هرآنچه که باید راجع به درد فک بدانیم

درد فک چیست؟

مفصل فک (TMJ) محل اتصال فک پایین (آرواره) به استخوان گیجگاهی جمجمه است که دقیقاً جلوی گوش در هر سمت سر شما قرار دارد. این مفصل انعطاف پذیر است و این امکان را فراهم می کند که فک به آرامی به سمت بالا و پایین و از سمتی به سمت دیگر حرکت کند. به این ترتیب امکان صحبت کردن، جویدن غذا و خمیازه کشیدن برای شما ایجاد می شود.

عضلات متصل و اطراف مفصل فک موقعیت و حرکت های فک را کنترل می کنند. درد فک در نتیجه مشکلات مربوط به فک، مفصل فک و عضلات صورت و اطرف آن که کنترل جویدن و حرکت فک را در اختیار دارند، اتفاق می افتد. به این مشکلات در اصطلاح سندروم TMJ، عملکرد نامناسب فک بالا و پایین یا مشکلات آرواره (TMD) نیز گفته می شود.1

علائم درد فک

برخی از نشانه‌های درد فک در ادامه معرفی می‌شوند اما این نشانه‌ها بسته به علت و ریشه‌ درد متفاوت هستند.

درد در ناحیه‌ صورت که هنگام جویدن و صحبت کردن تشدید می‌شود؛

حساس شدن ماهیچه‌ها و مفاصل؛

مشکل در ظاهر فک؛

ایجاد صدا هنگام باز و بسته شدن دهان؛

احساس صدای زنگ در گوش؛

گوش درد؛

سردرد با/بدون درد گوش و احساس فشار در پشت چشم‌ها؛

احساس خستگی و کسالت؛

قفل شدن فک؛

دردهای خفیف تا شدید؛

حساس شدن به درد؛

سرگیجه؛

دندان‌ درد؛

سردردهای فشاری؛

سردرد عصبی با احساس سوزش در سر؛

تب؛

ورم صورت.

علائم دیگری هم، بسته به علت درد، ممکن است مشاهده شوند. بهتر است برای پیشگیری از بروز مشکلات حاد، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا بعد از تشخیص علت اصلی درد، بهترین درمان برای شما در نظر گرفته شود. دندان‌پزشکان، جراحان دهان و دندان می‌توانند در این مورد به شما کمک کنند.2

علت درد فک

حادثه‌های آسیب زا که منجر به درد فک می‌شوند

درد فک می‌تواند ناشی از آسیب‌های جسمی، آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی یا اعصاب، عفونت یا دلایل دیگر باشد. اختلال مفصل فکی گیجگاهی به بیماری‌هایی گفته می‌شود که روی استخوان‌ها، مفاصل و عضلاتی که فک را حرکت می‌دهند تاثیر می‌گذارد. این اختلال می‌تواند درد و ناراحتی زیادی برای فرد به همراه داشته باشد.

درد فک می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

شکستگی فک

می‌تواند ناشی از افتادن یا ضربه شدید به صورت باشد.

دررفتگی فک

می‌تواند ناشی از باز شدن بیش از حد دهان، مانند هنگام خمیازه کشیدن باشد.

جراحی دندان

می‌تواند موجب درد فک شود، زیرا بهبودی پس از عمل جراحی معمولا زمان‌بر است.

دندان قروچه و ساییده شدن دندان‌ها

بسیاری از افراد هنگام خواب یا در مواقع استرس عاطفی، دندان قروچه کرده یا دندان‌های خود را به هم می‌سایند. به این مشکل «بروکسیم» نیز گفته می‌شود که می‌تواند آسیب قابل‌توجهی به دندان وارد کرده و موجب درد فک نیز شود.

التهاب مفصل

التهاب مفصل یا سایر انواع آرتروز می‌توانند باعث شوند تا غضروف صاف و لغزنده بین مفاصل و استخوان‌ها از بین رفته و در نتیجه موجب درد استخوان شود. همچنین بیماری آرتریت‌های التهابی مانند التهاب غشاء سینوویال، روماتیسم مفصلی و آرتریت پسوریاتیک باعث ایجاد التهاب در مفاصل می‌شود. اگر این بیماری‌ها روی مفصل استخوان فک تاثیر بگذارند، موجب بروز درد در این ناحیه نیز می‌شوند.

مشکلات دهان و دندان

بیماری‌های لثه، حفره و پوسیدگی دندان، شکستگی و تَرک دندان و آبسه می‌توانند موجب بروز درد فک شوند.

درد نوروپاتی

این نوع درد هنگامی بروز پیدا می‌کند که اعصاب آسیب ببیند و سیگنال‌های درد را به مغز مخابره کند. علائم آن هم می‌تواند مداوم بوده یا اینکه هر از گاهی بروز پیدا کند. نمونه‌هایی از درد نوروپاتی شامل نورالژی عصب سه‌قلو، نورالژی پست هرپتیک (پس از ابتلا به زونا در ناحیه صورت) و درد مرتبط به سرطان است.

بیماری‌های عروقی

گاهی‌اوقات، مشکل در دستگاه عروقی می‌تواند منجر به درد فک شود. برخی از بیماری‌های عروقی شامل آرتریت گیجگاهی یا آرتریت سلول غول آسا و یا حتی آنژین قلب هستند. در آرتریت گیجگاهی، شریان‌های هر دو طرف سر ملتهب شده و منجر به سردرد و درد فک می‌شوند. این بیماری همچنین ممکن است دید فرد را به خطر بیاندازد.

آنژین می‌تواند زمانی به وجود بیاید که قلب به اندازه لازم خون حاوی اکسیژن کافی دریافت نکند. این مشکل معمولا به دلیل انسداد عروق کرونری (رگ‌های قلب) بروز پیدا می‌کند و می‌تواند موجب درد قفسه‌سینه و همچنین درد فک شود. فردی که دچار آنژین شده، در معرض خطر حمله قلبی نیز قرار دارد.

استئومیلیت

در موارد نادر، عفونتی موسوم به استئومیلیت یا عفونت استخوان می‌تواند استخوان فک و بافت‌های مرتبط به آن را تحت تاثیر قرار دهد. این مشکل از عوارض نادر عمل جراحی دندان است.

سردردهای تنشی

سردردهای تنشی ناشی از استرس هستند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که برخی از افراد مبتلا به اختلال مفصل فکی گیجگاهی، دچار سردرد نیز می‌شوند. با این حال، به نظر نمی‌رسد ارتباطی بین این دو مشکل وجود داشته باشد.

سایر بیماری‌ها

سایر بیماری‌هایی که ممکن است موجب بروز درد فک و صورت شوند، عبارتند از:

بیماری‌های غدد بزاقی

استرس، خستگی و کمبود خواب

بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس

آپنه انسدادی خواب

فیبرومیالژیا

سینوزیت

عفونت گوش

برخی از بیماری‌های روانی.3

تشخیص درد فک

پزشکان برای تشخیص علت و درمان درد فک آزمایش‌هایی را انجام می‌دهند. برخی از آزمایش‌هایی که به تشخیص علت درد کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:

معاینه فیزیکی شامل معاینه‌ استخوان گردن، اعصاب، فک، دهان و ماهیچه‌ها؛

مطالعه‌ کامل پرونده‌ پزشکی و بررسی سابقه درد؛

تست‌های آزمایشگاهی، شامل آزمایش خون؛

رادیولوژوی و MRI؛

بررسی سلامت روانی و معاینات روان‌پزشکی.

گاهی برای بررسی دقیق‌تر علت ممکن است آزمایش‌های مکمل نیز به صلاح‌دید پزشک انجام شود.2

درمان درد فک

درمان درد فک به علت بروز این مشکل بستگی دارد. درمان‌های متفاوتی برای درد فک وجود دارند که برخی عبارت‌اند از:

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در مواردی‌ که درد فک ناشی از عفونت باشد؛

جراحی برای اصلاح استخوان یا عصب آسیب‌دیده یا تشخیص مشکل؛

استفاده از محافظ دهان؛

فیزیوتراپی؛

بی‌حسی و یا تسکین ماهیچه‌های مسئول درد؛

داروهای ضدافسردگی برای تسکین درد؛

کپسایسین موضعی برای درمان دردهایی که منشأ عصبی دارند؛

تزریق استروئید برای کاهش التهاب و ورم؛

استفاده از برخی درمان‌های ضدویروسی برای عفونت‌های ویروسی از قبیل تبخال؛

داروهای مسکن؛

اکسیژن‌تراپی به منظور درمان سردردهای خوشه‌ای؛

داروهای تنظیم فشارخون در مواردی که مشکل از میگرن ناشی می‌شود؛

درمان ریشه برای برطرف کردن عفونت‌های دندانی؛

کشیدن دندان درصورتی‌که دندان آسیب‌دیده موجب بروز درد فک شود؛

اسپری بی‌حسی برای تسکین درد در ماهیچه‌ها؛

بی‌حسی موضعی از طریق تزریق؛

حرکات کششی در ماهیچه‌های درگیر درد؛

ریلکسیشن‌تراپی؛

رژیم غذایی حاوی مایعات و غذاهای نرم؛

حرارت یا سرمادرمانی؛

طب سوزنی و ماساژ؛

اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن به منظور کاهش فشار بر گردن و پشت بالاتنه.

درمان‌های دیگری هم برای درد فک وجود دارد که با توجه به علت درد، ممکن است توسط پزشک معالج برای شما تجویز شوند. در نهایت پزشک با توجه به شرایط و وضعیت خاص بیمار، تصمیم می‌گیرد که از کدام روش درمانی استفاده کند.1

پیشگیری از درد فک

آگاهی از علت درد فک در پیشگیری از بروز مجدد این مشکل مؤثر است. برخی از اقدامات پیشگیرانه‌ ساده عبارت‌اند از:

پرهیز از جویدن آدامس، خوراکی‌های ترد یا هر ماده‌ای که موجب فشار بر فک می‌شود؛

مصرف مواد غذایی نرم و مایعات مثل سوپ یا پاستا؛

صرف لقمه‌های کوچک؛

پرهیز از مصرف کافئین.

ماساژ و برخی تمرینات سبک ایروبیک.

مصرف مکمل‌های کلسیم و منیزیم در صورت نیاز؛

پرهیز از خمیازه یا باز کردن بیش از حد دهان؛

خوابیدن به پشت و یا پهلو و پرهیز از خوابیدن روی صورت؛

پرهیز از به هم ساییدن دندان‌ها؛

پرهیز از حمل کیف‌های سنگین روی یک شانه و تعویض کیف از شانه به شانه‌ دیگر؛

توجه به نحوه‌ صحیح ایستادن و نشستن؛

مراجعه به دندان‌پزشک و رعایت بهداشت دهان و دندان؛

البته در مورد هر یک از موارد بالا مشورت با پزشک و سنجیدن شرایط مختص به هر شخص ضروری است.2

عوارض درد فک و آرواره

اگر فرد به پزشک مراجعه نکند، ممکن است درد فک عوارضی جانبی برای او در پی داشته باشد. عوارض به علت و عوامل دیگر از جمله روش درمانی بستگی دارند. برخی عوارض احتمالی درد فک عبارتند از:

عوارض دندانی

عوارض عمل جراحی

عفونت

درد مداوم

پریشانی عاطفی

از دست دادن اشتها به دلیل درد یا مشکل در بلع و جویدن غذا.3

پینوشتها
1.www.soroushclinic.ir
2.www.chetor.com
3.www.drdr.ir