گفتگو با خانم دکتر فاطمه فرهمند، فوق‌تخصص بيماري‌هاي گوارش اطفال
همه کودکان، به خصوص کودکان زير 2 سال و کودکاني که به خوبي قادر به بيان کلمات نيستند، مشکلات‌شان را با بي‌قراري و گريه نشان مي‌دهند و اين، والدين هستند که بايد کم و بيش با علايم و نشانه‌هاي جدي که سلامت کودک را تهديد مي‌کند، آشنا باشند. در بسياري از موارد، گريه کودک صرفا به دلايل ساده‌اي مانند گرسنگي، نياز به تعويض پوشک و نياز به توجه مادر است اما در برخي موارد نيز بي‌قراري و گريه نوزاد، دليل جدي‌تر و مهم‌تري دارد. دل درد در کودکان زير 2سال، يکي از همان مشکلاتي است که هرگز نبايد مورد غفلت والدين قرار بگيرد. براي آشنايي بيشتر با اين مشکل رايج در کودکان زير 2 سال، گفت‌وگوي ما را با دکتر فاطمه فرهمند، فوق تخصص بيماري‌هاي گوارش اطفال و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران بخوانيد.
عوامل دل‌درد در کودکان زير 2 سال چيست؟
دل‌درد در کودکان زير 2 سال، ممکن است حاد يا مزمن باشد. اکثر اوقات، دل‌درد در اين سنين به دليل ناراحتي يکي از اعضا يا ارگان‌هاي مهم بدن است؛ چرا که دل‌دردهايي که به دليل اختلال عملکردي دستگاه گوارش باشد، معمولا در سنين بالاي 4 سال ايجاد مي‌شود. در اين گروه سني بايد اين عارضه را – چه حاد باشد چه مزمن – جدي گرفت.
والدين چگونه تشخيص دهند که کودکشان دل‌درد حاد دارد يا مزمن؟
دل‌درد حاد، دل دردي است که طي روند چند روزه‌اي براي کودک زير 2 سال ايجاد شده باشد اما دل‌درد مزمن، دل‌دردي است که بيش از 3 هفته طول کشيده باشد. اگر دل‌درد، حاد باشد؛ بايد به فکر عوامل عفوني (به خصوص، سرماخوردگي ويروسي که موجب ايجاد علايم سرماخوردگي مي‌شود) بود.
سرماخوردگي، به نحوي سبب درگيري غدد لنفاوي شکم مي‌شود و دل‌درد ايجاد مي‌کند. کودکي که دچار اسهال و استفراغ يا گاستروآنتريت مي‌شود ممکن است دل‌درد داشته باشد. کودکي که دچار آنژين چرکي يا ويروس مي‌شود هم ممکن است دچار دل‌درد شود. اکثر اوقات اين بچه‌ها دچار دل‌درد حاد مي‌شوند.
در مواردي که آپانديسيت يا اختلال‌هاي انسدادي روده وجود داشته باشد، معمولا دل‌درد حاد ايجاد مي‌شود. ولي اگر دل‌درد بيشتر طول بکشد، ممکن است عوامل ديگري در ايجاد آن دخالت داشته باشند از جمله ممکن است عفونت يا هپاتيت، خود را به شکل دل‌درد نشان دهد يا حتي يبوستي که طول کشيده، مي‌تواند دل‌درد ايجاد کند. در مواردي نيز ديابت قندي يا ديابت نوع يک، در بچه‌ها مي‌تواند در ابتدا با دل‌درد، خودش را نشان بدهد. به ندرت مواردي از قبيل عفونت‌هاي ريوي مثل پنوموني (ذات‌الريه) ممکن است در اين گروه سني به شکل دل‌درد بروز پيدا کند.
درگيري‌هاي مجراي گوارش اعم از زخم‌معده يا زخم اثني‌عشر يا ريفلاکس معده به مري هم گاهي ممکن است با دل‌درد تظاهر کند. در سن زير 2 سال، اکثر اوقات، علت دل‌درد به يک عامل مهم مثل اختلالاتي که ذکر شد، برمي‌گردد. دل‌دردهاي عملکردي در زير 2سال خيلي شايع نيست.
اين دل‌دردها را چگونه بايد پيگيري کرد؟
هر بچه‌اي که در سن زير 2 سال با دل‌درد مراجعه مي‌کند، بايد حتما توسط پزشک معاينه دقيق شود. شرح حال کامل داده شده و برحسب تشخيص پزشک برخي آزمايش‌هاي لازم و حتي راديوگرافي‌هاي شکم يا سونوگرافي بايد انجام شود. چه بسا مواردي بوده که کودکاني که درگيري کبدي، سنگ مجاري ادراري يا سنگ کيسه صفرا داشته‌اند، با دل‌درد مراجعه کرده‌اند. دل‌درد ممکن است همراه با استفراغ، اسهال سردرد يا يبوست باشد. در ضمن دل‌درد با عفونت ادراري باعث بالا رفتن فشارخون هم مي‌شود. در اين سن، عفونت ادراري ممکن است بدون علامتي از سوزش ادرار باشد. دل‌درد در بچه‌هاي زير 2 سال، چه به شکل حاد - کمتر از 2 تا 3 هفته - چه به صورت مزمن که بيش از 3 هفته است - بايد جدي تلقي شده و توسط يک پزشک متخصص کودک و گوارش ويزيت شود و سپس براي درمان آن اقدام‌هاي لازم را انجام داد.
بچه‌هاي زير 2 سال معمولا چگونه دل‌دردشان را ابراز مي‌کنند و والدين چگونه بايد متوجه جدي بودن دل‌درد او شوند؟
سوال بسيار مهمي است؛ چراکه خيلي اوقات بچه‌ها در اين سن حتي خوب نمي‌توانند صحبت کنند. با بي‌قراري، بي‌اشتهايي يا احيانا با کم‌خوابيدن و بيدارشدن‌هاي مکرر از خواب يا جيغ‌هاي زياد و در مواردي اشاره به محل درد يا اگر بتوانند صحبت کنند، با کلام، دل‌دردشان را به زبان مي‌آورند. اما اکثر اوقات چون نمي‌توانند صحبت کنند، علامت را واضح بيان نمي‌کنند.
در مواردي مثل آپانديسيت، عفونت کيسه صفرا و سنگ صفرا، علاوه بر دل‌درد، در معاينه تحريک و حساسيت شکم هم ايجاد مي‌شود. در اين گروه سني، علاوه بر اينکه علت دل‌درد مساله‌اي بسيار مهم است کودک نشانه‌هاي غيراختصاصي‌اي هم از خودش نشان مي‌دهد اما والدين خيلي خوب نمي‌توانند متوجه شوند که فرزندشان دل‌درد دارد.
به کدام دل‌دردها نبايد زياد اهميت داد؟
به طور کلي، هر دل‌دردي در کودک زير 2سال بايد جدي گرفته شود. نفخ يا خوردن برخي غذاهاي نفاخ بيشتر کودکان بزرگ‌تر و 4 سال به بالا را اذيت مي‌کند. مواد غذايي‌اي که در دسترس همه بچه‌ها هست، ممکن است سبب دل‌درد در کودکان بزرگ‌تر شود. اين کودکان بهتر قادرند دل‌دردشان را بيان کنند. بچه‌هايي که هر هله‌هوله‌اي را مي‌خورند ممکن است با مصرف بيش از حد اين مواد دچار دل‌درد و نفخ شوند. ولي در سن زير 2 سال معمول نيست که کودکان بتوانند اين علايم را عنوان کنند و والدين فکر کنند که دچار دل‌درد ناشي از سردي و گرمي غذاها شده. وقتي شکم کودک کار نمي‌کند و نفخ کرده، مادر متوجه يبوست او مي‌شود يا وقتي اسهال دارد، مادر متوجه مي‌شود که او دچار کم‌آبي شده اما اين نوع دل‌دردها خيلي مهم نيست و خيلي سريع برطرف مي‌شود. اما بي‌قراري‌هاي متناوب و زياد، گريه و جيغ کودک، وجود خون در ادرار و مدفوع در کودکان زير 2 سال را هرگز نبايد کم‌اهميت تلقي کرد.
به طور کلي دل‌درد در کودکان چقدر شايع است؟
کلا شيوع دل‌درد مزمن در بچه‌هاي 4 تا 16 سال بين10 تا 15 درصد است. در زير 2 سال، دل‌درد زياد شايع نيست.
درمان اين دل‌دردها چگونه است؟
در سنين زير 2 سال، تعيين علت ايجادکننده درد بسيار مهم است. درمان صحيح دل‌درد تنها از طريق مراجعه به پزشک امکان‌پذير است و خانواده‌ها بايد از خوددرماني براي بهبود دل‌درد خودداري کنند.
چه توصيه‌اي براي والدين داريد؟
بچه‌هاي زير 2 سال بيشتر از ساير کودکان نياز به مراقبت دارند؛ از نظر رعايت مسايل بهداشتي و مقابله با عوامل بيماري‌زا که گاهي اپيدمي مي‌شود. اما با مراقبت و تغذيه مناسب به خصوص تغذيه با شير مادر مي‌توان از بروز بسياري از عوامل ايجادکننده دل‌درد ناشي از عفونت جلوگيري کرد. بهتر است غذاي کمکي ترجيحا در منزل تهيه شود، همچنين واکسيناسيون منظم مي‌تواند از ابتلاي کودک زير 2 سال به عفونت‌هاي ناخواسته جلوگيري کند. موادغذايي که کودک مصرف مي‌کند بايد کاملا بهداشتي بوده و از خوردن موادغذايي که نسبت به سلامت آنها مطمئن نيستيد، پرهيز کرده و همچنين مانع از زياد خوردن کودکان شويم.
منبع: www.salamat.com
/ج
