چه مقدار از غذاي شما پرتودهي شده است؟

چكيده:
 

پرتودهي به خوراكي‌ها و غذاها از جمله تكنولوژي هاي جديد براي مقابله با آلودگي مي‌باشد كه روز‌به روز گسترش مي‌يابد. از سوي ديگر، برخي از محققان و متخصصان نسبت به مفيد بودن و بي‌ضرر بودن اين شيوه ترديد دارند و بلكه بعضاً آنرا خطرناك ارزيابي مي كنند. مقاله حاضر به اين موضوع پرداخته است.
ترس از آلوده شدن غذا و مسائل احتمالي موجود در بازارها، عامل اصلي احيا و تقويت غذاهاي پرتودهي شده مي‌باشد. اما سؤال اصلي اين است كه ايمني عمل پرتودهي چه مقداراست؟
كشور هند به خودي خود هزاران نوع متنوع از انبه هاي بسيار لذيذ و شيرين مانند آلفونزو پوست پرتقالي،Bangalora , Bombay Green دارد. در اينجا يعني ايالات متحده،ما به ندرت بيشتر از يك نوع از آن را در سوپرماركت‌هاي محلي مي‌بينيم،اما تمامي آنها در حال تغيير هستند. به زودي مصرف‌كننده ها قادر به خوردن نوشيدني‌هاي ترش و شيرين ناشي از بسياري از ميوه ها و سبزيجات وارد شده از تايلند،هند و مكزيك در بخش توليدات مي‌باشند.اما معمايي در اينجا وجود دارد. اين ميوه ها به صورت پرتودهي شده به دست ما مي رسند و خريداران ممكن است از اين وضعيت آگاه نباشند.
قوانين وضع شده اداره كل غذا و دارو (fda) از سال 1986، بر وجود نشانه رادورا(radura) (نشانه اي براي بيان پرتودهي شبيه يك گل در يك دايره باز) به صورت برچسب‌هايي بر روي محصول و يا روي مواد غذايي بسته بندي شده
مانند گوشت گاو چرخ كرده به همراه جمله اي مانند «در معرض تابش قرار گرفته» يا «پرتو داده شده» تأكيد دارند؛اما در آوريل گذشته، fda پيشنهاد بازنگري در آن قوانين را مطرح كرد. غذايي كه بدون تغيير در موادش پرتوافكني مي شود،ازاين پس احتياج به داشتن برچسب رادورا ندارد و شركت‌ها بايستي كلمه پرتوافكني را با كلمه استريل شده (سترون‌سازي شده) كه براي مصرف‌كننده آشناتر است و يا چيزهاي بي ضرر ديگري جايگزين كنند.
براساس استدلال كارمندان صنعتي، پرتوافكني يك پاسخ ضروري به بيماري‌هاي مرتبط با غذا مانند بيماري e.coli0157:h7 مي‌باشد كه در سال گذشته دراسفناج‌هاي رشد داده شده در كاليفرنيا شيوع يافته بود، به طوري كه اين بيماري سه كشته و دويست بيمار بر جاي گذاشت. اين مسئله بيستمين مورد شيوع در كاهو و يا اسفناج از سال 1995 بود.
دنيس اولسون مديربرنامه پرتوافكني در دانشگاه ايالات آيوا مي‌گويد:«من به اين مسئله نگاه منحصر به فردي دارم. تمامي اسفناج هاي بسته بندي شده و كاهو و همچنين محصولات تازه چيده شده،از ميان يك آشكارساز فلزي عبور مي‌كنند. چقدر مي‌توان فلز يافت؟ اين مورد تقريباً هيچ‌گاه اتفاق نمي‌افتد.
هر چند وقت يك بار e.coli0157:h7 شيوع پيدا مي‌كند؟ تقريباً هرگز.قطعاً مهم‌ترين انگيزه و علاقه مصرف‌كننده‌ها، تعهد و الزام به سلامت عمومي است،اما يك بازار جهاني رو به رشد، نقش بسيار مهمي در جلب توجه به استفاده از پرتوافكني،بازي مي‌كند.
بنا بر نظر رون استين مدير اجرايي «انجمن گوشت و گاو مينوسيتا» يك سوم چاشني غذاهاي تجاري در ايالات متحده در معرض پرتودهي با اشعه گاما يا باريكه الكترون براي كشتن مواد بيماري‌زا قرار مي‌گيرند؛ به طوري كه اين مقدار،پانزده تا هجده ميليون پوند از گوشت چرخ كرده گاو را شامل مي شود.
پرتودهي در دنياي محصولات تازه (سيفي جات) هنوز يك پديده نو است و اين مسئله دري را براي واردات ليچي (يك ميوه قرمز رنگ شبيه انگور) و لانگن (يك ميوه گرد كه با پوست شبيه تخم چشم مي‌باشد) از تايلند و همچنين انبه‌هااز هند به آمريكا باز مي‌كند.
ايوستيك مي‌گويد،«هنگامي كه من در هند بودم، نزديك به بيست نمونه از امكانات پرتوافكني در آسيا وجود داشت كه در دوازده ماه آينده نيز رشد خوبي خواهد داشت و اين تخمين، محافظه‌كارانه است.
در ماه مارس 2006 وقتي كه بوش رئيس‌جمهورآمريكا در هند بود، يك توافق‌نامه غيرنظامي هسته اي امضا كرد. او دريافت كه اين زمان، وقت افزايش واردات انبه از هند است. هر دو تصميم احتمالاً منوط به رشد سريع اقتصاد هند مي باشند كه بنا بر گزارش goldman sachs سريع ترين رشد را در جهان دارا است و پرتوافكني نقش ميانه اي رادر اين مسير بازي مي‌كند».
بازار غذاهاي عجيب و غريب در آمريكا در حال افزايش است.بخشي از اين موضوع به دليل اين است كه آمريكا خانه تعداد زيادي از مهاجران مصرف‌كننده مي‌باشد،درنتيجه آمريكا تحت‌تأثير مسافرها و فرهنگ مردمان آن است كه خواستار تنوع بيشتري در غذا هستند.
آناناس و موز نيز از جمله ميوه هايي هستند كه در معرض پرتوافكني قرار مي‌گيرند. هانتر مدير اجرايي برنامه آب و غذا مي‌گويد: «براي شركت‌هاي آمريكايي، واردات محصول ارزان تر است. در آمريكاي لاتين كه مصرف غذاهاي آمريكايي در حال افزايش مي‌باشد، مي‌توانيد از آفت‌كش‌ها كه در ايالات متحده غير مجاز هستند و استانداردهاي محيطي پايين تري در آنها وجود دارد، استفاده كنيد.» هانتر همچنين مي‌گويد:«برنامه صنعت غذايي به سوي جنوب جهان نيز در حال گسترش است.» پرتوافكني به طور وسيعي در اين برنامه، با به تأخير انداختن در به عمل آمدن ميوه هايي مانند موز و آووكادو و ممانعت از جوانه زدن ريشه سبزيجاتي مثل پياز و سيب زميني، كمك مي‌كند.
بنا بر اطلاعات به دست آمده از پيمان فرايند پردازش پرتوافكني غذا، پرتوافكني از باز شدن سر قارچ‌ها جلوگيري مي‌كند و حتي ميوه‌هاي ريز مثل توت فرنگي نيز از مواد راديواكتيويته سود مي‌برند. به علت اينكه اين فرايند باكتري‌هاي غارتگر و قارچ‌هاي انگلي را كاهش مي‌دهد... توت‌فرنگي‌هايي كه تحت‌تأثير تابش قرار بگيرند، حتي بدون اينكه كپك قارچي بگيرند، مي‌توانند يك هفته در يخچال باقي بمانند. اين موضوع باعث مي شود كه شركت‌ها نيز از يك سيستم حمل و نقل ارزان ترو همچنين با سرعت كمتر براي انتقال مواد فاسد شدني به فروشگاه هاي مواد غذايي استفاده كنند و اين موضوع از لحاظ اقتصادي به صرفه است.
همچنين fda مي‌گويد، هيچ دليلي براي عدم به هنجار شدن و قانوني شدن غذاهاي تابش‌يافته ندارد. اين فرايند در تقريباً نزديك به چهل كشور پذيرفته شده است و سازمان سلامت جهاني و مراكز كنترل بيماري‌ها و انجمن پزشكي آمريكا نيز صحت آن را نيز تأييد كرده اند. اما حتي با وجود تمامي اين حمايت‌ها، كالاهاي پرتودهي شده به بازار مصرفي آمريكا نفوذ زيادي نكرده است، علي‌رغم اينكه بخش صنعت مدعي است كه مصرف‌كنندگان در استفاده از اين مواد بي‌طرف هستند.
دقيقاً سه سال پيش، پرتودهي يك موضوع گنگ و مبهم به نظر مي‌رسيد. Surebeam تأمين‌كننده غذاهاي پرتودهي شده در سن دياگو،اعلام ورشكستگي كرد و بدين علت، چهار كارخانه در سراسر كشور تعطيل شد و همچنين براي شركت‌هايي مثل omaha steak كه خواستار گوشت چرخ كرده پرتودهي شده گاو بودند، يافتن يك تأمين‌كننده مشكل شد.
مخالفان مي‌گويند كه صنعت گوشت مي‌خواهد از پرتودهي به عنوان يك راه درماني سريع براي مراعات اصول بهداشتي ضعيف در كشتارگاه‌ها كه دويست رأس را در دقيقه كشتار مي‌كنند، استفاده كند. اين تكنولوژي نيز بدون آزمايش صحيح،به سمت جلو در حال پيشروي است.
از اواخر دههota , 1990 با تلاش‌هاي دولت فدرال جهت افزايش پرتودهي بر روي غذاهاي ارگانيك مخالفت كرد. ota مي‌گويد:«پرتودهي غذا يك فرايند تركيبي است كه هرگز در توليدات ارگانيك مجاز نبوده است. اثرات بلندمدت پرتودهي هنوز ناشناخته است و پرتودهي يك علاج براي ملاحظات ايمني و سلامت غذا به شمار نمي‌رود».
هانتر نيز مي‌گويد: «به كارگيري كلمه پاستوريزه كردن، معادل با عبور ميليوني اشعهx از داخل يك جعبه كه از سلول‌ها عبور مي‌كند و پيوندهاي آنها را مي‌شكند، نمي‌باشد».

مشكل پرتودهي به غذاها در چيست؟
 

پرتودهي كيفيت غذاها را از بين مي‌برد. پرتودهي به واسطه تفكيك كردن مولكول‌ها و توليد راديكال‌هاي آزاد،به غذا آسيب مي‌رساند. راديكال‌هاي آزاد تعدادي از باكتري‌ها را مي‌كشد،اما آنها همچنين به ويتامين‌ها و آنزيم‌ها آسيب مي‌رسانند و با مواد شيميايي موجود در غذا تركيب مي‌شوند و مواد شيميايي جديد را شكل مي‌دهند كه محصولات منحصر به فرد راديوليك ناميده مي‌شوند(urp). برخي از اين urpها (مانند بنزين و اكسيدهاي چربي) مواد سمي هستند و برخي ديگر منحصر به مواد غذايي تابش ديده مي‌باشند. دانشمندان اثر درازمدت اين گونه مواد شيميايي جديد در رژيم غذايي ما را مطالعه دقيقي نكرده اند. در نتيجه ما نمي‌توانيم فرض كنيم كه آنها سالم و ايمن هستند.
غذاهاي پرتويافته بين پنج تا هشت درصد از بسياري از ويتامين‌ها مانند E,C,A و... را از دست خواهند داد. مقدار از دست دادن ويتامين‌ها دراين غذاها، بستگي به ميزان دوز پرتودهي و طول مدت زمان ذخيره سازي غذاها دارد.
پرتودهي،آنزيم‌هاي طبيعي گوارشي موجود در غذاهاي خام را از بين مي‌برد و اين موضوع به اين معني است كه بدن بايستي سخت تر و بيشتر كار كند تا اينكه اين غذاها را هضم كند. غذاهاي خام كه پرتودهي شده اند، شبيه مواد غذايي هستند اما از لحاظ ارزش غذايي، شبيه به غذاهاي پخته شده با ويتامين‌ها و آنزيم‌هاي كمتري مي‌باشند.fda اجازه مي‌دهد كه اين غذاها داراي برچسب تازه باشند. چربي‌هاي پرتودهي شده تمايل به فاسد شدن دارند. هنگامي كه باريكه الكتروني با انرژي بالا استفاده مي‌شود، ممكن است مقداري اثر راديواكتيويته در غذا به وجود بياورد.
علم هنوز تأييد نكرده است كه غذاهاي پرتودهي شده اثر سوء درازمدت براي سلامتي انسان ندارند.هيچ‌گونه مطالعه اي بر روي رژيم غذايي يك بچه كه حاوي غذاهاي پرتويافته نيز مي‌باشد، وجود ندارد؛ به جز يك مطالعه خيلي جزئي و مجادله‌آميز كه در هند انجام شده است.
با مطالعه بر روي غذاهاي حيوانات كه پرتودهي شده اند،مشخص شده است كه تومورها و ناتواني‌هاي جنسي و آسيب‌هاي كليه افزايش‌مي‌يابد. برخي از دلايل ممكن براي مشاهده چنين وضعيتي، عبارتند از كمبود ويتامين القا شده
توسط پرتودهي و غيرفعال شدن آنزيم‌هاي موجود در غذاها و آسيب به DNA غذاها، علم همواره در حال تغيير است و علم امروز همان علم فردا نيست. آنچه كه ما امروزه مي‌دانيم،به منظور اثبات اثر دراز مدت ايمني پرتودهي غذا مناسب نيست. برچسب زدن بر روي مواد غذايي، امري ضروري است؛ براي اينكه مردم را آگاه سازيم كه حق انتخاب داشته باشند، به طوري كه اگر تمايل به استفاده از غذاهاي پرتودهي شده ندارند، از مصرف آنها اجتناب كنند.
مصرف كنندگان بايستي به راحتي قادر باشند كه تعيين كنند،آيا غذاهاي آنها پرتودهي شده است يا نه؟ همچنين برچسب بر روي غذاهاي تركيبي، غذاهاي رستوران ها و غذاي مؤسسات، لازم است. به علت اينكه پرتودهي، ويتامين‌ها رااز غذا خارج مي‌كند، لذا برچسب‌ها بايستي مبين اين نكته باشند كه چه مقداري از ويتامين‌ها، پس از پرتودهي از غذا حذف شده اند. مخصوصاً براي غذاهاي تازه كه اخيراً به مصرف مي‌رسند، مصرف كنندگان حق دارند كه بدانند، آيا آنها درحال خريداري غذاهايي هستند كه از لحاظ مغذي بودن، معيوب و ضعيف شده اند يا نه؟
امروزه برچسب‌هاي حاضر بر روي غذاها در آمريكا به اندازه كافي وجود ندارند تا مصرف‌كنندگان قادر باشند از غذاهاي پرتودهي شده مطلع باشند. غذاها فقط براي اولين خريدار داراي برچسب مي‌باشند. ادويه‌جات و بوته‌هاي چاي و عناصر مكمل آنها و همچنين غذاهايي كه در رستوران ها سرو مي‌شوند،داراي چنين برچسب‌هايي نيستند. برچسب‌ها براي مواد خوراكي مانند يك عدد ميوه و يا يك بسته از غذاهاي پرتودهي شده مثل سينه مرغ ضروري است.
بنيان‌گذار اصلي پرتودهي غذا در آمريكا، دپارتمان انرژي بود كه هدف آن ايجاد يك تصوير مطلوب از نيروي هسته اي و فروش زباله‌هاي راديو الكتيويته بود. اين اهداف هنوز نيز تغيير نيافته‌اند و كبالت 60 كه براي پرتودهي غذاها استفاده مي‌شود، بايستي در راكتور هسته اي توليد شود.
بسياري از غذاها قادر به پرتودهي توسط باريكه الكتروني نمي باشند. باريكه‌هاي الكتروني تنها مي‌توانند يك تا يك و نيم اينچ از هر طرف به غذا نفوذ كنند و بنابراين فقط براي چربي‌ها و حتي نان‌هاي شيريني قابل استفاده مي‌باشند.
ميوه هاي بزرگ و غذاهاي بسته بندي شده بايد توسط پرتوهاي x و يا گاما كه از مواد هسته اي ساطع مي شوند،پرتودهي شوند.
منبع پرتودهي نيز بر روي برچسب غذا ذكر نشده است. بازار بازايالات متحده آمريكا، در ارتباط با غذاهاي پرتودهي شده، شيوع استفاده ازاين روش را در سراسر دنيا تشويق مي‌كند. پرتودهي نيز كه با استفاده از مواد راديواكتيو انجام مي‌شود، صدمه جدي به محيط وارد مي‌كند.
هرچه پرتودهي بيشتر در جامعه استفاده شود، احتمال يك تصادف جدي در حمل و نقل يا در عملكرد و بهره برداري از مواد هسته اي بيشتر مي شود.
تجهيزات پرتودهي غذاها، پيش از اين محيط زندگي ما را چندين بار آلوده كرده‌اند. به عنوان مثال در ايالات جورجيا، در سال 1988 مايعات زائد حاصل از تجهيزات يك كارخانه پرتودهي، وارد آب شد. ماليات‌دهنده ها دراين امر متحمل هزينه چهل و هفت ميليون دلاري جهت پاكسازي شدند. حتي مواد راديواكتيو وارد خانه‌ها و اتومبيل‌هاي مردم شد. در هاوايي در سال 1967 و همچنين در نيوجرسي در سال 1982، آب راديواكتيو وارد سيستم فاضلاب عمومي شد.
جمعيت بسياري از مردم در سراسر جهان در كارخانجات پرتودهي مواد،درمعرض پرتوها قرار دارند. پرتودهي هميشه غذاهايي پاك و سالم ايجاد نمي‌كند.
پرتودهي همه باكتري‌هاي موجود در غذا را نمي‌كشد.آنهايي كه زنده باقي مي‌مانند، باكتري‌هاي مقاوم در مقابل پرتودهي ناميده مي شوند.اين‌گونه باكتري‌ها تكثير مي‌شوند و دوباره با سرعت به كار اوليه شان ادامه خواهند داد.همچنين باكتري‌هايي كه گوشت را آلوده كرده اند،توسط مقدار دوزي كه مورد تأييد است،كشته نخواهند شد. همان‌گونه كه بيان شد، پرتودهي هميشه باعث ايجاد غذاهاي پاك و سالم نمي شود و اين موضوع مردم را در رعايت اصول بهداشتي بي‌دقت و يا كم دقت مي‌كند.
منبع:www.thefreelibrary.com
Belli Brita، نويسنده و محقق امور زيستي**
منبع:نشريه سياحت غرب،شماره 75
/ن