ام‌آرآی(MRI) چیست ؟

«ام‌آرآی (MRI)» یا « تصویربرداری تشدید مغناطیسی» (Magnetic Resonance Imaging) یک روش تصویربرداری پزشکی است که در آن از یک میدان مغناطیسی به همراه امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اعضای بدن استفاده می‌شود.

دستگاه ام‌. آر. آی یک محفظه استوانه‌‌ای بزرگی است که به وسیله آهن‌ربا احاطه شده‌اند. وقتی بیمار در داخل دستگاه ام‌آرآی دراز می‌کشد، میدان مغناطیسی موقتا مولکول‌های آب را در بدن هم‌تراز می‌کند.

امواج رادیویی نیز باعث می‌شود که این اتم‌های هم‌تراز سیگنال‌های ضعیفی تولید کنند که برای ایجاد تصاویر ام‌آرآی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه ام‌آرآی همچنین می‌تواند تصاویر سه‌بعدی نیز ایجاد کند که از زوایای مختلفی قابل‌مشاهده است.1

انواع ام آر آی

در ادامه درباره‌ی رایج‌ترین آزمایش‌های ام آر آی که برای نقاط مختلف بدن تجویز می‌شود صحبت خواهیم کرد.

ام‌آر‌آی مغز و نخاع

ام‌آرآی رایج‌ترین روش تصویربرداری برای مغز و نخاع است. ام‌آرآی اغلب برای کمک به تشخیص این بیماری‌ها به کار می‌رود:

آنوریسم مغزی(کلاف عروقی مغز)

اختلالات چشم و گوش داخلی

بیماری ام اس (MS)

اختلالات نخاعی

سکته

تومور

آسیب مغزی ناشی از ضربه به سر

« اف‌ام‌آرآی (fMRI) » یا «ام‌آر‌آی عملکردی» نوع خاصی از ‌ام‌آرآی است که برای اندازه‌گیری و سنجش عملکردهای مغز به کار گرفته می‌شود. در این روش تصاویری از جریان خون در مناطق مختلف مغز ایجاد می‌شود تا مشخص شود در هنگام انجام هر کاری چه نواحی از مغز فعال می‌شود.

این روش تصویربرداری برای شناسایی نواحی مختلفی که مسئول انجام حرکات گفتاری و حرکتی در مغز افرادی که قرار است جراحی مغز شوند به کار می‌رود. از اف‌ام‌آرآی برای ارزیابی آسیب‌دیدگی‌های ناشی از ضربه به سر یا اختلالاتی مانند بیماری آلزایمر نیز استفاده می‌شود.

ام‌آرآی قلب و رگ‌های خونی

ام‌آرآی قلب یا عروق خونی برای ارزیابی موارد زیر به کار می‌رود:

اندازه و عملکرد بطن‌های قلب

ضخامت و حرکات دیواره‌های قلب

شدت آسیب‌دیدگی ناشی از حملات یا بیماری‌های قلبی

مشکلات ساختاری در آئورت، مانند آنوریسم

التهاب یا انسداد رگ‌های خونی

ام‌آرآی سایر اعضای بدن

ام‌آرآی برای ارزیابی انواع تومورها یا سایر ناهنجاری‌های در بسیاری از اعضای بدن به کار می‌رود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کبد و مجاری صفراوی

کلیه‌ها

طحال

لوزالمعده

رحم

تخمدان

پروستات

ام‌آر‌آی استخوان‌ها و مفاصل

ام‌آر‌آی می‌تواند به بررسی موارد زیر یاری رساند که عبارتند از:

ناهنجاری‌های مفصلی ناشی از آسیب‌های ضربه‌ای یا ناشی از حرکات تکراری مانند پارگی غضروف یا رباط‌ها

ناهنجاری دیسک کمر

عفونت استخوان

تومورهای استخوانی‌ و بافت‌ نرم

ام‌آرآی پستان

ام‌آر‌آی می‌تواند همراه با تصویربرداری ماموگرافی برای تشخیص سرطان پستان به خصوص در زنانی که دارای بافت متراکم پستان هستند یا ممکن است در معرض ابتلا به این بیماری باشند مورد استفاده قرار گیرد.1

طرز کار ام آر آی چیست

امواج مورد استفاده در ام آر آی از جنس امواج رادیویی و مغناطیسی هستند که ضرری برای بدن ندارند. ام آر آی از این واقعیت فیزیکی استفاده میکند که پروتون هایی که در هسته اتم ها قرار گرفته اند مانند کره زمین در حول محور ود با سرعت زیادی میچرخند و در نتیجه یک میدان معناطیسی در اطراف خود تشکیل میدهند.

در ام آر آی بیمار در یک میدان مغناطیسی بسیار قوی قرار میگیرد. این میدان موجب میشود محور چرخش پروتون های هسته اتم ها در تمام بافت های بدن (بخصوص پروتون هایی که در هسته مولکول آب قرار دارند) در امتداد خطوط میدان مغناطیسی ام آر آی قرار گیرند.

سپس امواج رادیویی خاصی به سوی بدن بیمار تابانده میشود. این امواج که بصورت پالس فرستاده میشوند موجب میگردند تا محور چرخش پروتون ها کمی تغییر کند.

با اتمام پالس ردیویی، محور چرخش پروتون مجددا در امتداد خطوط میدان مغناطیس برمیگردد. این برگشت موجب ایجاد یک موج رادیویی (الکترومغتاطیسی) جدید میشود.

سپس این امواج رادیویی ثانویه که از تک تک پروتون ها ساطع میشوند به توسط گیرنده های دستگاه ام آر آی دریافت شده و به کامپیوتر آن ارسال میگردند. کامپیوتر ام آر آی بسیار پرقدرت و با توان محاسباتی بالا است.

در این کامپیوتر امواج دریافت شده بسرعت تحلیل شده و سپس تصاویری براساس این تحلیل ها ساخته میشود که پزشک آنها را بر روی مانیتور دستگاه میبیند و در صورت لزوم آنها را چاپ میکند.

در کامپیوتر ام ار آی مشخص میشود که چه جاهایی از بدن موج رادیویی بیشتری از خود ساطع کرده اند. هرچه شدت موج دریافتی از نقطه ای از بدن بیشتر باشد نشانه تراکم بیشتر پروتون در آن نقطه است و چون فراوان ترین اتم بدن که پروتون دارد اتم هیدروژنی است که در مولکول آب قرار دارد پس هرجایی که موج رادیویی بیشتری ارسال کرده است در واقع آب بیشتری داشته است.

در واقع کاری که ام آر آی انجام میدهد اینست که نشان دهد در چه نقاطی ار بدن آب بیشتری وجود دارد. چون غلظت مولکول آب در بافت های بدن متفاوت است و با بیمار شدن بافت ها این غلظت باز هم تغییر میکند میتوان با استفاده از اطلاعات دریافتی تصویر بسیار دقیقی از شکل بافت های گوناگون بدن ایجاد کرد.

ام آر آی یک روش تصویربرداری دقیق و پرقدرت برای تشخیص مشکلات و بیماری های بافت های بدن است.

یکی از نقاط تمایز این روش با سی تی اسکن در این است که در ام آر آی تصاویر بافت های نرم مانند غضروف، تاندون، لیگامان، عصب و رگ ها بسیار واضح و دقیق دیده میشوند و این روش تصویربرداری بخصوص برای تشخیص بیماری های این بافت ها مفید است.2

کاربرد های رایج MRI

تصویربرداری MRI از بدن برای ارزیابی موارد زیر انجام می شود:

اندام های قفسه سینه و شکم – از جمله قلب، کبد، مجاری صفراوی، کلیه ها، طحال، روده، لوزالمعده و غدد فوق کلیوی

اندام های لگنی از جمله مثانه و اندام های تولید مثل مانند رحم و تخمدان در زنان و غده پروستات در مردان

رگهای خونی (مانند آنژیوگرافی MRI)

گره های لنفاوی

پزشکان از معاینه ام آی آر MRI برای کمک به تشخیص یا نظارت بر درمان بیماری های مختلف استفاده می کنند. این بیماری ها مانند:

تومورهای قفسه سینه، شکم یا لگن.

بیماری های کبد، مانند سیروز، و ناهنجاری های مجاری صفراوی و پانکراس

بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو.

مشکلات قلبی، مانند بیماری مادرزادی قلب.

ناهنجاری عروق خونی و التهاب عروق (واسکولیت).

جنین در رحم یک زن باردار.3

خطرات و عوارض ام آر آی چیست؟

به این جهت که در روش تصویربرداری ام‌آرآی از آهنرباهای بسیار قوی استفاده می‌شود، در صورتی که بدن فلزی وجود داشته باشد،‌ ممکن است که برای فرد مشکلاتی به وجود بیاید. اجسام فلزی حتی اگر جذب آهنربا نشوند، بازهم ممکن است موجب مخدوش شدن تصاویر ام‌آرآی شوند.

قبل از انجام ام‌آرآی پرسشنامه‌ای در اختیار بیمار قرار داده می‌شود که در آن در مورد دستگاه‌های فلزی یا الکترونیکی کار گذاشته شده در بدن سوالاتی گنجانده شده است. بنابراین، تا زمانی که فرد دارای دستگاه یا اجسام فلزی در بدن باشد که برای آزمایش ام‌آرآی بی‌خطر نباشند، ممکن است ام‌آرآی انجام نگیرد. این اجسام و دستگاه‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

پروتزهای فلزی مفصل

دریچه‌های مصنوعی قلب

دفیبریلاتور‌های قلبی قابل کاشت (دستگاه الکتروشوک)

پمپ‌های قابل کاشت برای انفوزیون دارو

ایمپلنت‌های تحریک‌کننده عصبی

ضربان‌ساز قلب

گیره‌های فلزی

سنجاق، پیچ، صفحه، استنت یا منگنه جراحی فلزی

ایمپلنت حلزونی گوش

گلوله، تَرکش یا هر نوع قطعه فلزی دیگر

وسیله داخل رحمی

اگر بیمار دارای خالکوبی یا آرایش دائمی باشد،‌ باید پیش از آزمایش ام‌آرآی از پزشک در مورد تاثیرگذاری آن سوال کند. زیرا برخی جوهرهای تیره‌ حاوی مقادیری فلز هستند.

در صورتی که فرد احتمال می‌دهد باردار باشد، باید قبل از اسکن ام‌آرآی پزشک را مطلع سازد. زیرا هنوز تاثیر میدان‌های مغناطیسی بر روی جنین مشخص نیست و ممکن است اثر سوئی روی نوزاد بگذارد. پزشک ممکن است در این صورت از یک روش دیگر استفاده کند یا اینکه آزمایش ام‌آرآی را به تعویق بیاندازد.

همچنین در صورتی که فرد در دوران شیردهی قرار دارد، خصوصا اگر قرار است که در طی تصویربرداری ام‌آرآی مواد حاجب پرتونگاری دریافت کند، بهتر است که موضوع را با پزشک معالج خود در میان بگذارد.

همچنین در مورد مشکلات کلیوی و کبد نیز بهتر است که به پزشک اطلاع داده شود. زیرا در صورتی که فرد دارای مشکلاتی در این اندام‌ها باشد، پزشک ممکن است استفاده از مواد حاجب را محدود کند تا مشکلات بیشتری برای فرد به وجود نیاید. 3

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.iranorthoped.com
3.www.marcopacs.com