رسالت رسانه ملّی در سونامی کاهش جمعیت
یکی از سازمان های بسیار اثربخش و کارآمدی که نقش تعیین کننده ای در فرهنگ سازی و اصلاح سبک زندگی اسلامی برعهده دارد، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است ، البته در این امر مهم تنها رسانه ملّی نباید نقش آفرینی کند چرا که سایر رسانه های مکتوب و دیجیتال نیز به سهم خود مسئول بوده و می بایست[1]در این خصوص نقش آفرینی مثبتی را بر عهده بگیرند.
1-گفتمان سازی و تبیین جایگاه و اهمیّت فرزند آوری
یکی از مهمترین و اثر بخش ترین کارهایی که رسانه ملّی، و صد البته همه رسانه های مکتوب و غیر مکتوب باید به آن اهتمام جدی ورزند، تبدیل جایگاه و اهمیت فرزند آوری در جامعه اسلامی به یک گفتمان عمومی است،[2] اگر این امر مهم به خوبی در بین مردم و رسانه ها تبدیل به یک گفتمان شود به طور طبیعی زمینه فرهنگ سازی و فاصله گرفتن خانواده ها از آن کمتر خواهد شد، کمااینکه در دهه شصت نیز این گفتمان در جهت معکوس منفی موجب شده بود که در کوی و برزن همه بر این باور باشند که زمانی که فرزند کمتر باشد زمینه زندگی بهتر فراهم خواهد شد،حال آن که گفتمان منفی باید تبدیل به یک گفتمان امید بخش و مثبت تبدیل شود.تولیدات رسانه ای باید به گونه ای باشد که زیبایی های واقعی و بدون اغراق فرزند آوری را به تصویر بکشد، بخصوص بر اساس اندیشه و جهان بینی الهی اهمیت آن را در رضایتمندی خداوند و آبادانی آخرت مورد توجه قرار دهد.
2-تبیین و تشریح تبعات تک فرزندی، با نگاه به سبک زندگی غربی
مسیر غلطی که در دهه شصت پیش پای مردم گذاشته شد مسیری بود که غربی ها پیش از آن، این مسیر ویرانگر را رفته و در حال برگشت بودند،[3] ولی آنها برای کنترل جمعیت جوامع اسلامی می خواستند این مسیر غلط را برای کشورهای اسلامی همچون باغ رویایی جلوه دهند تا با این ترفند مانع فراگیر شدن جوامع انسانی اسلامی در جهان شوند،[4] تعبات شوم تک فرزندی و کاهش جمعیت در غرب موجب شده بود که آنها به جای فرزند، مجبور به پذیرش مهاجران سایر کشورها شوند و تبعات شوم کاهش جمعیت بر روح و روان خانواده ها نیز بی تأثیر نبود، هر چند برای رفع این عارضه سخت و پر کردن تنهایی خود به حیوانات خانگی دلخوش بودند، ولی واقعیت امر این بود که این راهکار، هیچ گاه موجب پرکردن نیازهای معنوی و عاطفی آنها نشد، ولی برای دیگران به نوعی در رسانه های خود تبلیغ می کردند که گویا زندگی با حیوانات می تواند جایگزین مناسبی برای نعمت فرزند در خانواده باشد. در زمان کنونی نیز کم نیستند افرادی که این خیال خام و نپخته برایشان زیبا جلوه کرده است.
3-تولیداتی با محور برنامه های خانواده
در دهه شصت تا به حدی تبلیغات در مذمت فرزند بیشتر زیاد شده بود که گویی فرزند بیشتر مایه بیچارگی و درماندگی خانواده ها است، به طوری که همه به این باور رسیده بودند که با فرزند بیشتر نمی توان به زندگی رویایی رسید. کار تبلیغات و تولیدات رسانه ای و دیوار نویسی های شهرداری چنان بر فکر و اندیشه مردم تاثیر منفی گذارده بود که فرزند کمتر مساوی بود با زندگی بهتر، متأسفانه رسانه های ملّی نیز به این امر دامن زده، و تولیدات رسانه ای همچون آقای گرفتار، زندگی درد سر ساز یک خانواده پرجمعیت را به تصویر کشیده بود.حجم سنگین تبلیغات و تولیدات رسانه ای موجب شده بود تا باور مردم تغییر کند، در زمان کنونی هم باید با همان حجم مسیر غلط رفته را اصلاح کرد، اگر تولید کننده های انقلابی و ارزشی در این میدان در خواب غفلت گرفتار شده باشند به طور یقین کمپانی های رسانه های جهانی بیدار بوده و با تولیدات مسموم خود فرهنگ غلط و غربی خود را برای خانواده های ما دیکته خواهند کرد.«وَ إِنَّ أَخَا الْحَرْبِ الْأَرِقُ وَ مَنْ نَامَ لَمْ یُنَمْ عَنْهُ وَ السَّلَامُ ؛[5] مرد جنگجو همیشه بیدار و هوشیار است، و هر که از دشمن آسوده بخوابد دشمن نسبت به او نخواهد خفت. و السلام». تولیدات رسانه ای باید به گونه ای باشد که زیبایی های واقعی و بدون اغراق فرزند آوری را به تصویر بکشد، بخصوص بر اساس اندیشه و جهان بینی الهی اهمیت آن را در رضایتمندی خداوند و آبادانی آخرت مورد توجه قرار دهد.
4-ایجاد زمینه های مناسب و لازم برای تحکیم خانواده
یکی از مشکلات کاهش جمعیت ناهنجاری های خانوادگی است که منجر به طلاق و جدایی زوجین می شود، در واقع این موضوع به عنوان یکی از مسائل و بحران های تأثیر گذار در کاهش جمعیت مطرح است، چرا که بعد از یک ازداوج ناموفق چه بسا ازدواجی که منجر به تولید نسل شود یا شکل نگیرد یا آن قدر به تأخیر افتاده شود که در واقع ازدواج مجدد نیز منجر به تولید نسل نشود. کارشناسان علوم روانشناسی بر این باورند آنگاه می توان ظرفیت خانواده هایی که در حال حاضر در جامعه شکل گرفته اند برای افزایش جمعیت قابل تکیه باشند که این خانواده ها از ثبات و آرامش لازم برخوردار باشند، در شرایطی که عوامل گوناگونی همچون مؤلفه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی منجر به فروپاشی خانواده ها وبی ثباتی آنها می شود هرگز نمی توان به ایجاد نسلی جدید از دل خانواده ها امید داشت.[6] باری به هر جهت این نکته، مقدمه بود برای بیان این مطلب که باید سوگیری محتوا و تولیدات رسانه ای حداقل در بخشی از آن متوجه موضوع تحکیم خانواده باشد.پی نوشت ها:
[1]. بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۸؛ «کلکمْ راعٍ، وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ؛ هر کدام از شما مسئول هستید و درباره افرادی که به سخن شما گوش می‌دهند بازخواست خواهید شد.»
[2]. ابراهیم شفیعی سروستانی، رسانه ملی و تغییر سیاسیت جمعیتی،ص32. واژه گفتمان در جامعه عمومی نخبگان به معنای «نظام معنای»«ادبیات مفاهیم» به کار می رود، و در اصطلاح گفتمان سازی به معنای زمینه سازی برای شکل گیری نظام معنای و فراگیر شدن آن است.
[3]. ر.ک: کنتزل جمعیت یا انقراض نسل، ص16. در اواخر دهه 60میلادی و اوایل دهه ی 70میلادی بود که بسیاری از کشورهای غربی و توسعه یافته از آینده ی جمعیتی کشورشان دچار نگرانی و چاره اندیشی شدند.
[4]. همان، ص19.
[5]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص452.
[6]. ابراهیم شفیعی سروستانی، رسانه ملی و تغییر سیاسیت جمعیتی،ص34.
