طرح مسأله و ضروت بحث
یکی از سنت های علمای ربانی، دستورالعمل نگاری اخلاقی و عرفانی است. دستورالعمل ها، توصیه ها و اندرزها، راهکارهایی است در باب سیر و سلوک و طی طریقت از شریعت به حقیقت و سنتی است که از عصر خود پیامبر (صلّی الله علیه و آله) رواج داشته است. بخشی از سخنان پیامبر (صلّی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام)، جنبه دستورالعمل دارد و بیشتر دستورالعمل های عالمان دین اثر پذیرفته از آموزه های قرآن و سنت نبوی و علوی است.پندهای نبی گرامی (صلّی الله علیه و آله) و اندرزهای امام علی (علیه السلام) به امام حسن مجتبی (علیه السلام) و دستورالعمل های امام صادق (علیه السلام) و پیشوایان دیگر الهام بخش دستورالعمل نویسی در میان عارفان و عالمان بوده است. حاصل یک عمر سیر و سلوک عملی و کندوکاو معنوی است که به صورت های کوتاه، یا بلند در اختیار سالک گذاشته می شد.
در حقیقت، دستورالعمل های عالمان و عارفان، راهنمای رهیافته ها و روحیات و اخلاق فرزانگانی است که به درخواست شاگردان اختصاصی خود، آنها را می نگاشتند، تا اسباب ارتقای معنوی آنان فراهم شود و از کژی و اعوجاج رهایی یابند. وجه مشترک همه دستورالعمل های اخلاقی بیان این نکته است که دام هایی پیدا و ناپیدا، در فراروی سالک وجود دارد و سالک لازم است خار انکار از صحرای دل برکند و لوح خاطر از نقش غیر فرو شوید و پیوسته پاسبانی دل کند.
براساس داده های این دستورالعمل ها، رسیدن به مقام جان جهان، جز با دوری از پستی ها، تیرگی ها و حجاب های ماده و جلب صفات کمال از راه عمل، به دستور شرع انور امکان ندارد. پس از عمل به دستورهای الهی است که راه مستقیم انسانیّت روشن شده و باب های برکت و هدایت به روی سالک گشوده می شود و شناسایی حقیقی و وصال به حق، به حقیقت می پیوندد. میان ماده های مورد نظر این دستورالعمل های اخلاقی علمای عامل، هیچ ناسازگاری روشنی به چشم نمی خورد، گویا همه آنها از یک نفر و یک منبع سرچشمه گرفته اند.
در این نوشتار به برخی از توصیه های اخلاقی و عرفانی حضرت آیت الله سیدعبدالکریم کشمیرى (رحمه الله) اشاره می شود.
رزق فراوان
اگر سوره والعادیات روزى 110 مرتبه خوانده شود، روزى حلال فراوان خواهد آمد.1[خواندن 110 مرتبه سوره والعادیات تقریبا 35 دقیقه طول مى کشد. و لازم نیست یک مرتبه و پشت سر هم خوانده شود. مى توان در طول روز و در ساعات فراغت به تدریج 110 مرتبه خواند]
عظمت سوره هاى مسبّحات
مرحوم آیت الله سید على آقا قاضى، شب ها قبل از خواب مسبحات ششگانه، [یعنى سوره هاى حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلى را] مى خواند؛ چه آن که روایت دارد پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله هم قبل از خواب مى خواندند و مى فرمودند: در این سوره ها آیه اى است که بهتر از هزار آیه است؛2 و امام باقر علیه السلام فرمود: «کسى که قبل از خواب مسبحات را بخواند، نمى میرد تا آن که حضرت قائم علیه السلام را درک کند و اگر بمیرد، در جوار پیامبر خواهد بود3».4ذکر یونسیه
در ایام فراغت، مانند راه رفتن و نشستن، براى نورانیت قلب و رفع حجاب ها، ذکر یونسیه «لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَک إِنِّی کنْتُ مِنَ الظّالِمِینَ»5 مناسب است».6ذکر «ناد على»
از اذکار اهل ولایت، ذکر «ناد على» است که در کتاب ها به صورت هاى مختلف نقل شده است. استاد ذکر «نادعلى» را چنین مى خواندند:نادِ عَلِیا مَظْهَرَ الْعَجائِب، تَجِدْهُ عَونا لَک فِى النَّوائِب، کلُّ هَمٍّ وَ غمٍّ سَینْجَلى، بِوِلایتِک یا عَلِىُّ یا عَلِىُّ یا عَلِىُّ، یا اَبَا الْغَوثِ اَغِثْنى، یا وَلِىَّ الله اَدْرِکنى، بِلُطْفِک الْخَفِىِّ، لا إلهَ إلاّ اَنْتَ سُبْحانَک إنى کنْتُ مِنَ الظّالِمین.
آن بزرگوار مى فرمود: اگر یا على در این ذکر 110 بار گفته شود، خوب است.7 من از ناد على خیر زیادى دیدم. هر مشکلى در نجف برایم پیش مى آمد، مى رفتم صحن حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و چند بار آن را مى خواندم مشکلم حل مى شد.8
توسل به حضرت جوادالائمه علیه السلام
بسیار دیده و شنیده شد که افراد براى امور مادى، مانند خرید خانه و ماشین و رزق و ازدواج، از وى راهنمایى مى خواستند. آن بزرگوار مى فرمود: «سوره یس بخوانید و ثواب آن را به امام جواد علیه السلام تقدیم کنید، حاجت شما را خواهند داد. گاه امر مى کرد صلوات براى حضرتش هدیه کنند و آن را در توسل به این امام کریم مجرّب مى دانست.»9سجده شکر
سجده یکى از ارکان بندگى و توحید است.سیره استاد بعد از نمازها این بود: ابتدا پیشانى بر مهر مى گذاشت و سه مرتبه مى گفت: اَلْحَمْدُلِلّه؛ بعد گونه راست را بر مهر مى گذاشت و سه بار مى گفت: شُکرا للّه؛ و سپس گونه چپ را بر مهر نهاد و سه مرتبه مى گفت: اَسْتَغْفِرُ الله.
از وى سؤال شد این چه سجده اى است؟ فرمود: «حضرت ابراهیم علیه السلام به یارى این سجده خلیل و دوست خدا شد.»10
ذکرى براى نورانیت دل
مى فرمودند: ذکر «اَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا الهَ اِلّا هُوَ الْحَىُّ الْقَیومْ ذُوالْجَلالِ وَ الاِکرامْ وَ اَتُوبُ اِلَیه» سه مرتبه بعد از هر نماز براى نورانیت دل مناسب است.11اثر سوء غذاها
یک نفر از اهل علم پرسید: در ایام تبلیغ ماه مبارک رمضان و محرم که به اطراف مى رویم آثار اطعمه و اشربه و نفوس بر ایمان مشهود مى گردد که تنزل مى آورد، بعضى مى گویند در ما تأثیر نمى کند نظر شما چیست؟غذاهاى گوناگون و نفوس مختلف در روح انسان اثر سوء مى گذارد و درست هم همین است آن دسته چیزى ندارند که تغییر حال و تنزل را درک کنند (و در جایى فرمودند به مکروهى (مثلاً خوردن گوشت گاو) بعضى حالات از بین مى رود.12
جهت شرح صدر
درباره آنان که غیض شدید دارند دستور مى دادند سوره «الم نَشْرَحْ لَک صَدْرَک» چند بار خوانده شود مؤثر و شرح صدر مى آورد.13برکات سجده
بهترین کار براى سالک در کدام یک از اعمال عبادى است؟بهترین آن سجده است مانند ذکر یونسیه «لا اله الا انت سبحانک انى کنت من الظالمین» یا ذکر سجده حضرت موسى بن جعفر علیه السلام «عَظُمَ الذّنْبُ مِنْ عَبْدِک فَلْیحْسُنِ العَفْوُ مِنْ عِنْدِک»14
.jpg "توصیه هایى اخلاقی از آیت الله سیدعبدالکریم کشمیرى (رحمه الله)")
بیدارى سحر
ترک خواب بین الطلوعین یا بیدارى در سحر کدام افضل است براى کسى که طاقت یکى را دارد؟بیدارى سحر افضل است15
از نفس گذشتن
به چه معیارى مى توان فهمید که شخص از نفس گذشته است؟اگر قلباً از مال دنیا گذشته باشد.16
جهت عافیت
براى عافیت چه ذکرى خوب است؟«لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ اِلّا بِالله» روزى صد مرتبه چنانچه در روایت آمده هفتاد نوع بلا از انسان دور مى شود که آسانترین آن غم و اندوه است.17
جهت گرفتارى هاى مادى
شما در گرفتارى هاى مادى به کدام یک از اولیاء متوسل مى شوید؟به حضرت جوادالائمه علیه السلام و بسیار برایم مجرب است!18
افزایش یقین
براى این که یقین انسان زیاد شود چه سوره یا آیه اى را بخواند؟مداومت بر سوره توحید (قل هو الله احد)19
افزایش حافظه
براى حافظه خواندن چه آیه اى خوب است؟آیه الکرسى تا هم فیها خالدون روزى 21 مرتبه.20
برآمدن حوائج
براى قضاء حوائج از قرآن چه باید خواندشش آیه اول سوره حدید و چهار آیه آخر سوره حشر.21
رزق و روزى
براى رزق کدام سوره ورود دارد؟سوره والذاریات خیلى هم مؤثر است.22
جمع بندی و نتیجه گیری
در این مطلب، پاره ای از دستورالعمل های اخلاقی و عرفانی حضرت آیت الله سیدعبدالکریم کشمیرى (رحمه الله) بیان گردید تا چراغ راه پویندگان راه حقیقت با عمل به این نصایح، از کژی و اعوجاج رهایی یابند و اسباب ارتقای معنوی و رسیدن به مقام والای انسانی برای آنها فراهم شود.پی‌نوشت‌ها:
1. سید على اکبر صداقت: روح ریحان، ص 81.
2. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 289 و 290 .
3. اصول کافى، ج 2، ص 620.
4. روح و ریحان، ص 82 ـ 81.
5. سوره انبیاء21: آیه 87.
6. روح و ریحان، ص 93.
7. همان
8. همان، ص 93 و 94.
9. روح و ریحان، صص 101 و 102.
10. همان، ص 107.
11. روح و ریحان، ص 88.
12. روح و ریحان، ص 133 - 132.
13. سید على اکبر صداقت: آفتاب خوبان، ص 29.
14. همان، ص 71.
15. همان، ص 71.
16. همان، ص 72.
17. همان، ص 83.
18. همان، ص 85.
19. همان، ص 92.
20. همان، ص 93.
21. همان، ص 94.
22. همان، ص 95.
منبع:
بوى باران (گلچینى از توصیه هاى اخلاقى ـ عرفانى)، حسن قدوسى زاده، دفتر نشر معارف، چاپ دهم، تابستان 1390.
