نظريه هاي عشق
هندريك در ذيل عنوان«مدل هايي براي توضيح عشق»، به دو عنوان«روان شناختي / اجتماعي» و «زيستي / طبيعي»اشاره مي كند. رويكردهاي طبيعت گرايانه دربدن، هيجان و ميراث تكاملي ما ريشه دارد؛ به ويژه به عنوان تكامل مرتبط به مسائل جنسي. در رويكردهاي اجتماعي روان شناختي، مفاهيمي مانند شناخت، انگيزه هاي اجتماعي، تعامل، ارتباط طبقه بندي هاي مختلف عشق وجود دارد.
هندريك، رويكردهاي «زيستي /طبيعي»را شامل رويكرد «عشق شهواني مشفقانه»(هاتفيلد)، «فرايندهاي دلبستگي»(بالبي و . . . و هازان و شيور)و«نظريه ي تحول عشق»(ديدگاه طبقه بندي زيستي طبيعي)و رويكردهاي «روان شناختي/اجتماعي»را شامل رويكرد الگويي، توسعه ي خود، مثلث عشق و سبك هاي عشق مي داند.
اما آرون بدون هر گونه تفصيلي، نظريه هاي عشق را به سه دسته تقسيم مي كند:يكي روان تحليلگري براساس ديدگاهاي پيروان فرويد است؛ ديگري عبارت است ازبخشي از نظريه هاي يادگيري بر اساس ديدگاه هاي هرلد كلي و جان تيبوت؛ سوم متاثر ازمدل هاي گسترش خود كه آرون و آرون طرح كرده اند.
تئوري ها را با رويكرد آرون پيش مي بريم.
الف. نظريه هاي روان تحليل گري
اين نظريه پردازان به صورت سنتي بر انگيزه هاي ناهشيار تاكيد مي كنند. فرد براي تكرار روابط دوران كودكي با والدينش مي خواهد با فردي كه صفات ايده آلش را دارد (گمان يا فرافكني مي كند)ارتباط برقرار نمايد. بعد از اينكه معشوق را واقعاً ديد، منجر به يك رهايي احتمالي مي شود.
ب. نظريه هاي يادگيري اجتماعي
نظريه هاي يادگيري اجتماعي در مورد عشق، نظريه ي وابستگي متقابل مي باشد كه كلي و تيبوت در سال 1978 پديد آوردند. دراين الگو جذابيت براي ارتباط با يك دوست يا در نهايت عشق به اين دوست به عنوان موقعيتي توصيف مي شود كه در اين موقعيت افراد يك رابطه را به عنوان پيامد مثبت دريافت مي كنند. اين عمل در ارتباط با انتظارات ارتباطي پايه اي است. درابعاد ديگر اين مدل، عشق، به عنوان اشاره به موقعيتي درك مي شود كه در آن موقعيت يك دگرگوني كه ازرفتار براساس پايه هاي علاقه به خود (فوري)نشئت گرفته و به رفتار بر اساس بنيان هاي توجه گسترده تبديل مي شود كه اين توجه گسترده شامل دوست و ارتباط نيز مي شود. بنابراين، عشق، مستلزم آمادگي براي بيروني سازي و حتي فداكاري براي فايده رساندن به ديگران مي باشد.
ج. نظريه ي توسعه ي خود
الگوي توسعه ي خود را آرون ارائه كرده است. اين الگو اين گونه فرض مي كند كه مردم براي توسعه ي خود، انگيزه دارند. توسعه ي خود، شامل متغيرهايي مانند ديدگاه ها، توانايي ها و هويتي است كه در اختيار«خود» قرار داده مي شود. يكي از شيوه هايي كه براي تحقيق اين امرانجام مي دهند، استفاده از«روابط نزديك»است؛ زيرا در اين روابط هر فرد، ديگران (يعني، ديدگاه ها، توانايي ها و هويتشان)را تا حدي آن طور كه هست، جزئي از اين«خود» درك مي كند. به ويژه در مورد عشق گفته مي شود كه عشق توصيف موقعيتي است كه در آن، عاشق سطح بالايي از توسعه ي بالقوه را كه در دسترس است و از ارتباط با فرد ديگري نشئت گرفته، ادراك مي كند. اگراندازه ي توسعه يا توسعه ي بالقوه ادراك شده خيلي بالا باشد، تجربه ي عشق شديدتر مي شود. (مثل هنگامي كه فرد وارد يك رابطه ي جديد مي شود). (1)
روش تحقيق
با توجه به شرايط و اهداف تحقيق روش تحقيق انتخابي روش همبستگي انتخاب شد و براي محاسبه همبستگي از ضريب همبستگي اسپيرمن و براي تحليل داده از برنامه رايانه اي SPSS استفاده شد.
جامعه ي آماري ما تمام دانشجويان دانشكده ي روان شناسي دانشگاه علامه طباطبايي و دانشجويان دانشكده ي علوم حديث شهر ري هستند كه ازميان آنها افراد به صورت تصادفي انتخاب شدند و آزمون ها به اجرا درآمد. از اين ميان 140 آزمون به شيوه ي صحيح اجرا و به سرانجام رسيد و متاسفانه به دليل حساسيت گزينه هاي تست عشق بسياري از آزمودني ها از پاسخ به آن امتناع كردند.
ابزار پژوهش
براي اجراي اين تحقيق از سه پرسشنامه استفاده شد. اين پرسشنامه ها عبارت بودند از پرسشنامه ي شخصيتي NEO )60آيتمي)، پرسشنامه ي شخصيتي MMPI هفتاد و يك آيتمي، و پرسشنامه ي نگرش سنج سبك هاي عشق، LAS اين سه پرسشنامه به اين جهت انتخاب شد كه اولاً بهترين ها درنوع خود هستند، يعني براي ارزيابي عشق يكي از معتبرترين پرسشنامه ها پرسشنامه ي سبك هاي عشق هندريك است، و درمورد شخصيت و آسيب شناسي دو تست نخست از جايگاه ويژه اي برخوردارند. در ذيل، توضيحات مبسوطي براي هركدام خواهد آمد.
پرسش نامه NEO
اين پرسشنامه پنج عامل مهم شخصيتي را كه هر عامل شش صفت در زيرمجموعه خود دارد ارزيابي و در مجموع سي صفت را بازشناسي مي كند.
اين پنج عامل بزرگ عبارت اند از:روان رنجوري، برون گرايي، گشودگي به تجربه، توافق ورزي و وجدان گرايي. (2)
آزمون NEO-FFI
كاستا و مك گري(1992)علاوه بر آزمون كامل، آزمون خلاصه شده اي نيز تدوين كردند كه در راستاي استفاده ي بيشتر و بهينه تر از تست شخصيت خودشان است. اين كار براي آزمودني هايي كه وقت زيادي ندارند يا براي زماني كه اطلاعات كلي نياز داريم مفيد است. اين تست را NEO-FFI ناميدند. اين تست 60 آيتم دارد و پنج صفت اصلي را مي سنجد. براي اجراي اين تست بايد افراد بالاي هفده سال داشته باشد. دراين فرم براي هر عامل 12 آيتم طراحي شده است وهر آيتم بر حسب پاسخي كه دريافت مي كند از 0 تا 4 نمره گذاري شده است. ضريب پاياني 0/83، 0/75، 0/80، 0/79، 0/79 به ترتيب عوامل N,E,O, A, C به دست آمده است. (3)
پرسشنامه (MMPI (4))
آزمون MMPI را نخستين باردرسال 1943 استارك هاتاوي و چارنلي مك كينلي كه در بيمارستان هاي دانشگاه مينوسوتا مشغول كار بودند، براي ارزيابي هاي تشخيصي طراحي كردند. اين پرسش نامه دو نوع ويژگي را بررسي مي كند:ويژگي هاي باليني و اعتباري. مقياس هاي باليني اختلالات باليني فرد را در كانون بررسي قرار مي دهد، اما مقياس هاي اعتباري، اعتبار پاسخ هاي آزمودني را ارزيابي مي كند.
مقياس باليني:
خود بيمارپنداري، افسردگي، هيستري، انحراف رواني اجتماعي، مردانگي -زنانگي، پارانويا، ضعف رواني، اسكيزوفرنيا، هيپو مانيا، درونگرايي اجتماعي. (5)
اجراي تست MMPI هم به صورت انفرداي و هم به صورت گروهي ممكن است. اين مطلب را به نقل از باچر آورده است. باچر يكي از پژوهشگران سرشناس MMPI است. كه از دهه ي هفتاد تاكنون ده ها كتاب مقاله درنشريات معتبر نوشته است. اكثر كساني كه در مورد اين آزمون تحقيق كرده اند، بسياري از مطالب خود را به تحقيقات باچر نسبت داده و تحقيقات او را مرجع قرار داده اند. (6)
پرسشنامه LAS
پرسشنامه ي LAS را هندريك ساخته است، اين پرسشنامه شش نوع سبك ارتباط عاشقانه را ارزيابي مي كند. ازقوت هاي اين پرسش نامه آن است كه نگرش سنج است و حتي در مورد كساني كه هرگز رابطه عاشقانه نداشته اند نيز قابل اجرا است. هندريك اين شش سبك را از جان لي وام گرفت وخود آنها هيچ تلاش نظري مستقلي براي دستيابي به اين شش سازه انجام ندادند. و پرسش نامه ي خود را با تكيه بر كارهاي لي طراحي نمودند.
اعتبار و روايي
تحقيقات زيادي در ارتباط و روايي اين تست صورت گرفته است و استقبال روز افزون از آن سرتاسر دنيا نيز حاكي از اين مطلب است. كنماسا (2004)درتحقيقي روايي تست لي را در ژاپن نشان داده است.
هندريك نيز در تحقيقي ارتباط بين LAS را با تست هاي ديگري كه در رابطه با عشق هست مورد سنجش قرار داد و همساني آنها را مورد تاييد قرار داد. (7)
6-3- روش تجزيه و تحليل
براي مقايسه اين تست ها دو نوع مقايسه در نظر گرفته شده است:
1. بررسي همبستگي بين انواع سبك عشق و عوامل پنج گانه شخصيت NEO و 8 اختلال باليني MMPI كه از همبستگي پيرسون استفاده شد.
2. آزمون t مستقل براي مقايسه ميانگين نمره هاي انواع سبك عشق در زنان و مردان است. بااستفاده ازاين آزمون تفاوت ميانگين هاي معنادار را استخراج مي كنيم.
پي نوشت ها :
* دانشجوي دكتري پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
** استاد دانشگاه علامه طباطبايي.
1. Aron, A, Love, Ensyclopedia of psychology, p: 472.
2. Conscientionsess.
3. ميرتقي گروسي فرشي، هنجاريابي شخصيتي NEO و بررسي تحليل ويژگي ها و ساختار عاملي آن بين دانشجويان دانشگاه هاي ايران، ص76.
4. Multipasic personality Inventory Minnessota.
5. گراهام، 1385.
6. از خوش، كاربرد آزمون هاي رواني و تشخيص باليني، ص123.
7. Hendrick, S& Hendrick, C. love , Handbook of positive psychology, p.472.
منبع: نشريه روان شناسي و دين شماره 11
