خواجه‌ي دنيا و دين گنج وفا

شاعر : عطار

صدر و بدر هر دو عالم مصطفي		خواجه‌ي دنيا و دين گنج وفا
نور عالم رحمة للعالمين		آفتاب شرع و درياي يقين
جان رها کن آفرينش خاک او		جان پاکان خاک جان پاک او
آفتاب جان و ايمان همه		خواجه‌ي کونين و سلطان همه
سايه‌ي حق خواجه‌ي خورشيد ذات		صاحب معراج و صدر کاينات
عرش و کرسي قبله کرده خاک او		هر دو عالم بسته‌ي فتراک او
مقتداي آشکارا و نهان		پيشواي اين جهان و آن جهان
رهنماي اصفيا و اوليا		مهترين و بهترين انبيا
مفتي غيب و امام جز و کل		مهدي اسلام و هادي سبل
در همه چيز از همه در پيش بود		خواجه‌اي کز هرچه گويم بيش بود
انما انا رحمة مهدات گفت		خويشتن را خواجه‌ي عرصات گفت
عرش نيز از نام او آرام يافت		هر دو گيتي از وجودش نام يافت
خلق عالم بر طفيلش در وجود		همچو شبنم آمدند از بحر جود
اصل معدومات و موجودات بود		نور او مقصود مخلوقات بود
آفريد از نور او صد بحر نور		حق چو ديد آن نور مطلق در حضور
بهر او خلقي جهان را آفريد		بهر خويش آن پاک جان را آفريد
پاک دامن‌تر ازو موجود نيست		آفرينش را جزو مقصود نيست
بود نور پاک او بي‌هيچ ريب		آنچه اول شد پديد از غيب غيب
گشت عرش و کرسي و لوح و قلم		بعد از آن آن نور عالي‌زد علم
يک علم ذريتيست و آدمست		يک علم از نور پاکش عالمست
در سجود افتاد پيش کردگار		چون شد آن نور معظم آشکار
عمرها اندر رکوع استاده بود		قرنها اندر سجود افتاده بود
در تشهد بود هم عمري تمام		سالها بودند مشغول قيام
فرض شد بر جمله‌ي امت نماز		از نماز نور آن درياي راز
در برابر بي‌جهت تا ديرگاه		حق بداشت آن نور را چون مهر و ماه
برگشاد آن نور را ظاهر رهي		پس به درياي حقيقت ناگهي
جوش در وي اوفتاد از عزو ناز		چون بديد آن نور روي بحر راز
هفت پرگار فلک شد آشکار		در طلب بر خود بگشت او هفت بار
کوکبي گشت و طلب آمد پديد		هر نظر کز حق بسوي او رسيد
عرش عالي گشت و کرسي نام يافت		بعد از آن نور پاک آرام يافت
بس ملايک از صفاتش خاستند		عرش و کرسي عکس ذاتش خاستند
وز دل پر فکرش اسرار آشکار		گشت از انفاسش انوار آشکار
بس نفخت فيه من روحي نفس		سر روح از عالم فکرست و بس
زين سبب ارواح شد بسيار جمع		چون شد آن انفاس و آن اسرار جمع
سوي کل مبعوث از آن شد لاجرم		چون طفيل نور او آمد امم
از براي کل خلق روزگار		گشت او مبعوث تا روز شمار
گشت شيطانش مسلمان زين سبب		چون به دعوت کرد شيطان را طلب
جنيان را ليلة الجن آشکار		کرد دعوت هم به اذن کردگار
جمله رايک شب به دعوت خواند نيز		قدسيان را با رسل بنشاند نيز
شاهدش بزغاله بود و سوسمار		دعوت حيوان چو کرد او آشکار
سرنگون گشتند پيشش لاجرم		داعي بتهاي عالم بود هم
در کفش تسبيح‌زان کردي حصات		داعي ذرات بود آن پاک ذات
دعوت کل امم هرگز که يافت		ز انبيا اين زينت وين عز که يافت
ذات او چون معطي هر ذات بود		نور او چون اصل موجودات بود
دعوت ذرات پيدا و نهانش		واجب آمد دعوت هر دو جهانش
خوشه چين همت او آمدند		جزو و کل چون امت او آمدند
امتي او گويد و بس زين قبل		روزحشر از بهر مشتي بي عمل
مي‌فرستد امت او را فدي		حق براي جان آن شمع هدي
کار اوست آنرا که اين کار اوفتاد		در همه کاري چو او بود اوستاد
بهر هر چيزيش مي‌بايد گريست		گرچ او هرگز به چيزي ننگريست
وز رضاي اوست مقصودي که هست		در پناه اوست موجودي که هست
هرچ ازو بگذشت خادم دسته‌اي		پيرعالم اوست در هر رسته‌اي
آن کجا در خواب بيند هيچ کس		آنچ از خاصيت او بود و بس
هم چنانک از پس بديد از پيش ديد		خويش را کل ديد و کل را خويش ديد
معجز و خلق و فتوت را برو		ختم کرده حق نبوت را برو
نعمت خود را برو کرده تمام		دعوتش فرمود بهر خاص و عام
نا فرستاده به عهد او عذاب		کافران را داده مهلت در عقاب
سر کل با او نهاده در نهان		کرده در شب سوي معراجش روان
ظل بي ظلي او در خافقين		بوده از عز و شرف ذوالقلتين
هم کل کل بي حسابي يافته		هم ز حق بهتر کتابي يافته
احترام مرسلين معراج او		امهات ممنين ازواج او
عالمان امتش چون انبيا		انبيا پس رو بدند او پيشوا
برده در توريت و در انجيل نام		حق تعالاش از کمال احترام
پس يمين الله خلعت يافته		سنگي از وي قدر و رفعت يافته
مسخ منسوخ آمده در امتش		قبله گشته خاک او از حرمتش
امت او بهترين امتان		بعثت او سرنگوني بتان
قطره‌ي آب دهانش پر زلال		کرده چاهي خشک را در خشک سال
مهر در فرمانش از پس تافته		ماه از انگشت او بشکافته
داشته مهر نبوت آشکار		بر ميان دو کتف او خورشيدوار
و هو خيرالخلق في خير القرون		گشته در خير البلاد او رهنمون
گشت ايمن هرکه در وي راه يافت		کعبه زو تشريف بيت الله يافت
در لباس دحيه زان گشت آشکار		جبرئيل از دست او شد خرقه‌دار
مسجدي يافت و طهوري نيز يافت		خاک در عهدش قوي‌تر چيز يافت
امي آمد کو ز دفتر بر مخوان		سر يک يک ذره چون بودش عيان
بهترين عهدي زمان اوست پس		چون زفان حق زفان اوست پس
جز زفان او زفانهاي دگر		روز محشر محو گردد سر به سر
شوق کرد از حضرت عزت سال		تا دم آخر که بر مي‌گشت حال
جوش او ميلي برفتي در نماز		چون دلش بي‌خود شدي در بحر راز
جوش بسياري زند درياي ژرف		چون دل او بود درياي شگرف
تا برون آيم ازين ضيق خيال		در شدن گفته ارحنا يا بلال
کلميني يا حميرا گفته او		باز در باز آمدن آشفته او
مي‌ندانم تا برد يک جان ز صد		زان شد آمد چون بينديشد خرد
علم نيز از وقت او آگاه نيست		عقل را در خلوت او راه نيست
گر بسوزد در نگنجد جبرئيل		چون به خلوت جشن سازد با خليل
موسي از دهشت شود موسيجه‌وار		چون شود سيمرغ جانش آشکار
خلع نعلين آمدش از حق خطاب		رفت موسي بر بساط آن جناب
گشت در وادي المقدس غرق نور		چو به نزديک او شد از نعلين دور
مي‌شنود آواز نعلين بلال		باز در معراج شمغ دوالجلال
هم نبود آنجاش با نعلين راه		موسي عمران اگر چه بود شاه
کرد حق با چاکر درگاه او		اين عنايت بين که بهر جاه او
داد با نعلين راهش سوي خويش		چاکرش را کرد مرد کوي خويش
چاکر او را چنان قربت بديد		موسي عمران چو آن رتبت بديد
در طفيل همت او کن مرا		گفت يا رب ز امت او کن مرا
ليک عيسي يافت اين عالي مقام		گرچه موسي خواست اين حاجت مدام
خلق را بر دين او دعوت کند		لاجرم چون ترک آن خلوت کند
روي بر خاکش نهد جان بر ميان		با زمين آيد ز چارم آسمان
زان مبشر نام کردش کردگار		هندو او شد مسيح نامدار
کو چو رفتي زان جهان باز آيدي		گر کسي گويد کسي مي‌بايدي
تا نماندي در دل ما هيچ شک		برگشادي مشکل ما يک به يک
در دو عالم جز محمد زان جهان		باز نامد کس ز پيدا و نهان
هر نبي آنجا به دانايي رسيد		آنچ او آنجا ببينايي رسيد
کوه حالي چون کمر شد بر درش		چون لعمرک تاج آمد بر سرش
اوست دايم شاه و خيل او همه		اوست سلطان و طفيل او همه
بحر را زان تشنگي لب خشک شد		چون جهان از موي او پر مشک شد
تا به چوب و سنگ غرق کار اوست		کيست کو نه تشنه‌ي ديدار اوست
ناله‌ي حنانه مي‌شد دور دور		چون به منبر برشد آن درياي نور
و آن ستون از فرقتش رنجور شد		آسمان بي‌ستون پر نور شد
چون عرق از شرم خون آيد مرا		وصف او در گفت چون آيد مرا
کي توانم داد شرح حال او		او فصيح عالم و من لال او
واصف او خالق عالم بس است		وصف او کي لايق اين ناکس است
صد جهان جان خاک جان پاک تو		اي جهان با رتبت خود خاک تو
سرشناسان نيز سرگردان شده		انبيا در وصف تو حيران شده
گريه‌ي تو کار فرماي سحاب		اي طفيل خنده‌ي تو آفتاب
در گليمي خفته‌اي، چه جاي تست		هر دو گيتي گرد خاک پاي تست
پس فرو کن پاي بر قدر گليم		سر برآور از گليمت اي کريم
اصل جمله کم ببود از فرع تو		محو شد شرع همه در شرع تو
هم بر نام الهي نام تست		تا ابد شرع تو و احکام تست
جمله با دين تو آيند از سبل		هرک بود از انبيا و از رسل
از پس تو بايد آمد بي‌شکي		چون نيامد پيش، پيش از تو يکي
سابق و آخر به يک جا هم توي		هم پس و هم پيش از عالم توي
نه کسي رانيز چندين عز رسد		نه کسي در گرد تو هرگز رسد
کرد وقف احمد مرسل احد		خواجگي هر دو عالم تاابد
باد در کف ، خاک بر سر مانده‌ام		يا رسول الله بس درمانده‌ام
من ندارم در دو عالم جز تو کس		بي کسانرا کس تويي در هر نفس
چاره‌ي کار من بي‌چاره کن		يک نظر سوي من غم‌خواره کن
توبه کردم عذر من از حق بخواه		گرچه ضايع کرده‌ام عمر از گناه
هست از لاتياء سو درسي مرا		گر ز لاتاء من بود ترسي مرا
تا شفاعت خواه باشي يک دمم		روز و شب بنشسته در صد ماتمم
معصيت را مهر طاعت در رسد		از درت گر يک شفاعت در رسد
لطف کن شمع شفاعت برفروز		اي شفاعت خواه مشتي تيره روز
پرزنان آئيم پيش شمع تو		تا چو پروانه ميان جمع تو
جان به طبع دل دهد پروانه‌وار		هرک شمع تو ببيند آشکار
هر دو عالم را رضاي تو بس است		ديده‌ي جان را لقاي تو بس است
نور جانم آفتاب چهرتست		داروي درد دل من مهرتست
گوهر تيغ زفان من نگر		بر درت جان بر ميان دارم کمر
در رهت از قعر جان افشانده‌ام		هر گهر کان از زفان افشانده‌ام
کز تو بحر جان من دارد نشان		زان شدم از بحر جان گوهرفشان
بي‌نشاني شد نشان من ز تو		تا نشاني يافت جان من ز تو
کز سر فضلي کني در من نظر		حاجتم آنست اي عالي گهر
بي‌نشاني جاوداني داريم		زان نظر در بي‌نشاني داريم
پاک گرداني مرا اي پاک ذات		زين همه پندار و شرک و ترهات
حق هم نامي من داري نگاه		از گنه رويم نگرداني سياه
گرد من آب سيه حلقه شده		طفل راه تو منم غرقه شده

خواجه‌ي دنيا و دين گنج وفا

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته