ازين آيين بيدينان پشيماني پشيماني | | مسلمانان مسلمانان مسلماني مسلماني |
دريغا کو مسلماني دريغا کو مسلماني | | مسلماني کنون اسميست بر عرفي و عاداتي |
کجا شد درد بودردا و آن اسلام سلماني | | فرو شد آفتاب دين برآمد روز بيدينان |
که يارد کرد جز اسلام و جز سنت نگهباني | | جهان يکسر همه پر ديو و پر غولند و امت را |
ازيرا در جهان جانها فرو نايد مسلماني | | بميريد از چنين جاني کزو کفر و هوا خيزد |
که محرومند ازين عشرت هوس گويان يوناني | | شراب حکمت شرعي خوريد اندر حريم دين |
جمال نقش آدم را نقاب نفس شيطاني | | مسازيد از براي نام و دام و کام چون غولان |
چنان کز علت اولا قوي شد جوهر ثاني | | شود روشن دل و جانتان ز شرع و سنت احمد |
ز خورشيدست نز چرخست جرم ماه نوراني | | ز شرعست اين نه از تنتان درون جانتان روشن |
نگشتي قابل نقش دوم نفس هيولاني | | که گر تاييد عقل کل نبودي نفس کلي را |
گريبان گير او نايد دمي توفيق رباني | | هر آن کو گشت پرورده به زير دامن خذلان |
سبکدل کي کشد هرگز دمي بار گرانجاني | | نگردد گرد دينداران غرور ديو نفس ايرا |
ز دين حق بماندستي به نيروي سخنداني | | تو اي مرد سخن پيشه که بهر دام مشتي دون |
چه تقصير آمد از قرآن که گشتي گرد لاماني | | چه سستي ديدي از سنت که رفتي سوي بيدينان |
که کس نقش نبوت را نديد از چشم جسماني | | نبيني غيب آن عالم درين پر عيب عالم زان |
چه باشد حکمت يونان به پيش ذوق ايماني | | برون کن طوق عقلاني به سوي ذوق ايمان شو |
بسان کژدم بيدم درين پيروزه پنگاني | | کي آيي همچو مار چرخ ازين عالم برون تا تو |
که تا آخر چنويابي ز دين تشريف رباني | | در کفر و جهودي را ز اول چون علي بر کن |
پس آن گه از زبان شکر ميگو کاينت ارزاني | | بجو خشنودي حق را ز جان و عقل و مال و تن |
به سوي عالم جان شو که چون عيسي همه جاني | | درين کهپايه چون گردي بر آخور چون خر عيسي |
وگرنه ارسلان خاصست دين را نفس انساني | | ز دوني و ز ناداني چنين مزدور ديوان شد |
سوي سلطان سلطانان نداري اسم سلطاني | | تو اي سلطان که سلطانست خشم و آرزو بر تو |
بود ساسي و بيسامان چه ساساني چه ساماني | | چه خيزد ز اول ملکي که در پيش دم آخر |
چو اين پيمانه پر گردد نه ده مانده نه دهقاني | | بدين ده روزه دهقاني مشو غره که ناگاهان |
نيايد با تو در خاکت نه فغفوري نه خاقاني | | تو ماني و بد و نيکت چو زين عالم برون رفتي |
فسانهي نيک و بد گشتند ساماني و ساساني | | فسانهي خوب شو آخر چو ميداني که پيش از تو |
از آن کز بهر بنيت را اسير چار ارکاني | | تو اي خواجه گر از ارکان اين ملکي نيي خواجه |
که با دين و خرد نبود براق انسي و جاني | | نيابد هيچ انس و جان نسيم انس جان هرگز |
گر از لافست نيرانيست آن شيبت نه نوراني | | ز بهر شربت دردست شيبت پر ز نور حق |
که فربه فرث و دم گردد ز پختن يا ز برياني | | به سبزهي عشوه و غفلت نهاد خود مکن فربه |
درين تاريکي زندان چو يوسف باش زنداني | | اگر خواهي که چون يوسف به دست آري دو عالم را |
صبوحي را شرابي خواه روحاني نه ريحاني | | ورت بايد که همچون صبح بي خود دم زني با حق |
در آن عالم سگي خيزي نه کهفي بلکه کهداني | | تو اي ظالم سگي ميکن که چون اين پوست بشکافند |
گهي دلخسته از چوبي گهي جان بستهي خواني | | تو مردم نيستي زيرا که دايم چون ستور و دد |
وگر چند از شکيبايي خورنده همچو سنداني | | اگر چند از توانايي زننده همچو خايسگي |
بريزي گر همه سنگي بسايي گرچه سوهاني | | مشو غره که در يک دم ز زخم چرخ ساينده |
دهي دين تا يکي حبهش ز روي حيله بستاني | | تو اي بازاري مغبون که طفلي را ز بيرحمي |
همه علم خدا آن گه که بنشيني بوزاني | | ز روي حرص و طراري نيارد وزن در پيشت |
که سگ آنجاست کابادست گنج آنجا که ويراني | | ز مردان شکسته مرد خسته کم شود زيرا |
که عالم قحط بر گيرد چو کيوان گشت ميزاني | | تو اي نحس از پس ميزان از آن جز قحط ننديشي |
بخواهد کين خويش ار چه بسازي جاي کيواني | | وليکن مشتري آخر بروز دين ز شخص تو |
ز بهر چشم بدبينان تو و جاي تن آساني | | تو اي زاهد گر از زهدت کسي سوي ريا خواند |
چو اندر شاهراه عشق بي سر چون گريباني | | مترس ار در ره سنت تويي بيپاي چون دامن |
از آن کاين کار دل باشد نباشد کار پيشاني | | به وقت خدمت يزدان بنيت راست کن قبله |
وليکن نزد صورت بين بود روز پريشاني | | قيامت هست يومالجمع سوي مرد معني دان |
به پيش شاه گويي کن که نايد از تو چوگاني | | اگر بيدست و بيپايي به ميدان رضاي او |
تو و دوکي و تسبيحي که نز مردان ميداني | | درين ره دل برند از بر درين صف سر برند از تن |
تو باري کيستي زينها که نه تيغي نه افساني | | فقيه ار هست چون تيغ و فقير ار هست چون افسان |
به سوي خويش دردي گر به سوي خلق درماني | | تو اي عالم که علم از بهر مال و جاه را خواهي |
در آن ساعت چه درمان چون به عشوهي خويش درماني | | اگر چه از سر جلدي کني بر ما روا عشوه |
نجات اندر خموشي دان زيان اندر زبان داني | | زبان داني ترا مغرور خود کردست ليکن تو |
به نزد ناقدان نامت نبهره و قلب و حملاني | | اگر تو پاک و بيغشي به سوي خويشتن چون شد |
هم اندر حسب آن معني ز لفظ آل سمعاني | | سماعست اين سخن در مر و اندر تيم بزازان |
ازين تيزي و رهواري چو باد و ابر نيساني | | که جلدي زيرکي را گفت من پالانيي دارم |
نبودي چون خران نامش ميان خلق پالاني | | بدو گفتا مگو چونين گر او را اين هنر بودي |
نشيني در پس زانو و شور فتنه بنشاني | | بدان گه بوي دين آيد ز علمت کز سر دردي |
نماند پيش آن جنبش حزيران را حزيراني | | ور از واماندگي بادي برآري سرد پيش تو |
نيارستي ز مستان کرد در پيشش زمستاني | | چو در روح ايزد را صدف شد بنيت مريم |
که از گوهر نيي آگه که مرد صوت و الحاني | | تو اي مقري مگر خود را نگويي کاهل قرآنم |
ترا گر جان بود عمري نگويم کاهل قرآني | | برهنه تا نشد قرآن ز پردهي حرف پيش تو |
ترا رهبر بود قرآن به سوي سر يزداني | | به اخماس و به اعشار و به ادغام و امالت کي |
که فرمودت رسن بازي ز راه ديو نفساني | | رسن دادت ز قرآن تا ز چاه تن برون آيي |
تو زين چون خواجگي جويي بگو کو شرم عثماني | | بدين شرمي که عثمان کرد بهر بندگي حق را |
وليکن چون تو بيماري نيابي طعم مهماني | | يکي خوانيست پر نعمت قران بهر غذاي جان |
بدام خوبي و زشتي ببند آبي و ناني | | تو اي صوفي نيي صافي اگر مانند تازيکان |
ستوري بود خواهي تو بدو جهان همچو قرباني | | بدانجا ميوه و حور و بدينجا لقمه و شاهد |
خضروار ار غذا سازي سمالموت بياباني | | شوي رهبر جهاني را ز بهر معني و صورت |
وگر نه يوسفي کن تو نه مرد بيت احزاني | | چو يعقوب از پي يوسف همه در باز و يکتا شو |
ازيرا خلق و حق نبود بهم در راه رباني | | اگر راه حقت بايد ز خود خود را مجرد کن |
يکي زيشان اناالحق گفت و ديگر گفت سبحاني | | ز بهر اين چنين راهي دو عيار از سر پاکي |
ز بهر بوي بوراني چه گفت آن لال لاماني | | شنيدستي که اندر مرو در ميرفت بي سيمي |
مرا در پشت باراني و در دل عشق بوراني | | بگفتا من ز بوراني به بويي کي شوم قانع |
که نايد با صد آلايش ز هر گلخن گلستاني | | دلي بايد ز گل خالي که تا قابل بود حق را |
ترا بر چرخ ماهي به که در بازار کتاني | | تو پيش خويشتن خود را چو کتان نيست کن زيرا |
مبادا زين پشيمانيش يک ساعت پشيماني | | پشيمان شد سنايي باز ازين آمد شد دونان |
چو خواهي کرد چون دونان ثناي ايني و آني | | قناعت کرد مستغني از اين و آن نهادش را |
کشد چون نازکان پا را ز تري يا ز باراني | | ببايد کشت گرگي را که روز برف بر صحرا |