روماتیسم مفصلی

آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی نوعی بیماری مزمن و سیستمیک است که اغلب در زنان و در سنین 30 تا 50 سال رخ می دهد.

در این بیماری خودایمنی سیستم ایمنی به سلول های بدن بخصوص سلول های سینوویوم مفاصل بدن حمله می کند و عوارض بیماری را ایجاد می کند.

سینوویوم لایه ای از جنس سلول است که سطح درونی کپسول مفصلی را پوشانده و وظیفه ترشح مایع مفصلی را بر عهده دارند.

این بیماری اغلب مفاصل را بصورت قرینه درگیر می کند که می تواند مشکلات زیادی برای بیمار به همراه داشته باشد.

علت اصلی این بیماری تاکنون ناشناخته مانده اگرچه محققان اختلالات و ضعف سیستم ایمنی را در بروز آن دخیل می دانند.

از آنجایی که علائم این بیماری با بیماری های دیگری نیز مشابه است برای تشخیص دقیق و افتراق آن از سایر مشکلات پزشک از روش های عکسبرداری و تست های آزمایشگاهی دقیق برای تشخیص بیماری استفاده می کند.

روماتیسم مفصلی اغلب مفاصل کوچک بدن را درگیر کرده و سبب درد ، التهاب و تورم مفاصل می شود.

این بیماری مزمن در طولانی مدت می تواند سبب تخریب مفاصل و عوارض بیشتری برای بیمار شود.

به همین دلیل بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی بیش از سایر افراد در معرض خطر بروز بیماری هایی مانند پوکی استخوان، بیماری های گوارشی و بیماریهای قلبی–عروقی هستند.1

علائم روماتیسم مفصلی

رایج ترین علائم روماتیسم مفصلی عبارتند از:

تورم، درد، حرارت در مفاصل. معمولاً مفاصل کوچک‌تر دست‌ها یا پاها تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

سفتی و خشکی صبحگاهی که بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد (یا در صورت استراحت در طول روز، خشکی مفصل بروز می‌یابد که بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد).

کاهش دامنه حرکتی مفصل و قدرت عضله

ضعف و خستگی مزمن

احساس غیر طبیعی مانند سوزش یا تیر کشیدن

اشکال در خواب به خاطر وجود درد

ضعف عضلات

علائمی شبیه آنفولانزا، مثل احساس داغی و تعریق

سر درد

گردن درد

کاهش اشتها

تب

بیماری رماتیسم مفصلی دارای الگویی متقارن است؛ بنابراین مفاصل به صورت قرینه در هر دو سمت بدن تحت تأثیر رماتیسم قرار می‌گیرند. یعنی اگر مچ راست صدمه دیده باشد، علائم در مچ چپ نیز بروز می‌یابد.

شایان ذکر است که علائم روماتیسم مفصلی در هر بیمار به شیوه‌ای متفاوت بروز می‌یابد. دوره و شدت بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است و هیچ دو بیماری شبیه هم نیستند. علائم می‌تواند هر روز تغییر کنند و زمان‌هایی وجود دارد که بیماری فعال است و گاهی نیز غیرفعال و خاموش است.

ممکن است علائم حالت رفت و برگشتی داشته باشد یا چندین سال دوام داشته باشد. ممکن است بیمار فقط چند مورد از علائم بالا را داشته باشد و یا اینکه علائمی به جز علائم ذکر شده هم داشته باشد.2

علت روماتیسم مفصلی

علت روماتیسم مفصلی حمله کردن سیستم ایمنی به لایه داخلی غشاء مفصل یا غشاء سینوویال (لایه غشاهای پیرامون مفصل) است. نقش معمول سیستم ایمنی بدن حفاظت از ما در برابر عفونت‌ها می‌باشد.

با وجود این، زمانی که فرد دچار بیماری خود ایمنی می‌شود، سیستم ایمنی به جای حمله به عوامل خارجی مثل عفونت، به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند و در نتیجه باعث ایجاد التهاب و آسیب به مفاصل می‌شود.

تورم، زمانی رخ می‌دهد که مفصل در واکنش به التهاب، مقدار زیادی مایع سنوویال تولید می‌کند. گاهی اوقات سایر بخش‌های بدن مثل ریه و چشم تحت تأثیر قرارمی‌گیرند. التهاب حاصله، غشاء سینوویال را ضخیم می‌کند و در نهایت غضروف و استخوان درون مفصل را از بین می‌برد.

تاندون‌ها و رباط‌های (لیگامان‌ها) نگهدارنده مفاصل در کنار یکدیگر، ضعیف و کشیده می‌شوند و به تدریج مفصل شکل طبیعی و نظم خود را از دست می‌دهد.2

عوامل خطر

عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های روماتیسمی

ابتلا به بیماری های عفونی و ویرورسی

مصرف بیش از حد مواد حاوی کافئین

سیگار کشیدن و استعمال سایر دخانیات.1

تشخیص روماتیسم مفصلی

تشخیص روماتیسم مفصلی بر اساس ترکیبی از عوامل زیر است:

سفتی و کوفتگی عضلات در صبح که حداقل یک ساعت طول بکشد و حداقل شش هفته است که این اتفاق می‌افتد.

تورم در سه یا چند مفصل به مدت حداقل شش هفته

تورم در مچ دست، دست و یا مفاصل انگشتان برای حداقل شش هفته

تورم مفاصل مشابه در هر دو طرف بدن

تغییرات در رادیوگرافی دست که مشخصه‌ی روماتیسم مفصلی است.

برآمدگی‌هایی روماتیسمی روی پوست

آزمایش خون مثبت برای فاکتور روماتیسم و یا آنتی سیترولینت پپتید/ پروتئین.3

درمان روماتیسم مفصلی

اهداف درمان روماتیسم مفصلی به شرح زیر است:

برای کنترل علائم و نشانه‌های بیمار

برای جلوگیری از آسیب به مفاصل

برای حفظ کیفیت زندگی بیمار و توانایی او برای کار کردن

نوع درمان تجویزشده به چندین عامل ازجمله سن بیمار، وضعیت کلی سلامت، سابقه پزشکی و شدت روماتیسم وی بستگی دارد.

استراحت

وقتی مفاصل ملتهب هستند، خطر آسیب زدن مفاصل به خودشان و به ساختارهای با بافت نرم مجاورشان (مانند تاندون‌ها و رباط‌ها) بالاست. به همین دلیل مفاصل ملتهب باید استراحت کنند. با این حال تا جایی که ممکن است آمادگی جسمانی باید حفظ شود.

ورزش

ورزش منظم به خصوص در یک حالت کنترل‌شده و با کمک درمانگرهای فیزیکی و درمانگر‌های حرفه‌ای، می‌تواند به پیش‌گیری و شکست اثرات روماتیسم مفصلی کمک کند. انواع ورزش‌هایی که برای این بیماری مفید به نظر می‌رسند عبارتند از طیف وسیعی از ورزش‌های حرکتی برای حفظ و احیای حرکت مفاصل، ورزش‌هایی برای افزایش قدرت و ورزش‌هایی برای افزایش استقامت (پیاده‌روی، شنا و دوچرخه سواری).

درمان‌های فیزیکی و حرفه‌ای

درمان‌های فیزیکی و حرفه‌ای برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی می‌تواند درد را آرام کند، التهاب را کاهش دهد و به حفظ ساختار مفاصل و عملکرد آنها کمک کند.

داروها

داروهای بسیاری برای کاهش درد، تورم و التهاب مفاصل وجود دارند که با امیدواری از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کنند یا آن را به حداقل می‌رسانند. نوع داروهایی که توصیه می‌شود به شدت روماتیسم و چگونگی واکنش بیمار به داروها بستگی دارد.

این داروها عبارتند از:

داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی (NSAIDها مانند آسپیرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن)

کورتیکو استروئیدها (به شکل خوراکی و تزریقی)

مهارکننده‌های COX-2 (سلکوکسیب)

داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده‌ی بیماری (DMARDها) مانند هیدروکسی کلروکین، متوترکسات، سولفاسالازین و لفلونومید

برای بهبود علائم ممکن است به چهار تا شش هفته درمان با متوترکسات نیاز باشد. برای درمان با سولفاسالازین ممکن است به یک تا دو ماه زمان نیاز باشد و برای درمان با هیدروکسی کلروکین دو تا سه ماه زمان لازم است.

درمان با روش اولتراسوند

اولتراسوند از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌کند تا از ساختارهای درونی بدن تصویربرداری کند.

پزشکان از یک ترانسفورماتور استفاده می‌کند که یک پرتو از امواج صوتی با فرکانس بالا را به بدن می‌فرستد. این امواج به اندام‌ها، عضلات و بافت‌ها برخورد کرده و یک انعکاسی ایجاد می‌کند که روی صفحه کامپیوتر به یک تصویر تبدیل می‌شود. امواج صوتی به صورت ایمن در نظر گرفته شده‌اند و با اشعه ایکس که تشعشع منتشر می‌کند، مخالف هستند. به همین دلیل در زمان بارداری نیز از اولتراسوند استفاده می‌شود.

درمان با طب سوزنی

طب سوزنی می‌تواند بخشی از درمان برای دردهای مزمن مانند ورم مفاصل و درد بعد از عمل باشد. طب سوزنی با استفاده از باز کردن گرفتگی عضلات، آزاد کردن سفتی‌ها و گرفتگی‌ها و کوتاه کردن عضلات به حالت استراحتشان، درد را کاهش می‌دهد.

شما نباید برای درمان بیماری‌های مزمن و جدی روی طب سوزنی تکیه کنید مگر اینکه ابتدا با پزشک مشورت کنید. برای بیماری‌های خاص شما باید طب سوزنی را تنها در ترکیب با دیگر درمان‌ها به کار گیرید.

عمل جراحی

هنگامی که آسیب وارده به استخوان به دلیل آرتریت شدید شده است و یا درد مفاصل با استفاده از داروها قابل‌کنترل نیست، عمل جراحی گزینه‌ای است که برای بازگرداندن کارایی مفاصل آسیب‌دیده، پیشنهاد می‌شود.

جراحی برای افرادی که مبتلا به روماتیسم مفصلی شدید هستند شامل موارد زیر است:

آرتروپلاستی، برای جایگزینی تمام یا قسمتی از مفصل مانند ران یا زانو

آرتروسکوپی، که از یک ابزار کوچک و سبک استفاده می‌کند تا بافت آسیب‌دیده و یا ملتهب را از مفصل بردارد.

آزاد کردن تونل کارپال، برای از بین بردن فشار وارده بر روی عصب مدیان در مچ دست

ستون فقرات گردن، برای درمان درد شدید گردن و مشکلات عصبی

عمل جراحی انگشت و دست، برای اصلاح و رفع مشکلات مفاصل دست‌ها

عمل جراحی پا مانند برش ابتدای بند انگشتان

سینووکتومی، به منظور برداشتن بافت ملتهب مفصل.3

پینوشتها
1.www.iranpt.com
2.www.biptc.com
3.www.doctoryazdani.ir