علت بیماری تصلب شرایین مشخص نیست. با این حال، برخی از ویژگی ها، شرایط یا عادات ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. این شرایط به عنوان عوامل خطر شناخته می شوند. نام دیگر این بیماری سفت شدن سرخرگ ها می باشد. در ادامه قصد داریم این بیماری را به صورت جامع مورد بررسی قرار دهیم.
علل ایجاد بیماری تصلب شرایین
علت دقیق بیماری تصلب شرایین مشخص نیست. با این حال، مطالعات نشان می دهد که تصلب شرایین بیماری آهسته و پیچیده ای است که ممکن است از کودکی شروع شود. این بیماری با افزایش سن سریع تر پیشرفت می کند. تصلب شرایین ممکن است زمانی شروع شود که عوامل خاصی به لایه های داخلی عروق آسیب برسانند. این عوامل عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- مقادیر بالای برخی از چربی ها و کلسترول در خون
- فشار خون بالا
- مقادیر بالای قند در خون به دلیل مقاومت به انسولین یا دیابت
- چرا و چگونه عروق آسیب می بینند؟
- چگونه پلاک در طول زمان ایجاد و تغییر می کند؟
- چرا پلاک پاره می شود و منجر به لخته شدن خون می شود؟
همان طور که گفتیم برخی از ویژگی ها، شرایط یا عادات ممکن است خطر ابتلا به بیماری تصلب شرایین را افزایش دهد. این شرایط به عنوان عوامل خطر شناخته می شوند. هرچه عوامل خطر بیشتری داشته باشید، احتمال ابتلا به بیماری تصلب شرایین بیشتر است. عمده ترین عوامل خطر به شرح زیر هستند:
- سطح کلسترول خون ناسالم: این مورد شامل کلسترول LDL بالا و کلسترول HDL پایین می شود.
- فشار خون بالا: فشار خون اگر در طول زمان در 140/90 mmHg یا بالاتر از آن بماند، بالا در نظر گرفته می شود. اگر دیابت یا بیماری مزمن کلیه دارید، فشار خون بالا به میزان 130/80 میلی متر جیوه یا بالاتر تعریف می شود.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می تواند به عروق خونی آسیب برساند و باعث سفت شدن آن ها شود، سطح کلسترول را بالا ببرد و فشار خون را افزایش دهد. سیگار کشیدن همچنین اجازه نمی دهد اکسیژن کافی به بافت های بدن برسد.
- مقاومت به انسولین: این شرایط در صورتی اتفاق می افتد که بدن نتواند از انسولین خود به درستی استفاده کند. انسولین هورمونی است که به انتقال قند خون به سلول هایی که در آن ها قند خون به عنوان منبع انرژی است، کمک می کند. مقاومت به انسولین ممکن است منجر به دیابت شود.
- دیابت: با این بیماری، سطح قند خون بدن بسیار زیاد است زیرا بدن انسولین کافی تولید نمی کند یا از انسولین خود به درستی استفاده نمی کند.
- اضافه وزن یا چاقی: اصطلاحات اضافه وزن و چاقی به وزن بدن اشاره دارد. چاقی یعنی وزن بدن بیشتر از اندازه ای است که برای قد شما سالم تلقی می شود.
- عدم فعالیت بدنی: کمبود فعالیت بدنی می تواند سایر عوامل خطر بیماری تصلب شرایین را از جمله سطح کلسترول خون ناسالم، فشار خون بالا، دیابت و اضافه وزن و چاقی را بدتر کند.
- رژیم غذایی ناسالم: یک رژیم غذایی ناسالم می تواند خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش دهد. غذاهایی که سرشار از چربی های اشباع و ترانس، کلسترول، سدیم (نمک) و قند هستند می توانند سایر عوامل خطر تصلب شرایین را بدتر کنند.
- سن بالا: با افزایش سن خطر ابتلا به تصلب شرایین افزایش می یابد. عوامل ژنتیکی یا سبک زندگی با افزایش سن باعث ایجاد پلاک در عروق شما می شود. در مردان، این خطر بعد از 45 سالگی افزایش می یابد. در زنان، خطر بعد از 55 سالگی افزایش می یابد.
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس: اگر پدر یا برادر شما قبل از 55 سالگی به بیماری قلبی مبتلا شده باشند یا مادر یا خواهرتان قبل از 65 سالگی به بیماری قلبی مبتلا شده باشند، خطر ابتلا به تصلب شرایین در شما افزایش می یابد.
بیماری تصلب شرایین معمولاً علائم و نشانه هایی ایجاد نمی کند تا زمانی که یک رگ را بشدت باریک یا مسدود کند. بسیاری از افراد نمی دانند که این بیماری را دارند تا زمانی که یک فوریت پزشکی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی در آن ها رخ دهد. برخی از افراد ممکن است علائم و نشانه های بیماری را داشته باشند. علائم و نشانه ها بستگی به این دارد که کدام عروق تحت تاثیر قرار می گیرند.
- عروق کرونر: عروق کرونر خون، اکسیژن رسانی به قلب شما تامین می کنند. اگر پلاک این عروق را باریک یا مسدود کند، یک علامت رایج آنژین ایجاد می شود. آنژین درد یا ناراحتی قفسه سینه است که هنگامی اتفاق می افتد که خون در عضله قلب شما به مقدار کافی اکسیژن نداشته باشد.
- عروق کاروتید: شریان های کاروتید خون غنی از اکسیژن را به مغز شما می رسانند. اگر پلاک این عروق را باریک یا مسدود کند، ممکن است علائم سکته مغزی داشته باشید. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ضعف ناگهانی
- فلج (ناتوانی در حرکت) یا بی حسی صورت، بازوها یا پاها، به ویژه در یک طرف بدن
- مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
- مشکل دیدن در یک یا هر دو چشم
- مشکلات تنفسی
- سرگیجه، مشکل در راه رفتن، از دست دادن تعادل یا هماهنگی و زمین خوردن بدون دلیل
- از دست دادن هوشیاری
- سردرد ناگهانی و شدید
- سرخرگ های محیطی: پلاک همچنین می تواند در شریان های اصلی تجمع یابد که خون غنی از اکسیژن را به پاها، بازوها و لگن می رسانند. اگر این شریان های اصلی باریک یا مسدود شده باشند، ممکن است دچار بی حسی، درد و گاهی اوقات عفونت های خطرناک شوید.
- عروق کلیه: شریان های کلیه خون غنی از اکسیژن را به کلیه های شما می رسانند. اگر پلاک در این عروق جمع شود، ممکن است به بیماری مزمن کلیه مبتلا شوید. با گذشت زمان، بیماری مزمن کلیه باعث کاهش عملکرد کلیه می شود. بیماری اولیه کلیه اغلب هیچ علائم و نشانه ای ندارد. با بدتر شدن بیماری می تواند باعث خستگی، تغییر در نحوه دفع ادرار (بیشتر یا کمتر)، از دست دادن اشتها، حالت تهوع (احساس معده بیمار)، تورم در دست ها یا پاها، خارش یا بی حسی و اختلال در تمرکز شود.
پزشک با توجه به سوابق پزشکی و خانوادگی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش، بیماری تصلب شرایین را تشخیص می دهد. تست ها و آزمایش هایی که برای تشخیص این بیماری به کار گرفته می شوند، شامل موارد زیر هستند:
- معاینه بدنی: در طول معاینه جسمی، پزشک ممکن است به صدای عروق شما گوش دهد تا صدای هولناک غیرطبیعی متوجه شود. پزشک شما می تواند هنگام قرار دادن استتوسکوپ بر روی شریان آسیب دیده، یک صدای غیر عادی را بشنود. پزشک همچنین ممکن است بررسی کند که آیا ضربان شما مثلا در ساق پا یا کف پا ضعیف است یا وجود ندارد. نبض ضعیف یا غایب می تواند نشانه انسداد شریان باشد.
- آزمایش خون: آزمایش خون میزان برخی چربی ها، کلسترول، قند و پروتئین های موجود در خون را بررسی می کند. سطح غیر طبیعی هر مورد ممکن است نشانه ی این باشد که شما در معرض بیماری تصلب شرایین هستید.
- الکتروکاردیوگرام: این روش یک آزمایش ساده و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را شناسایی و ثبت می کند. این آزمایش میزان ضربان قلب و سرعت آن (ثابت یا نامنظم) را نشان می دهد.
- اشعه ایکس قفسه سینه: با اشعه ایکس قفسه سینه عکس اندام ها و ساختارهای داخل سینه مانند قلب، ریه ها و رگ های خونی گرفته می شود. اشعه ایکس قفسه سینه می تواند علائم نارسایی قلبی را نشان دهد.
- شاخص مچ پا / بازو:برای تشخیص بیماری تصلب شرایین این آزمایش فشار خون مچ پا را با فشار خون بازو مقایسه می کند تا ببیند خون شما چقدر خوب جریان دارد.
- اکوکاردیوگرافی: اکوکاردیوگرافی (اکو) از امواج صوتی برای ایجاد یک تصویر متحرک از قلب شما استفاده می کند. این آزمایش اطلاعاتی در مورد اندازه و شکل قلب شما و چگونگی عملکرد محفظه ها و دریچه های قلب شما ارائه می دهد.
- آنژیوگرافی: آنژیوگرافی آزمایشی است که از رنگ و اشعه x ویژه برای نشان دادن داخل عروق استفاده می کند. این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا پلاک عروق شما را مسدود کرده است و شدت انسداد آن چقدر است.
درمان های بیماری تصلب شرایین ممکن است شامل تغییر سبک زندگی، دارو درمانی و اقدامات پزشکی یا جراحی باشند.
- تغییر سبک زندگی: در صورت ابتلا به بیماری تصلب شرایین ، پزشک ممکن است تغییر در سبک زندگی را به شما توصیه کند. تغییر در سبک زندگی شامل تغذیه سالم، داشتن وزن سالم، کنترل استرس، فعالیت بدنی و ترک سیگار است.
- دارو درمانی: گاهی اوقات تغییر سبک زندگی به تنهایی برای کنترل سطح کلسترول کافی نیست. به عنوان مثال، ممکن است برای کنترل یا کاهش کلسترول به داروهای استاتین نیز نیاز داشته باشید. با کاهش سطح کلسترول خون می توانید احتمال حمله قلبی یا سکته مغزی را کاهش دهید. پزشک همچنین ممکن استدارو هایی برای کاهش فشار خون، کاهش قند خون، جلوگیری از لخته شدن خون و جلوگیری از التهاب برای شما تجویز کند.
- جراحی: اگر شما مبتلا به بیماری تصلب شرایین شدید باشید، پزشک ممکن است یک روش پزشکی یا جراحی را توصیه کند. در عمل جراحی پزشک تلاش می کند عروقی که باریک و یا مسدود شده اند را باز کند.
