل لهم الطیبات ویحرم علیهم الخبائث ) . هم چنین در برخی آیات به جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و پیشگیری از آلایندگی، توجه فراوان شده و از هرگونه آلوده سازی و افساد آن نهی شده است. همین طور قرآن فساد و مفسدان زمین را از جهات گوناگون سرزنش میکند، آنجا که می فرماید:
و چون برگردد (و یا ریاستی یابد) کوشش می کند که در زمین فساد نماید و زمین‌های زراعی و درختان و نسل را نابود کند و خداوند تباهکاران را دوست ندارد. هم چنین به بنی اسرائیل می فرماید: از نعمت های الهی استفاده کنید، اما مبادا در زمین ویرانگری و فساد پدید آورید.۴ همین طور اقوام ثمود، منافقان و گروهی دیگر از مردم را به دلیل ایجاد فساد در زمین نکوهش میکند.
مسئله آلودگی محیط زیست - چنانکه اشاره شد - تهدید کننده حیات و نابود کننده نسل بشر است و حفاظت از آن به حیث حفظ حیات و بقای انسان مطرح می باشد و دست کم، آلودن و تخریب محیط زیست، موجب ضرر بر مردم و نسل های بعد می گردد و این ضرر و اضرار در اسلام مردود اعلام شده و قاعده «لا ضرر ولا ضرار فی الاسلام» در فقه، صورت و قانون کلی به خود گرفته است که باید همگان به آن توجه کنند. یکی از فقهای معاصر بر اساس این قاعده می نویسد: از آیات قرآن، سخنان معصومانه و دیدگاه فقیهان به روشنی استفاده می شود که ضرر زدن به دیگران جایز نیست. طبق برخی از آیات، شمار زیادی از روایات، سیره عقلا و اجماع فقها، هیچ مسلمانی مجاز نیست به دیگران ضرر برساند. آلوده ساختن محیط زیست و نابود کردن طبیعت و منابع طبیعی از روشن ترین نمونه های زیان زدن به دیگران است که اسلام با قاطعیت آن را مردود شمرده است. همو در باره وجوب حفظ نسل انسان از جهت حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلایندگی می افزاید:
لزوم حفظ نوع انسانی را بر قاعده لاضرر باید افزود. از نگاه اسلام، انسان گل سر سبد آفرینش و آفریده ای است که در خلقت او نهایت دقت به کار رفته است، چنانکه خدای متعال به خود دست مریزاد می گوید. وجوب حفظ نوع و نسل انسانی از مهم ترین واجبات شرعی و الهی است...
یکی از موارد آلودگی که امروزه مورد توجه فراوان کارشناسان و طرفداران محیط زیست قرار گرفته، آلودگی صوتی است. دانشمندان پس از آلودگی هوا، عمدتا آلودگی صوتی را که ناشی از سر و صداهای فراوان و مزاحم محصولات صنعتی، چون اتومبیل، موتور سیکلت، کارخانه ها، قطار، هواپیما و.. است، بسیار خطرناک دانسته و به انواع عوارض آن هشدار داده اند. قرآن کریم به این مهم توجه نشان داده و ارتکاب را از سوی انسان نهی کرده است؛ آن جا که از گفته لقمان به فرزندش نقل میکند: پسرم! صدای خود را فرو آر که زشت ترین صداها، آواز خران است.
منبع: محیط زیست و بهداشت، عبد المجید ناصری داوودی، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول، قم، 1391
