بررسي رابطه رضامندي زناشويي (بر اساس معيارهاي ديني) با ثبات هيجاني (2)
نتايج و يافته هاي پژوهشي
نمره كل رضامندي زناشويي اسلامي با مؤلفه روان آزرده خويي(بي ثباتي هيجاني)آزمون شخصيت NEO-FFI (0/296(همبستگي معنادار و معكوس در سطح معناداري كمتراز 0/05 دارد. اين بدان معنا است كه هرچه نمرات افراد درمقياس رضامندي زناشويي بيشتر باشد، نمره روان آزرده خويي كمتر و افراد از ثبات هيجاني بيشتري برخوردارند.
همچنين نتايج تحقيق بيانگراين است كه زيرمؤلفه روان آزرده خويي، بي ثباتي هيجاني، آزمون شخصيت NEO-FFI با هريك اززير مؤلفه هاي ارتباط كلامي (0/253-)، پايبندي مذهبي (0/311-)، روابط جنسي (0/235-)، نقش زن و مرد (0/345-) همبستگي معنادارومعكوس درسطح معناداري كمتر از 0/05 دارد.
جدول (1) ضرايب همبستگي پيرسون متغيرهاي پژوهش(n=110)
** ضرايب همبستگي در سطح 0/01 معنادار هستند (دودامنه).
*ضرايب همبستگي در سطح 0/05 معنادار هستند (دودامنه).
در جداول زير رابطه مؤلفه روان آزرده خويي، با هر يك از زير مؤلفه هاي رضامندي زناشويي اسلامي با استفاده ازروش رگرسيون گام به گام مورد بررسي قرار گرفته است. در اين روش، متغيرها يكي يكي بر اساس قدرت تعيين شده براي همبستگي آنها، با متغير ملاك وارد مدل شده واثراضافه شدن هر يك از آنها به مدل تعيين مي شود. همچنين متغيرهايي كه به طور معناداري توان موفقيت مدل را افزايش نمي دهند، حذف مي شوند.
جدول (2)رگرسيون گام به گام پيش بيني متغير روان آزرده خويي با زير مقياس هاي رضامندي زناشويي اسلامي
1. متغير پيش بين (ثابت):نقش زن و مرد؛
2. متغيرهاي پيش بين (ثابت):نقش زن و مرد، پايبندي مذهبي؛
3. متغيرهاي پيش بين (ثابت):نقش زن و مرد، پايبندي مذهبي، ارتباط كلامي؛
4. متغيرهاي پيش بين (ثابت):نقش زن و مرد، پايبندي مذهبي، ارتباط كلامي و ارتباط جنسي.
متغير وابسته:روان آزرده خويي
جدول (3)معناداري رگرسيون گام به گام براي پيش بيني متغير روان آزرده خويي با زيرمقياس رضامندي زناشويي اسلامي
1. متغير پيش بين (ثابت):نقش زن و مرد؛
2. متغيرهاي پيش بين (ثابت):نقش زن و مرد، پايبندي مذهبي؛
3. متغيرهاي پيش بين (ثابت):نقش زن و مرد، پايبندي مذهبي، ارتباط كلامي؛
4. متغيرهاي پيش بين (ثابت):نقش زن و مرد، پايبندي مذهبي، ارتباط كلامي و ارتباط جنسي.
متغير وابسته:روان آزرده خويي
همان گونه كه جداول فوق نشان مي دهد، متغير نقش زن و مرد، به عنوان يكي ازمؤلفه هاي مقياس رضامندي زناشويي توانايي پيش بيني 0/12 از تغييرات متغير ملاك را دارد.
|
|
روان آزرده خویی |
برون گرایی |
وجدان گرایی |
توافق پذیری |
گشودگی به تجربه |
|
ارتباط کلامی |
253/0** |
306/0** |
172/0 |
259/0** |
056/0 |
|
پایبندی مذهبی |
311/0-** |
39/0** |
431/0** |
37/0** |
05/0- |
|
حل تعارض |
059/0- |
18/0* |
108/0 |
161/0 |
023/0 |
|
مسائل اقتصادی |
111/0- |
222/0* |
384/0** |
189/0* |
115/0- |
|
روابط جنسی |
235/0-* |
152/0 |
328/0** |
239/0* |
129/0 |
|
اوقات فراغت |
174/0- |
203/0* |
293/0** |
258/0** |
154/0- |
|
مسائل خصیتی |
165/0- |
196/0* |
166/0 |
212/0* |
104/0- |
|
فرزند پروری |
114/0- |
1/0 |
086/0 |
142/0 |
045/0- |
|
نقش زن و مرد |
345/0-** |
252/0** |
366/0** |
396/0** |
064/0 |
|
صله ارحام |
081/0- |
233/0** |
286/0** |
233/0* |
169/0 |
|
رضامندی زناشویی اسلامی |
296/0-** |
353/0** |
416/0** |
39/0** |
005/0 |
جدول (1) ضرایب همبستگی پیرسون متغیرهای پژوهش ((n=110
|
الگو |
|
مجموع مربعات |
درجه آزادی |
مربع میانگین |
F |
سطح معناداری |
|
1 |
رگرسیون |
983/404 |
1 |
983/404 |
590/14 |
0001/0 (a ) |
|
باقیمانده |
781/2997 |
108 |
757/27 |
- |
- |
|
|
کل |
764/3402 |
109 |
- |
- |
- |
|
|
2 |
رگرسیون |
405/530 |
2 |
202/265 |
879/9 |
0001/0 (b ) |
|
باقیمانده |
359/287 |
107 |
844/26 |
- |
- |
|
|
کل |
764/3402 |
109 |
- |
- |
- |
|
|
3 |
رگرسیون |
058/532 |
3 |
353/177 |
549/6 |
0001/0 (c ) |
|
باقیمانده |
706/2870 |
106 |
082/27 |
- |
- |
|
|
کل |
764/3402 |
109 |
- |
- |
- |
|
|
4 |
رگرسیون |
046/535 |
4 |
761/133 |
898/4 |
0001/0 (d ) |
|
باقیمانده |
718/2867 |
105 |
312/27 |
- |
- |
|
|
کل |
764/3402 |
109 |
- |
- |
- |
|
الگو |
R |
مربع R |
مربع R تنظیم شده |
خطای استاندارد براورد |
تغییرات آماری |
||||
|
تغییر مربع R |
F |
درجه آزادی 1 |
درجه آزادی 2 |
سطح معناداری تغییر F |
|||||
|
1 |
345/0 (a ) |
119/0 |
111/0 |
269/5 |
119/0 |
590/14 |
1 |
108 |
0001/0 |
|
2 |
395/0 (b ) |
156/0 |
14/0 |
181/5 |
037/0 |
672/4 |
1 |
107 |
033/0 |
|
3 |
395/0 (c ) |
156/0 |
132/0 |
204/5 |
0001/0 |
061/0 |
1 |
106 |
805/0 |
|
4 |
397/0 (d ) |
157/0 |
125/0 |
226/5 |
001/0 |
109/0 |
1 |
105 |
741/0 |
جدول (3) معناداری رگرسیون گام به گام برای پیش بنی متغیر روان آزاده خویی با زیرمقیاس های رضامندی از زناشویی اسلامی
|
الگو |
|
ضرایب غیراستاندارد |
ضرایب استاندارد |
T |
سطح معناداری |
|
|
B |
خطای استاندارد |
B |
||||
|
1 |
ثابت |
26/30 |
583/2 |
|
714/11 |
0001/0 |
|
نقش زن و مرد |
758/0- |
198/0 |
345/0- |
82/3- |
0001/0 |
|
|
2 |
ثابت |
85/35 |
625/3 |
|
89/9 |
0001/0 |
|
نقش زن ومرد |
579/0- |
212/0 |
264/0- |
732/2- |
007/0 |
|
|
پایبندی مذهبی |
509/0- |
235/0 |
209/0- |
162/2- |
033/0 |
|
|
3 |
ثابت |
042/36 |
722/3 |
|
682/9 |
0001/0 |
|
نقش زن و مرد |
555/0- |
235/0 |
252/0- |
363/2- |
02/0 |
|
|
پایبندی مذهبی |
488/0- |
251/0 |
2/0- |
947/1- |
054/0 |
|
|
ارتباط کلامی |
056/0- |
225/0 |
027/0- |
247/0- |
805/0 |
|
|
4 |
ثابت |
199/36 |
768/3 |
|
606/9 |
0001/0 |
|
نقش زن و مرد |
538/0- |
241/0 |
245/0- |
233/2- |
028/0 |
|
|
پایبندی مذهبی |
465/0- |
261/0 |
191/0- |
783/1- |
078/0 |
|
|
ارتباط کلامی |
04/0- |
231/0 |
02/0- |
173/0- |
863/0 |
|
|
ارتباط جنسی |
067/0- |
202/0 |
036/0- |
331/0- |
741/0 |
|
جدول (4) ارزیابی سهم متغیرهای پیش بینی نقش زن و مرد، پایبندی مذهبی، ارتباط کلامی و ارتباط جنسی با افزودن متغير پايبندي هاي مذهبي، به عنوان يكي ديگر ازمؤلفه هاي مقياس رضامندي زناشويي به معادله ضريب تبيين، به حدود 0/15/6 افزايش مي يابد. به عبارت ديگر، از بين مؤلفه هاي مختلف رضامندي زناشويي، فقط 0/15/6 از تغييرات ملاك يعني ثبات هيجاني ناشي از رضامندي زناشويي و به خصوص دو مؤلفه نقش زن و مرد و پايبندي هاي مذهبي است. دو متغير ديگر، يعني ارتباط كلامي و روابط جنسي، علي رغم همبستگي معنادار با متغير ملاك نقش مهمي در پيش بيني متغير ملاك ندارد.
در جدول (4)، ضريب استاندارد بتا براي پيش بيني مؤلفه روان آزرده خويي ازروي زير مقياس هاي نقش زن و مرد، پايبندي مذهبي، ارتباط كلامي و ارتباط جنسي ارائه شده اند.
جدول (4) ارزيابي سهم متغيرهاي پيش بين نقش زن و مرد، پايبندي هاي مذهبي، ارتباط كلامي و ارتباط جنسي
* متغير وابسته:روان آزرده خويي
بحث و نتيجه گيري
رضامندي زناشويي وضعيتي است كه در آن زن و شوهر ازازدواج با يكديگر وبا هم بودن احساس شادماني و رضايت دارند. (1)اين احساس زماني پديد مي آيد كه زن و شوهر بتوانند به ميزان قابل توجهي نيازهاو انتظارات همسرشان را در رابطه ي زناشويي برآورده كنند. (2)ازسوي ديگر، ثبات هيجاني عبارت است از:رشد يافتگي هيجاني، پايدار بودن از نظرهيجاني، آرام و واقع نگر بودن در زندگي، نبود خستگي عصبي و داشتن آرامش. (3)
فردي كه داراي ويژگي روان آزرده خويي است، به آساني ازاشيا و اشخاص كسل مي شود، ازموقعيت خود، خانواده خود، محدوديت هاي زندگي و سلامت خويش ناراضي است. چنين افرادي معمولاً مضطرب، افسرده با احساس هاي گناه، عزّت نفس پايين، عصبي (تنيده)، غيرمنطقي، خجالتي و كمرو، دمدمي و هيجاني هستند. همچنين تمايل به حالت نگراني، اضطراب و دردهاي بدني و حالت خلقي ناپايدار، از ويژگي هاي روان آزرده خويي مي باشد.
وجود رابطه بين رضامندي زناشويي و ثبات هيجاني درتحقيقات مختلف تاييد شده است. يافته هاي اين پژوهش نيز با نتايج تحقيقات انجام شده در زمينه ي رضامندي زناشويي و ثبات هيجاني همخواني دارد.
برخي از تحقيقات نشان مي دهند كه ناپايداري و پايداري هيجاني پيش از ازدواج، پيش بيني كننده ي رضامندي ياعدم رضا مندي زناشويي پس از ازدواج است. آدامز(1946)بر اساس نتايج يك پرسش نامه شخصيتي، روي زوج هاي قبل از ازدواج شان واجراي پرسش نامه سازگاري زناشويي در دو يا سه سال بعد از ازدواج گزارش كرد كه ناپايداري هيجاني پيش از ازدواج، پيش بيني كننده ي نمرات پايين تر است كه در پرسش نامه سازگاري زناشويي كسب نموده اند. همچنين نتايج پژوهش آون نشان داد كه پايداري هيجاني دانش آموزان تيزهوش 7 تا 14 سال، شادماني زناشويي آنها را در هيجده سال بعد پيش بيني مي كنند. (4)همچنين يافته پژوهش حاضر با نتايج پژوهشي، كه توسط كلي و كانلي انجام گرفته همخواني دارد. كلي و كانلي در پژوهشي كه به صورت كلي درخلال سال هاي 1920 تا 1980 در مورد 300 زوج انجام دادند، نتيجه گرفتند كه قوي ترين عامل پيش بيني كننده ي موفقيت زندگي حتي پيش از ازدواج عامل ثبات هيجاني يا به عبارت ديگر، سطح نوروزگرايي در چارچوب مؤلفه هاي شخصيت است. (5)
نتايج تحقيق بوچارد، لوسير و سابورين، (6) كه بر روي 446 زوجي كه پرسش نامه 5 عاملي را پركرده بودند انجام گرفت، نشان داد كه روان آزرده خويي پيش بيني كننده قابل توجهي براي رضامندي زناشويي هم براي زنان و هم براي مردان است. در تحقيقات بوث، كرداك (1997)وجست و گيلبريت نيز روان آزرده خويي با شاخص ها مختلف زناشويي همبستگي منفي نشان داد. (7) دانيلان، كانگر و برينت(8)با مشاهده ارتباطات 400 زوج به اين نتيجه رسيدند كه روان آزرده خويي با تعاملات منفي براي ازدواج داراي همبستگي مثبت و با ارزيابي هاي كلي ازدواج داراي همبستگي منفي مي باشد.
يافته هاي پژوهش حاضر با نتايج پژوهش اجرا شده درايران نيز همخواني دارد. نتايج پژوهش صادقي نشان مي دهد كه عامل پايداري هيجاني به همراه خودنظم دهي و جسارت رابطه مستقيم با رضايت زناشويي دارند. بر همين اساس، وي معتقد است كه زوج هاي راضي نسبت به زوج هاي ناراضي از حيث موقعيت اضطراب واجد سازش يافتگي مطلوب تري هستند. نتايج پژوهش عبدالله زاده نيز كه باعنوان بررسي رابطه صفات شخصيتي و رضايت زناشويي انجام گرفت، نشان داد كه بين بعد روان آزرده خويي شخصيت در آزمون NEO-FFI و رضايت زناشويي رابطه منفي وجود دارد.
در مورد تبيين رابطه رضامندي زناشويي و ثبات هيجاني مي توان گفت:شخصيت و صفات شخصيتي، در زير ساخت رواني رابطه پايداري نقش دارند. بنابراين، پيش بيني كننده هاي مهمي براي موفقيت و يا نارساكنش وري رابطه خواهند بود.
در اين ميان، نقش ثبات يا بي ثباتي هيجاني به عنوان يكي از صفات شخصيتي در زندگي زناشويي مهم و تاثيرگذار مي باشد. بي ثباتي هيجاني از زمينه هاي مختلفي بر رضامندي زناشويي اثر منفي مي گذارد. يكي از اين زمينه ها، كه كارني و برادبري (1995) آن را بيان كرده اند، تاثير برچگونگي سازگاري زوج ها با تجارب استرس زا است. ايشان معتقدند كه:صفات شخصيتي همچون ثبات هيجاني يا روان آزردگي، آسيب هاي پايداري به وجود مي آورند كه اين آسيب ها، بر چگونگي سازگاري زوج ها باتجارب استرس زااثر گذاشته و درنتيجه، بر رضامندي زناشويي كلي تاثير مي گذارد. (9)
آرماني ديدن ويژگي هاي همسر از مواردي است كه مي تواند موجب افزايش رضامندي زناشويي شود. ماري، هولز و گريفن نشان داده اند كه مردان و زناني در روابطشان خوشبخت ترند كه ويژگي هابين فردي همسرشان را آرماني ببينند. ازآنجا كه افراد روان آزرده به صورت مزمن در معرض هيجان هاي منفي هستند، احتمال كمتري دارند كه همسرانشان را به صورت ايده آل ببينند. اين به نوبه خود، سطح پايين تر رضامندي را پيش بيني مي كند. (10)
همچنين اين پژوهش نشان داد كه بين مؤلفه هاي مختلف رضامندي زناشويي، فقط 0/15/6 تغييرات متغير ملاك يعني ثبات هيجاني ناشي ازرضامندي زناشويي و به خصوص دو مؤلفه نقش زن و مرد و پايبندي هاي مذهبي است. تبيين احتمالي اين يافته چنين مطرح مي شود: ايفاي نقش زن و شوهري مستلزم اين مسئله است كه فرد از خود و جنس خود و محدوديت هاي زندگي رضايت داشته و نگرش مثبتي به نقش خود به عنوان زن يا شوهر داشته باشد. اين ويژگي يعني رضايت از خود، در افراد با ثبات هيجاني به خوبي قابل مشاهده است. همچنين باتوجه به اين مسئله، كه سطح نگراني و اضطراب در افراد مذهبي نسبت به ديگران پايين است، (11)اين افراد نسبت به خود و آينده خوشبين ترند. اضطراب يكي از اصلي ترين ويژگي هاي افراد روان آزرده خوي است، پس افرادي كه پايبندي هاي مذهبي دارند، به احتمال فراوان ازثبات هيجاني بيشتري برخوردار خواهند بود.
با توجه به يافته هاي پژوهش و اينكه عامل روان آزرده خويي تحت تاثير مداخله هاي درماني قابل تغيير است بنابراين مي توان با مداخل هاي قبل از ازدواج يا حتي حين آن، اين عامل را تغيير داده و به پايداري زندگي كمك كرد.
اين پژوهش ماننده همه پژوهش هاي ديگر درحوزه علوم انساني، با محدوديت هايي مواجه بوده است. جامعه ي آماري پژوهش حاضر، دانش پژوهان مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني قدس ره بودند كه برخوردارازشاخصه هاي خاصي همچون مذهبي بودن و تحصيل دررشته هاي علوم انساني هستند. از اين رو، تعميم نتايج آن به دانش پژوهان سايرمراكزآموزشي و پژوهشي بايد با احتياط انجام گيرد. همچنين پرسش نامه رضامندي زناشويي اسلامي با اينكه از اعتبار و روايي بالايي برخوردار است، اما به خاطر عدم هنجاريابي مي تواند به عنواني يكي از محدوديت هاي اين پژوهش مطرح شود. بالاخره، اين پژوهش فقط در مورد دانش پژوهان مرد انجام گرفته، لذا نتايج آن را نمي توان به زنان تعميم داد. براي نتيجه گيري بهتر، مي توان اين پژوهش رادر مورد زن و شوهر با همديگر اجرا كرد. همچنين اجراي اين پژوهش درباره افرادي كه در آستانه جدايي قرار دارند و افزايش حجم نمونه مي تواند اطمينان بخشي بيشتري را درباره نتايج به دست دهد.
پي نوشت ها :
*كارشناس ارشد روانشناسي.
** عضو هيئت علمي دانشگاه تربيت مدرس.
1. خدابخش احمدي و همكاران، همان.
2. Benneer, D. G and Hill, p. c, baker encyclopedia of peychology and counseling. Michigan: baker books, pp. 714.
3. ژاك كراز، بيماريهاي رواني، همان.
4. جواد ملازاده، همان.
5. C. f: Bee, H, Life span development.
6. Bouchard , et al ,. "personality and Marital Adjustment: Utility of the Five - Factor Model of personality" , Journal of marriage and the family , v61, N3, p. 651-660
7. Ibdi.
8. Donnellan, M. et al. , "The Big Five and enduring marriages" , Journal of research in personalty, v38, p. 481-504.
9. Ibdi.
10. Bouchard , et al ,. "personality and Marital Adjustment: Utility of the Five - Factor Model of personality" , Journal of marriage and the family , v61, N3, p. 651-660.
11. باقر غباري بناب، «باورهاي مذهبي و اثرات آنها در بهداشت روان»، انديشه و رفتار، ش4، ص43-38.
احتشام زاده، پروي، «بررسي مقايسه سطح ثبات هيجاني بين دانشجويان زن متاهل و مجرد»، پايان نامه كارشناسي ارشد روانشناسي، دانشگاه فردوسي مشهد، 1376.
احمدي، خدابخش و همكاران، «بررسي وضعيت ازدواج و سازگاري زناشويي در بين كاركنان سپاه»، طب نظامي، ش7، 1384.
احمدي، خدابخش و همكاران، «بررسي رابطه بين تغييرات مذهبي و سازگاري زناشويي»، نشريه خانواده پژوهي، ش5، 1385.
اليس، آلبرت و رابرت هارپر، زندگي عاقلانه، ترجمه مهرداد فيروز بخت، تهران، رشد، 1380.
اماني، فرزانه و همكاران، «رابطه سبك اسناد با عوامل پنجگانه شخصيتي نئو در تعامل با جنس»، فصلنامه روانشناسي، ش40، 1385.
پروين، جان، شخصيت (نظريه و پژوهش)، ترجمه محمدجعفر جوادي و پروين كديور، تهران، آييش، 1381.
تركان، هاجر و همكاران، «بررسي اثربخش گروه درماني به شيوه تحليل تبادلي بر رضايت زناشويي»، خانواده پژوهي، ش8، 1385.
تيرگري، عبدالحكيم، «هوش هيجاني و سلامت روان»، فصلنامه رفاه اجتماعي، سال چهارم، ش14، 1383.
جان بزرگي، مسعود، «ايجاد پايداري هيجاني بر اساس تلفيق آموزش تنش زدايي تدريجي و مهارتهاي آرام سازي سبك زندگي»، روانشناسان ايراني، ش2، 1383.
جديري، جعفر و مسعود جان بزرگي، «ساخت و اعتبار يابي مقياس رضامندي زناشويي اسلامي»، روانشناسي و دين، ش8، 1388.
جليلي، فريبا، «بررسي و مقايسه عوامل مؤثر در رضامندي زنان شاغل و خانه دار از زندگي زناشويي»، پايان نامه كارشناسي ارشد روانشناسي، تهران، دانشگاه علامه طباطبايي، 1375.
حرعاملي، محمد بن حسن، وسايل الشيعه، قم، مؤسسه آل البيت، 1409ق.
حيدري، مجتبي، «بررسي رابطه جهت گيري مذهبي و رضايت از زندگي زناشويي»، پايان نامه كارشناسي ارشد روانشناسي، قم، مؤسسه ي آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1382.
ديويسون، جرالد و ماروين گلد فريد، رفتار درماني باليني، ترجمه احمد احمدي علون آبادي، تهران، مركز نشر دانشگاهي، 1371.
ساپينگتون، اندرو، بهداشت رواني، ترجمه حميدرضا حسين شاهي برواتي، تهران، روان، 1379.
سليمانيان، علي اكبر، «بررسي تاثيرات تفكرات غيرمنطقي بر نارضايتي زناشويي»، پايان نامه كارشناسي ارشد روانشناسي، دانشگاه تربيت معلم، 1373.
شارف، ريچارد، نظريه هاي روان درماني و مشاوره، ترجمه مهرداد فيروزبخت، تهران، رسا، 1381.
شباني حصار، حميد، «رابطه بين پايگاه اقتصادي - اجتماعي زوجين با ميزان رضامندي زناشويي»، پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه علامه طباطبايي، 1379.
شعرباف، آقامحمديان و همكاران، «بررسي عوامل مؤثر در تحكيم خانواده و رضايت مندي زناشويي»، چكيده مقالات همايش تقويت نظام خانواده و آسيب شناسي آن، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1382.
شولتز، دوان و سيدني شولتز، نظريه هاي شخصيت، ترجمه يحيي سيد محمدي، تهران، ويرايش، 1385.
طباطبايي، سيدمحمدحسين، تفسيرالميزان، ترجمه موسوي همداني، قم، جامعه مدرسين، 1377.
عبدالله زاده، حسن، «بررسي رابطه صفات شخصيتي و رضامندي زناشويي در زوجهاي شهر دامغان»، پايان كارشناسي ارشد روانشناسي، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه تبريز، 1382.
غباري بناب، باقر، «باورهاي مذهبي و اثرات آنها در بهداشت روان»، انديشه و رفتار، سال اول، ش4، 1374.
كراز، ژاك، بيماريهاي رواني، ترجمه محمود منصور و پريرخ دادستان، تهران، رشد، 1381.
كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1365.
گروسي فرشي، ميرتقي، رويكردهاي نوين در ارزيابي شخصيت، تبريز، جامعه پژوه، 1380.
لانيون، ريچارد و لئونارد گوداشتاين، ارزيابي شخصيت، ترجمه سيامك نقش بندي، علي قرباني، حميدرضا حسين شاهي برواتي و الهام ارجمند، تهران، نشر روان، 1382.
محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، بيروت، داراحياء التراث العربيه، 1422ق.
ملازاده، جواد، «بررسي ويژگي هاي شخصيتي در رابطه با عوامل تنيدگي زاي زناشويي در زوج هاي در حال طلاق و سازگار»، پايان نامه كارشناسي ارشد روانشناسي، دانشگاه تربيت مدرس، 1372.
Aluja. A. Barrio, D, V. and Garcia, F.L, personality, social values, and marital saticfa as predictors of clinical and health psychology, 2007.
Bee, H, Llfe span development, Longman, 1998.
Benneer,D,G and Hill, p.c , baker encyclopedia of peychology and counseling , Michigan: baker books, 1999.
Bradbery, N.T. et al , "Research on the nature and determinants of marital satisfaction: A decade in review", Journal of marriage and family, 2000.
Bouchard, et al ,. "personality and Marital Adjustment: Utility of the Five - Factor Model of personality" , Journal of marriage and the family, 1999.
Craig, R. J, Interpreting personality tests, Rows, Inc, 1999.
Ciarrochi, Joseph, et al, Emotional lintalligence in everyday life , New york , psychology press, 2001.
63. Donnellan, M. et al. , "The Big Five and enduring marriages" , Journal of research in personalty.
Weiten, W et al,. psychology Applied To Modern Life, Wadsworth cenge learning , 2009.
Janbozorgi, M et al,. providing emotional stability through relaxation training, Eastern Mediterranean Health Journal, 2009.
منبع: نشريه روان شناسي و دين شماره 11
