طلب اي عاشقان خوش رفتار

شاعر : سنايي غزنوي

طرب اي شاهدان شيرين‌کار		طلب اي عاشقان خوش رفتار
تا کي از کعبه هين در خمار		تا کي از خانه هين ره صحرا
بعد از اين گوش ما و حلقه‌ي يار		زين سپس دست ما و دامن دوست
در قدح جرعه‌اي و ما هشيار		در جهان شاهدي و ما فارغ
گرد اين خاک توده‌ي غدار		خيز تا ز آب روي بنشانيم
کوکب از صحن گنبد دوار		پس به جاروب «لا» فرو روبيم
نفس رنگي مزاج را بازار		ترکتازي کنيم و در شکنيم
پاي بر سر نهيم دايره‌وار		وز پي آنکه تا تمام شويم
لمن الملک واحد القهار		تا ز خود بشنود نه از من و تو
وي خدايان تو خداي آزار		اي هواهاي تو هوا انگيز
پر و بالت گسست از بن و بار		قفس تنگ چرخ و طبع و حواس
باز ده وام هفت و پنج و چهار		گرت بايد کزين قفس برهي
بر مچين خون خسان ز راه نثار		آفرينش نثار فرق تو اند
تو از ايشان طمع مدار مدار		چرخ و اجرام ساکنان تو اند
تا دهندت به بندگي اقرار		حلقه در گوش چرخ و انجم کن
گاه بيمار بين و گه تيمار		ورنه بر چارسوي کون و فساد
جرم کيوان چو خوک در شد يار		گاهت اندر مزارعت فکند
زين جهان سير و زان جهان ناهار		گه کند اورمزدت از سر زهد
دست بهرام چون قلم زنار		گاه بر بنددت به تهمت تيغ
مر ترا در خيال زر عيار		گاه مهرت نمايد از سر کين
کندت باد سار و باده گسار		گاه ناهيد لولي رعنا
چون کمان گوشه کشته و زه‌وار		گه کند تير چرخت از سر امن
در خزر هندو در حبش بلغار		گه کند ماه نقشت اندر دل
تا تهي زو شوي چو دود شرار		گه ترا بر کند اثير از تو
روح پر نار و روي چون گلنار		گاه بادت کند ز آز و نياز
جاهل و کاهلت کند به بحار		گاه آب ليم دون همت
بر تو ويران کند ده و آثار		گاه خاک فسرده از تاثير
سوي هفت آسمان شدن دشوار		با چنين چار پاي‌بند بود
اين دي و تير و آن تموز و بهار		چند از اين آب و خاک و آتش و باد
بوي کافور و مشک و ليل و نهار		بسکه نامرد و خشک مغزت کرد
هر که در بند يار ماند و ديار		عمر امسال و پار ضايع کرد
مرغ امسالت از دريچه‌ي پار		دولتي مردي ار نپريدست
قير گردي به لفظ ترکي قار		شيب گردي به لفظ تازي ريش
در گذر زين رباط مردم‌خوار		برگذر زين جهان غرچه فريب
سال عمرت چه ده چه صد چه هزار		کلبه‌اي کاندرو نخواهي ماند
بام سوراخ و ابر طوفان بار		رخت برگير ازين خراب که هست
وز فرود فلک مجوي قرار		از وراي خرد مگوي سخن
چون سپردي به دست حق بسپار		خويشتن را به زير پي بسپر
تن حصارست و بود قفل حصار		بود بگذار زان که در ره فقر
بر نياري ز قفل و پره دمار		نشود در گشاده تا تو به دم
زان که آن روشنست و بود تو تار		بود تو شرع بر تواند داشت
بر يمين و يسار يمين و يسار		دين نيايد به دست تابودت
مر ترا پايمزد و دست افزار		نه فقيري چو دين به دنيا کرد
مر ترا فرع جوي و اصل گذار		نه فقيهي چو حرص و شهوت کرد
عز ندانسته‌اي از آني خوار		ره رها کرده‌اي از آني گم
ناک ده را نداني از عطار		مشک و پشکت يکيست تا تو همي
خلق را سر شمرده‌اي چو انار		دل به صد پاره همچو ناري از آنک
حبذا چين و فرخا فرخار		کار اگر رنگ و بوي دارد و بس
نبود در حريم دل ديار		دعوي دل مکن که جز غم حق
گاو و خر باشد و ضياع و عقار		ده بود آن نه دل که اندر وي
صورت و نقش مومن و کفار		نيست اندر نگارخانه‌ي امر
لا نهنگي ست کفر و دين او بار		زان که در قعر بحرالاالله
چه شوي با زکام در گلزار		چه روي با کلاه بر منبر
خشک مغزي مپوي در تاتار		تر مزاجي مگرد در سقلاب
چه فزايي تو بر کله دستار		خود کلاه و سرت حجاب تو اند
سنگ در کفش و کيک در شلوار		کله آن گه نهي که در فتدت
جهل از آن علم به بود صدبار		علم کز تو ترا بنستاند
زهر گشت ار چه بود نوش و گوار		آب حيوان چو شد گره در حلق
کو نداند همي يمين ز يسار		نه بدان لعنت‌ست بر ابليس
علم داند به علم نکند کار		بل بدان لعنت‌ست کاندر دين
جانت پر پيکرست و پر پيکار		دوري از علم تا ز شهوت و خشم
اين دهان گنده و آن جگر افگار		نبرند از تو تشنگي و کنند
جاه و زر آب پار گين و بحار		تشنه‌ي جاه و زر مباش که هست
سگ ز در دور و صورت از ديوار		کي درآيد فرشته تا نکني
عنکبوتي تنيده بر در غار		کي در احمد رسي در صديق
هودج کبريا به صفه‌ي بار		پرده بردار تا فرود آيد
هيچ دينار مالکي دين دار		با بخيلي مجوي ره که نبود
از سر جود مالک دينار		مالک دين نشد کسي که نشد
زان که زردند اهل دريا بار		سرخرويي ز آب جوي مجوي
هم خزينه‌ت پرست و هم انبار		گر چه از مال و گندم و يونجه
گندمت گژدمست و مالت مار		بس تفاخر مکن که اندر حشر
گل به گوهري خري و خر به خيار		مال دادي به باد چون تو همي
بيش از ابناي جنس استظهار		دولت آن را مدان که دادندت
در جهان خداي دولت يار		تا تو را يار دولتست نه‌اي
دولت آن دولتست و کار آن کار		چون ترا از تو پاک بستانند
بر سر کوي هر دو را بگذار		چون دو گيتي دو نعل پاي تو شد
بر بساط خداي پاي افشار		در طريق رسول دست آويز
گشته از جان و عقل و تن بيزار		پاک شو بر سپهر همچو مسيح
با دوتا کرکس و دوتا مردار		همچو نمرود قصد چرخ مکن
هيچ طرار جعفر طيار		کز دو بال سريش کرده نشد
تو از آن کور چشم چشم مدار		عقل در کوي عشق ره نبرد
عقلهاي تهي رو پر کار		کاندر اقليم عشق بي‌کارند
کي توان سفت سنگ خاره به خار		کي توان گفت سر عشق به عقل
نقد خوارزم در عراق ميار		گر نخواهي که بر تو خندد خلق
ديده‌ي روح را به خار مخار		راه توحيد را به عقل مپوي
عقل را بر دو شاخ لا بردار		زان که کردست قهر الاالله
بي‌خدا از خداي برخوردار		به خداي ار کسي تواند بود
مرکب آسوده‌دان و مانده سوار		هر که از چوب مرکبي سازد
بي‌زبان چون دهانه‌ي سوفار		نشود دل چو تير تا نشوي
ندهد بار نطقت ايزد بار		تا زبانت خمش نشد از قول
در نيامد مسيح در گفتار		تا ز اول خمش نشد مريم
زير اين چرخ دايره کردار		گرت بايد که مرکزي گردي
چون سکون و تحرک پرگار		پاي بر جاي باش و سرگردان
چمن عشق را چو بوتيمار		در هواي زمانه مرغي نيست
گر نبودي ميان تهي مزمار		زو کس آواز او بنشنودي
به ز قرآن مدان و به ز اخبار		قايد و سايق صراط‌الله
حل و عقد خزانه‌ي اسرار		جز به دست و دل محمد نيست
به يقين دان که ايمني از نار		چون دلت بر ز نور احمد بود
صدف در احمد مختار		خود به صورت نگر که آمنه بود
وي به گفتار غره چون کفتار		اي به ديدار فتنه چون طاووس
خفته را خفته کي کند بيدار		عالمت غافلست و تو غافل
دين به زنهارشان مده زنهار		همه زنهار خوار دين تو اند
بشنوي گفت و نشنوي کردار		غول باشد نه عالم آنکه ازو
بر گياهيش پادشا مشمار		بر خود آنرا که پادشاهي نيست
خواهش افسر شمار و خواه افسار		افسري کن نه دين نهد بر سر
همچو عفو خداي پذرفتار		باش وقت معاشرت با خلق
در شمارت کنند روز شمار		هر چه نز راه دين خوري و بري
که به انسان رسند در مقدار		بره و مرغ را بدان ره کش
بي‌نمازي مسبحي را زار		جز بدين ظلم باشد ار بکشد
نکند باز موش مرده شکار		نکند عشق نفس زنده قبول
آه بيمار کشنود بيمار		راه عشاق کسپرد عاشق
آه موسا ز راه موسيقار		از ره ذوق عشق بشناسي
شاخ او بي‌نياز آرد بار		بيخ کنرا نشاند خرسندي
ديدگان را ز نور نبود نار		عاشقان را ز عشق نبود رنج
مرغ محبوس نشکهد ز اشجار		جان عاشق نترسد از شمشير
ملک‌الموت گشته در منقار		زان که بر دست عشق بازانند
چکني صبح کاذب اشعار		گر شعار تو شعر آمده شرع
خاک زن بر جمال شعر و شعار		روي بنمود صبح صادق شرع
در بن چاه بين تن بندار		بر سر دار دان سر سرهنگ
هم سپه مرده هم سپهسالار		تا نه بس روزگار خواهي ديد
خر وحشي ز نشتر بيطار		وارهان خويش را که وارسته‌ست
طالب شمع زير و آينه دار		هيچ بي‌چشم ديدي از سر عشق
رنج بر جان و دين و دل مگمار		بهر مشتي مهوس رعنا
زين بخيلان کناره‌گير کنار		اي توانگر به کنج خرسندي
از پي سختن تو با معيار		يک زمان زين خسان ناموزون
چون نه‌اي خصم و نه پذير رفتار		ريش و دامن به دستشان چه دهي
در عطا سخت مهر و سست مهار		خواجگان بوده‌اند پيش از ما
راح خوارند مستراح انبار		اين نجيبان وقت ما همه باز
همه از شر و ناکسي هشيار		جمله از بخل و مبخلي سرمست
گوشه‌اي گير ازين جهان هموار		اي سنايي ازين سگان بگريز
رد افلاک و گفت بي‌کردار		زين چنين خواجگان بي معني
مر گريبان آز را رخسار		دامن عافيت بگير و بپوش
چه طمع داري از مه آزار		ميوه‌اي کان به تير ماه رسد
نکشد بار گير چوبين بار		دل ازينان ببر که بي دريا
آدمي سير باش و مردم سار		همچنين در سراي حکمت و شرع
مشتي ابليس ريزه‌ي طرار		هان و هان تا ترا چو خود نکنند
کي ترا درد سر دهد خمار		چون تو از خمر هيچ کس نخوري
طيره از طير گرد و از طيار		طيره‌ي چون گردي و فسرده و کج
نقشهاي گشاد نامه‌ي عار		نشود شسته جز به بي‌طمعي
زان که اين اندکست و آن بسيار		ملک دنيا مجوي و حکمت جوي
هم ثناگوي و هم گنه پندار		خدمتي کز تو در وجود آمد
اول الحمد و آخر استغفار		در طريقت همين دو بايد ورد
گله‌اي کرد ازو شگفت مدار		گر سنايي ز يار ناهموار
هردم از همنشين ناهموار		آبرا بين که چون همي نالد
تا سمايي شوي سنايي وار		بر زمين مست همچو من بنشين
پاکبازي پيشه گير و راه دين کن اختيار		اي دل از عقبات بايد دست از دنيا بدار
نقش و مهر نيستي و مفلسي بر جان نگار		تخت و تاج و ملک و هستي جمله را در هم شکن
دست بر عقبا زن و بر بنده راه فخر و عار		پاي بر دنيا نه و بر دوز چشم از نام و ننگ
همت اندر راه بند و گام زن مردانه‌وار		چون زنان تا کي نشيني بر اميد رنگ و بوي
جهد آن کن تا کني در عالم علوي قرار		عالم سفلي نه جاي تست زينجا بر گذر
بي‌نيازي را نبيني در بهشت کردگار		تا نگردي فاني از اوصاف اين ثاني سقر
باش چون منصور حلاج انتظار دار دار		گر چو بوذر آرزوي تاج داري روز حشر
تا تو اندر بند عشق خويش باشي استوار		از حديث عشق جانبازان مزن بر خيره لاف
تا نگردد راي تو بر مرکب همت سوار		باطن تو کي کند بر مرکب شاهان سفر
تا هواي نفس تو در راه دين شد ره سپار		اي برادر روي ننمايد عروس دين ترا
والله ار ديدش رسد هرگز به در شاه‌وار		چشم آن نادان که عشق آورد بر رنگ صدف
مرد معني باش و گام از هفت گردون در گذار		تا تو مرد صورتي از خود نبيني راستي
گرمي و سردي کشد در باغها يک سال خار		از پي يک مه که برگ گل دمد بر وي همي
گرد نعل مرکب اين افتخار روزگار		گر غم دين داردت رو توتياي ديده ساز

طلب اي عاشقان خوش رفتار

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته