اي ز عشق دين سوي بيت‌الحرام آورده راي

شاعر : سنايي غزنوي

کرده در دل رنجهاي تن گداز جانگزاي		اي ز عشق دين سوي بيت‌الحرام آورده راي
سر فدا کرده به پيش نيزه‌هاي سرگراي		تن سپر کرده به پيش تيغهاي جان سپر
گه غلامي کرده سايه‌ي خاکپايت را هماي		گه تمامي داده مايه‌ي آب دستت را فلک
وز تو پر دل همرهانت همچو چندالان زراي		از تو بي‌دل دوستانت همچو قفچاقان ز خان
وي جمالت دوستان را چون مفرح دلگشاي		اي خصالت خوشدلان را چون محبت پاي بند
از خرد يزدان‌شناسي وز زبان يزدان سناي		از بدن يزدان پرستي وز روان يزدان طلب
چون تويي هرگز نزايد گنبد آزاده‌زاي		چون تويي هرگز نبيند عالم فرزانه بين
مطرب بزم تو شايد زهره‌ي بربط سراي		بنده‌ي جود تو زيبد آفتاب نور بخش
از لطافت جانفزايي وز سخاوت غمزداي		چون طبايع سر فرازي چون شرايع دلفروز
بود هر روز فراغت دوستان را غم فزاي		تا تو کم بودي ز عقد دوستان در شهر بلخ
همچو بي‌جانان ز جان و بي دلان از دلرباي		منت ايزد را که گشتند از قدومت دوستان
کار رفتن از تو بود و کار توفيق از خداي		چون به حج رفتي مخور غم گر نبودت حج از آنک
مي نداند رهرو آن حکمت که داند رهنماي		مصلحت آن بود کايزد کرد خرم باش از آنک
گر مريدي با مراد خود شود زور آزماي		سخت خامي باشد و تر دامني در راه عشق
وز ستانه در نجنبد چون وقح باشد گداي		سوي خانه‌ي دوست نايد چون قوي باشد محب
گر نيابد احمد عارف شگفتي کم نماي		احمد مرسل بيامد سال اول حج نيافت
سخت بي رونق بود آنجا کلاه اينجا قباي		دل به بلخ و تن به کعبه راست نايد بهر آنک
من بگفتم اين سخن گو خواه شايي خوا مشاي		در غم حج بودن اکنون از اداي حج بهست
چون به صورت رفت خواهي خوا به سر شو خوابه پاي		از دل و جان رفت بايد سوي خانه‌ي ايزدي
ور نداري استوارم بنگر اندر طبل و ناي		نام و بانگ حاجيان از لاف بي معني بود
رفتن از اشتر همي بينم و فرياد از دراي		حج به فرياد و به رفتن نيست کاندر راه حج
عالم‌السر نيک داند هاي هوي از هاي هاي		صدهزار آوازه يابي در هواي حج وليک
گرت دوني از حد خامي درآيد گو دراي		رنج بردي کشت کردي آب دادي بر درو
کو يکي صالح که خصمش نيست قومي ژاژخاي		کو يکي فاضل که خارش نيست مشتي ريش گاو
دل مجاور گشت آنجا گر نيايد گو مياي		چون فرستادي به حج حج کرد و آمد نزد تو
کاحمد عارف به دل حج کرد و ديگر کس به پاي		اين شرف بس باشدت کواز خيزد روز حشر
نا بپايد کعبه در عالم تو در عالم بپاي		تا بگردد چرخ بر گيتي تو بر گيتي بگرد
بر هستي آن چون که ترا نيست گوايي		اي خواجه ترا در دل اگر هست صفايي
بر ظاهر تو چون که عيان نيست صفايي		گر باطنت از نور يقينست منور
بيدار شو از هرچه صوابي و خطايي		آري چو بود صورت تحقيق چو تلبيس
باطل شودش اصل به چوني و چرايي		دعوي که مجرد بود از شاهد معني
بيمار دلت را نبود هيچ شفايي		گر شاهد وقت تو بود حشمت و نعمت
کاندر دو جهان زين دو بتر نيست بلايي		کاين حشمت و نعمت دو حجايند يقين‌دان
و آن هست حصولش متولد ز ريايي		اين هست وجودش متعلق به مجازي
هرگز نبود خواجه ترا راه به جايي		تا اين دو رفيق بد همراه تو باشند
وز دست هوا خورده به ناکام قفايي		تو بسته شده در گره آز شب و روز
پوشيده تن خويش به رنگي و عبايي		بفروخته دين را به يکي گرده و کرده
همچون سگ ديوانه به هر گرد سرايي		بويي نرسيد به مشامت ز حقيقت
در لفظ به هر ساعت چوني و چرايي		در دعوي مطلق چو رسولي شده مرسل
نايدت زد و برد قبايي و کلايي		تا جسم و دلت هست به هم هر دو مرکب
حاصل نشود بهر خدا هيچ رضايي		تا زين تن آلوده برون نايد کبرت
وآن گه ز دلت ساز تو ارضي و سمايي		بيرون کن ازين خانه‌ي خاکي دل خود را
بر خالق خود گويد بي مثل ثنايي		گر خاطر اوهام برنده شود از خلق
وندر خور خود خواهد ملکي و عطايي		ار حق به جز از حق نکند هيچ قبولي
حقا که بود موقن و باقي به بقايي		آن دل که بدين سان بود اندر ره توحيد
اين هديه چو دادند نخواهند جزايي		در حوصله‌ي تنگ تو زين بيش نگنجد
وندر ره توحيد چنين جوي بهايي		کاين فضل الاهي بود اندر ره توحيد
يکسان شمري هر دو: جفايي و وفايي		شونيست شو از خويش و مينديش کزان پس
بر بام خرابات چه جغدي چه همايي		اندر صفتت نيست چه نامي و چه ننگي
از ديده نمودي ره تحقيق سنايي		گر نزد سنايي بشدي خلقت اول
اگر بينا شوي زين پس به ديگر سر صفا يابي		دلا زين تيرگي زندان اگر روزي رها يابي
روا باشد طبيبي جوي تا روزي دوا يابي		تو بيماري درين زندان و بيماريت را لا شک
که دردش را اگر جويي هم اينجا توتيا يابي		بصيرت گر کني روشن به کحل معرفت زيبد
اگر کشتيت نگذارد درين دريا فنا يابي		جهان اي دل چو زندان دان و دريا پيش زندانت
چو زين هر دو گذر کردي بدانجا آشنا يابي		گر اينجا آشنا گردي تو با آفاق و با انفس
به نزد کيميا گر گرد تا زو کيميا يابي		وگر مي کيميا جويي کزو زري کني مس را
چو از فاني گذر کردي سوي باقي بقا يابي		دلا زين عالم فاني اگر تو مهر برداري
مگر کان عالم پر خير بي‌چون و چرا يابي		ازين چون و چرا بگذرد که روشن گرددت هزمان
بکن هزمان اگر خواهي که از موجش رها يابي		تو در بحر محيط اي دل چو غواصان يکي غوطه
اگر روشن روان گردي مقر اوج سما يابي		اگر تاريک دل باشي مقامت در زمين باشد
که علم انبيا داني و سر اوليا يابي		به راه انبيا بايد ترا رفتن اگر خواهي
که روزي راهرو گردي و راه رهنما يابي		به قال و قيل گمراهان مشو غره اگر خواهي
که علم اژدها داني و سر آن عصا يابي		به سوي تپه رو يک بار موسي وار اگر خواهي
که بشناسي ز خود يابي ز ديگر کس کجا يابي		حديث آن کلام و طور و موسي گر همي خواهي
حکيمي گويد اين معني طلب کن تا که را يابي		همان مهد مسيحا دم نگر کو بي‌پدر چون بد
اگر زان چوب مي‌جويي تو آن معني کجا يابي		درخت و آن شب تاريک و شعله‌ي آتش روشن
در آن وادي مرو کانجا به هر پي صد بلا يابي		ز نور يوسف و يعقوب و چاه و اخوه‌ي يوسف
بيوبارد ترا چون او ازين سفلي علا يابي		گر آن ماهي که يونس را بيوباريد در دريا
حديث دست «لا تقرب» تو اندر مبتدا يابي		کتاب مبتدا خوان تو که رمز گندم و آدم
که رمز ذلت داوود و قتل اوريا يابي		معاني جمله حل کردي همينت مشکلي مانده
قيامت را تو اين معني ز رقع و بوريا يابي		ترا قرآن به اطلس خوانده تا زو کسوتي يابي
تو نادان اين تحرک را ز سنگ آسيا يابي		تحرک ز آب مي‌آيد به سنگ آسيا هزمان
کنون با اين خري خواهي که اسرار خدا يابي		تو دست چپ درين معني ز دست راست نشناسي
تو چون حلاج عشق آري چو جام از مي بلا يابي		نه کار تست مي خوردن که بد مستي کني هزمان
تو دين و علم ايزد جوي تا چون او سنا يابي		سنايي گر سنا دارد ز علم ايزدي دارد
هم از قرآن پر معني و لفظ مصطفا يابي		تو راه دين ايزد را نمي‌داني وگر جويي
نبايد جستن آن دين را وگر جويي خطا يابي		هر آن ديني که بيرون زين دو جويي بدعتي باشد
ز مالک بر در دوزخ جزاي آن قفا يابي		چو بابدعت روي زينجا يقين ميدان که در محشر
ز ايزد خلد و حورالعين و آمرزش عطا يابي		وگر با دين پيغمبر ز عالم رخت بربندي

اي ز عشق دين سوي بيت‌الحرام آورده راي

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته