گفتمت يکي شعر دو هفته به سه ماهه

شاعر : سنايي غزنوي

از تقويت حسي و نطقي و نمايي		گفتمت يکي شعر دو هفته به سه ماهه
پيراهن و دستار و زبرپوش و دو تايي		دارم طمع از جود تو هر چند نيرزد
حس از تو بها خواهد و ما از تو بهايي		نطق از تو لطف خواهد و نامي ز تو نعمت
نشگفت ز خورشيد و مه آراسته زايي		از صدر تو بايد که من آراسته زايم
آن يافته جاويدي و اين داده فنايي		تو داده شعاري به من و يافته شعري
ميري چکند پيش تو با دلق گدايي		داني که امير سخنم خاصه به مدحت
وز خلعت تو نزد همه شکر سرايي		من لفج پر از باد ازين کوي بدان کوي
امروز چنين داد فلاني به سنايي		آوازه در افتاد به هر جا که به يک شعر
از رنج و غم و محنت و ادبار رهايي		او يافته از دولت و از عون و بزرگيت
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
وز خشم تو در ابروي بدخواه تو چين باد		چشم تو ز بس حور چو بتخانه‌ي چين باد
بر چشمه‌ي خور نام تو چون نقش نگين باد		چونان که تو در دايره‌ي چرخ نگيني
در راه بقا قبله‌ي جان تو يقين باد		در عشق فنا واعظ عقل تو خرد باد
در عالم جان چشم دلت نادره‌بين باد		در مجلس دين گوش دلت پند شنو باد
اندر رحم قالب ادبار جنين باد		آن دل که به اقبال تو چون جان نبود شاد
چشم تو گه چشم سوي مرکز طين باد		روي تو گه راي سوي گوهر نارست
چون آتش و چون باد و چو آب و چو زمين باد		خلق تو به نور کرم و لطف و تواضع
آن دم که نخستين بودش بازپسين باد		هر زاده که دم جز به رضاي تو برآورد
چون گوهر خورشيد جهانتاب مبين باد		در عالم جان و خرد آثار بزرگي
حقا که چنين بود و چنانست و چنين باد		اين شعر که در مدح تو امروز بخواندم
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
اي رکن طاعت همچو حج، الصبر مفتاح الفرج		اي کوکب عالي درج، وصلت حرامست و حرج
لقمان چنين در صبر گفت، الصبر مفتاح الفرج		تا کي بود رازم نهفت، غم، خانه‌ي صبرم برفت
روزي بيابم داد من، الصبر مفتاح الفرج		تا کي کشم بيداد من، تا کي کنم فرياد من
پيوسته اين بودش دعا، الصبر مفتاح الفرج		ايوب با چندين بلا، کاندر بلا شد مبتلا
قولش همي بد سر به سر الصبر مفتاح الفرج		يعقوب کز هجر پسر چندين بالش آمد بسر
از چاه سوي جاه شد الصبر مفتاح الفرج		يوسف که اندر چاه شد کام دل بدخواه شد
اسعد به اسما چون رسيد الصبر مفتاح الفرج		وامق به عذرا چون رسيد عروه به عفرا چون رسيد
گفتار من پيوسته شد الصبر مفتاح الفرج		تا جانم از تو خسته شد تا دل به مهرت بسته شد
از پيش دل آورده‌ام الصبر مفتاح الفرج		از توبه دل آزرده‌ام چون تن کناغي کرده‌ام
روزي سرآيد اندهان الصبر مفتاح الفرج		دردم که باشد در جهان باغم نماند جاودان
چون شادي آيد هوش کن الصبر مفتاح الفرج		پند سنايي گوش کن غم چون رسد رو نوش کن
وي دور شده آفت نقصان ز کمالت		اي پيشرو هر چه نکوييست جمالت
وي خاک پسنديده‌ي ما چاکر خالت		اي مردمک ديده‌ي ما بنده‌ي چشمت
کز بخت به من داد زمانه به حلالت		غم خوردنم امروز حرامست چو باده
مي خور که ز مي باد هميشه پر و بالت		اي بلبل گوينده واي کبک خرامان
خورشيد به رشک آيد چون ديد جمالت		زهره به نشاط آيد چون يافت سماعت
چون در سخن آيد لب چون پسته مقالت		شکر چدن آيد خرد و جان ز ره گوش
يا زحمت ما گنجد يا نقش خيالت		دل زان تو شد چست به بر زان که درين دل
اين بلعجبي بين که برآورده نهالت		هر روز دگرگونه زند شاخ درين دل
خود کار دو صد جان بکند بوي وصالت		جان نيز به شکرانه به نزد تو فرستم
گويي که مزاج گهرست آب خيالت		پيوند تو ما را ز کف فقر نجاتست
چون صورت پاکيزه‌ي تو صورت حالت		اي يوسف مصري که شد از يوسف غزنين
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
کاسباب خرد را به مي از پيش برانيم		در ده مي اسوده که امروز برآنيم
در چشم خود از بي‌خبري هيچ نمانيم		زانگونه مي صرف که چون يک دو سه خورديم
بي کام خرد کام خود امروز برانيم		با کام خرد کام نگنجد به ميانه
گر سوي خود آييم به خود راه ندانيم		آنجا برسانيم خرد را که از آنجا
هر نقش که نقاش ازل کرد همانيم		از پند تو اي خواجه چه سودست چو ما را
ما در بر معشوق به اندوه چه مانيم		تا آن خورد اندوه که از دوست بماندست
پس باده جوان آر که ما نيز جوانيم		گر ميل کند جنس سوي جنس به گوهر
ني ما چو تو در هر دو جهان در غم نانيم		در علم جان آب عنب دان غذي ما
ما مست عصيريم که فرزند جهانيم		مست‌ست جهان از پي تقدير هميشه
ديريست که مولاي مغني و مغانيم		از بهر سماع و مي آسوده نه اکنون
مولاي تو اي خواجه که احرار جهانيم		ني ني که شدستيم ز بس جود و لطافت
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
وز ناز به باده چو گل و سرو ببارند		ترکان پريوش به دو رخ همچو نگارند
پيرايه‌ي نازند چو در خدمت يارند		سرمايه‌ي عيشند چو بر جام برآيند
حوران حصاري و گشاينده حصارند		ترکان سپاهي و فروزنده سپاهند
در آتش شمشير به صف دود برارند		از چشمه‌ي پيکان به کمان آب برانند
ز آن تير و سنان از مس و آهن بگذارند		زنگار ز مس بگذرد و زنگ ز آهن
از تبت و يغما و زخر خيز و تتارند		از چين و ختا و ختن و کاشغر آيند
در لشکر سلطان عجم بيست هزارند		المنةلله تعالي که ازيشان
شاهان جهان باج ده و ساو گذارند		بهرامشه مسعود آن شاه که او را
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
بي گردش ايام خرد کرد خطيرش		بي کوشش اجرام هنر کرد منيرش
نشگفت که تاييد الاهيست وزيرش		گر ملک خرد ملک امير تن او شد
ناهيد مغني شود و تير دبيرش		بر چرخ عجب نيست گر از روي تفاخر
هرگز نکند ز آتش خود گرم اثيرش		آن کز اثر کينه‌ي او با دم سردست
ادبار فنا هم به بقا کرد ز حيرش		آنکو به بقاي تن او شاد نباشد
صاحب خبر آز و نيازست ضميرش		بخشد غرض خلق بدانگونه که گويي
از روي بزرگي نشمارد به غديرش		در قلزم اگر بنگرد از ديده‌ي همت
کامد خرد و گفت که درياست نظيرش		از شرم همه خوي شدم آن روز چو دريا
دانم که هوا کرد به ناگاه اسيرش		اين بي خردي بين که خرد کرد وليکن
يارب به دروغي که خرد گفت مگيرش		اکنون سوي عذر آمد و اسلام پذيرفت
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
نزد عقلا تحفه‌ي اسرار نهان اوست		آن خواجه که در قالب اقبال روان اوست
در عالم پيدايي پيدا و نهان اوست		پيداست به رادي و نهان از کرم خويش
با تجربت پير و به اقبال جوان اوست		در محفل پيران و جوانان به لطافت
چون نرگس و سوسن همه تن چشم و زبان اوست		وقت نظر و عقل به تعليم مهان را
سوي همگان سود و سوي خويش زيان اوست		آن مرد که باشد گه بخشايش و بخشش
در عاجل امروز نمودار جنان اوست		آن کس که نداند که جهان بر چه نمودست
چون به نگري پس مدد مايه‌ي کان اوست		از گوهر او نور همي گيرد خورشيد
آنکس که مر او را سبک انگاشت گران اوست		يک روز گرانجان و سبکسار نبودست
خورشيد شکر پاش و مه مشک فشان اوست		در مجلس عشرت ز لطيفي و ظريفي
پرسند که جان کيست خرد گويد جان اوست		از لطف چنانست که گر هيچ خرد را
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
در بخشش و بخشايش و در دانش و در دين		اي باز پسين زاده‌ي مصنوع نخستين
بر وي نکند هيچ کسي جود به نفرين		محروم چنانست حسودت که گه خشم
هم باد صبا پرده شود پيش رياحين		گر طمع کند بوي خوش از باد صبا هيچ
شاهي شود از فر تو زين جاه تو فرزين		چون دست تو مي‌سود عجب نيست که با جان
گشتند فراهم ز سخاي تو چو پروين		آن قوم که بودند پراکنده‌تر از نعش
نه کم شود از سايل و نه بيش ز تحسين		اصلي‌ست سخاي تو بر آن گونه که هرگز
باطنت به گل ماند و ظاهرت به نسرين		در چشم سر و ديده‌ي سر مر همگان را
با آنکه همي نقش نگارد صنم چين		هرگز تو برابر نبوي ظاهر و باطن
پيداش چو گل باشد و پنهانش چو سرگين		پيدا و نهانش چو نگارد به حقيقت
دل عقد نود باشد و کون عقد ثلاثين		در عقد محاسب چو ببيني دل و کونش
ختم‌ست سخا بر کفت اي حاتم غزنين		چست ست علوم و از درت اي حيدر ثاني
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
وي حکمت جز وي ز بيان تو مبين		اي دولت کلي ز مکان تو ممکن
با خوي تو آزاد نه سروست و نه سوسن		با روي تو تابنده نه ماهست و نه خورشيد
کو پاي تو بگرفت گه آز چو دامن		از دست قضا گردن او شد چو گريبان
کازاد بماني به گه مکرمت از «لن»		بر سيم و زر از دست و دلت داغ به کتابه ست
پاي تو سر اوج زحل را شده گرزن		از همت عاليت سزد در همه وقتي
داغيش نهد ز آتش و طوقيش به گردن		بدگوي تو گر زان که بدت خواند خدايش
جانش ز تنش منهزم و سرش ز گردن		بي داغ تو و طوق تو بدگوي ترا هست
شد فکرت تو حاصل آرايش معدن		شد خاطر تو پاسخ منصوبه‌ي شطرنج
اي تن به فدايت که بر آيي ز در تن		اي جان به فدايت که ببردي تو ز ما جان
چون شانه تو خود سبلت و ريشم همه بر کن		گر باد و بروتم بجز از خاک در تست
ايزد نگهش دارد از هر بد و هر مکر		آن نيست مگر خواجه‌ي ما تاجي ابوبکر
وي طالع تو قبله‌ي احسان خدايي		اي مدحت تو نامه‌ي ايمان عطايي
از لطف تو همراه کند فر همايي		بوم از بر بام تو نپرد که نه با خود

گفتمت يکي شعر دو هفته به سه ماهه

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته