بررسي رابطه باورهاي غيرمنطقي اليس و پرخاشگري دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان (1)

چكيده
 

هدف از اين پژوهش بررسي رابطه باورهاي غيرمنطقي اليس و پرخاشگري دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان بوده است. جامعه آماري اين پژوهش را كليه دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان در سال تحصيلي 88-1387 و نمونه آن را 180 نفر از اين دانش آموزان كه به روش نمونه گيري تصادفي چندمرحله اي انتخاب شده، تشكيل مي دهد. ابزار مورد استفاده در اين پژوهش عبارت اند از: پرسش نامه باورهاي غيرمنطقي و پرسش نامه پرخاشگري. طرح پژوهش از نوع همبستگي است. به منظور تجزيه و تحليل داده ها علاوه بر روش هاي آمار توصيفي، نظير ميانگين و انحراف معيار، از روش آمار استنباطي همانند ضريب همبستگي پيرسون استفاده شده است. نتايج حاصل از ضريب همبستگي پيرسون نشان داده است كه بين باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان در سطح p<0/0001 رابطه مثبت معناداري وجود دارد.
كليد واژه ها: نظريه عقلاني- عاطفي و رفتاري اليس، باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري.

مقدمه
 

در ديدگاه عقلاني- عاطفي، افكار انسان ها بر احساسات و رفتارهاي آنها تاثير مي گذارد و حتي آنها را به وجود مي آورد. احساسات بر افكار و رفتار، و رفتار بر افكار و احساسات تاثير مي گذارد؛ بنابراين براي تغييردادن يكي از اين سه عامل بايد دست كم يكي از دو عامل را تغيير داد. (1)
اليس در اختلالات عاطفي اصل A-B-C را بنيان نهاد كه بر اهميت كنترل شناختي بر حالات عاطفي تاكيد مي كند. اين اصل با اين نظر پديدار شناختي همسو است كه ادراك فرد از يك رويداد، چگونگي پاسخ رفتاري او را تعيين مي كند. (2)
ديدگاه اليس مبتني بر اين واقعيت است كه حوادث و اتفاقاتي كه براي انسان رخ مي دهد. بيشتر تحت تاثير عوامل علت و معلول خارج و فراسوي اراده و اختيار فرد است. البته اليس بر اين باور نيز مي باشد كه انسان امكاناتي دارد كه هرچند دشوار به نظر مي رسند، اما چنانچه او اقدام لازم را به عمل آورد مي تواند آينده خود را كنترل كند و به شكلي دلخواه درآورد. به رسميت شناختن توانايي تعيين كننده انسان در شكل دادن به رفتار و تجربه هاي عاطفي اش در تئوري شخصيت ديدگاه درمان عقلاني- عاطفي رفتار به ترتيب A-B-C تشريح شده است. (3)
به نظر اليس وقتي حادثه فعال كننده اي (A) براي فرد اتفاق مي افتد، او بر اساس تمايلات ذاتي خود ممكن است دو برداشت متفاوت و متضاد (B) داشته باشد: يكي افكار، عقايد و باورهاي منطقي و عقلاني (rB) (4) و ديگري افكار، عقايد و برداشت هاي غيرعقلاني و غيرمنطقي (iB). در حالتي كه فرد تابع افكار و عقايد عقلاني و منطقي باشد، به عواقب منطقي (rC) دست خواهد يافت و شخصيت سالمي خواهد داشت و در حالتي كه فرد تابع افكار و عقايد غيرمنطقي و غيرعقلاني باشد، با عواقب غيرمنطقي (iC) روبه رو خواهد شد كه در اين حالت، او فردي مضطرب و غيرعادي است كه شخصيت ناسالمي دارد. (5)
(A)عبارت است از وجود يك واقعيت، رخداد يا رفتار و نگرش مشخص ديگر. (B) تعريف فرد يا تعبيرو تفسير فرد از A مي باشد و (C) واكنش فرد است؛ يعني ناكامي ها و آشفتگي هاي عاطفي كه تصور مي شود به طور مستقيم در پي پديده A به وجود آمده و پيامدهاي آن است. تشخيص دادن و شناخت درست اين ارتباط ها مي تواند به احتمال تغيير و به كنترل درآوردن شخص از نگرش ها و رفتارش درباره واكنش هاي خود در برابر شرايط و اوضاع و احوال زندگي منجر شود. بدين سان هرچند تجربه هاي برانگيزنده ممكن است منشا و سرچشمه رنج زياد انسان شوند، ولي اين باورها و عقايد غيرمنطقي ماست كه مشكل آفرين بوده و براي مدت ها موجب ناراحتي ما مي شوند.
همچنين اليس دو عامل ديگر را نيز بيان مي كند: (D) (6)؛ يعني بحث كردن و (E)؛ يعني اثرات. درمانگران و مشاوران بايد با مراجعان خود به بحث و گفت و گو بپردازند تا غيرمنطقي بودن افكار آنان را روشن سازند. اين بحث كردن بايد به گونه اي پيش برود كه بيمار يا مراجع تحت تاثير قرار گرفته و از اثرات بحث مثبت مشاور به عقايد منطقي دست يابد و به رضايت خاطر و شادي برسد. برخي از لغزش ها و اشتباه هاي فكري مراجع به اين شرح هستند: 1. ناديده گرفتن مثبت ها؛ 2. بزرگ كردن موارد منفي؛ 3. كلي گويي كردن و تعميم دادن. (7)
باورهاي غيرمنطقي اليس عبارت اند از:
1. انتظار تاييد ديگران؛
2. زياده از خود انتظار داشتن؛
3. سرزنش كردن؛
4. واكنش به ناكامي؛
5. بي مسئوليتي عاطفي (كنترل هيجاني)؛
6. نگراني زياد تؤام با اضطراب(توجه مضطربانه)؛ (8)
7. اجتناب از رويارويي با مسائل (مشكلات)؛
8. وابستگي؛
9. درماندگي نسبت به تغيير؛ (9)
10. كمال طلبي (كمال گرايي).

رفتار- اراده- نگرش- اعتقاد
 

بديهي است كه وجود باورها و اعتقادات نادرست، نگرش بيمارگونه و حاكميت جبر بر روان، بروز رفتاري بيمارگونه و پرخاشگرانه را در پي خواهد داشت. وجود بين اعتقاد و رفتار و يا بين نگرش و رفتار تعادل رواني انسان را خدشه دار مي سازد. از ديدگاه مدل هاي شناختي كه در شناخت و درمان افسردگي و پرخاشگري به تفصيل درباره آن بحث شده است، وجود باورهاي غلط در ذهن انسان است كه او را گرفتار اين بيماري مي كند و بديهي است اصلاح اين باورها در فرآيند شناخت درماني، محور درمان را تشكيل مي دهد. حال، انتظار از يك جهان بيني صحيح اين است كه به انسان شناخت واقعي از خود، خدا، جهان و جامعه بدهد. در جهان بيني الهي نخستين و مهم ترين اصل، احساس نياز انسان به خداوند است. اگر در اين اصل اوليه، غفلت يا ترديد وجود داشته باشد نمي توان انتظار داشت كه بناي شخصيت انسان صحيح و استوار پايه گذاري شود. انساني كه احساس بي نيازي كند به تكبر و استكبار نفس مبتلا مي شود و در پي آن دچار خودبزرگ بيني مي گردد و در نتيجه، رابطه خود را با منبع فيض قطع مي كند. همچنين انسان هاي ديگر را برده خود مي داند، روحيه انتقادپذيري را از دست مي دهد، عيب هاي خود را نمي بيند و پرتوقع مي شود. چنين فردي بسيار آسيب پذير مي باشد و وجود او را تضاد و كشمكش فرا مي گيرد. قرآن آرامشي را كه ايمان در نفس مؤمن ايجاد مي كند، چنين توصيف مي فرمايد: «آري آنها كه ايمان آوردند و ايمان خود را با شرك نياميختند امنيت مال آنهاست و آنها هدايت يافتگانند». (انعام: 82).
اصولاً آرامش و استقرار امنيت نفس، براي مؤمن محقق مي شود، زيرا ايمان راستينش به خداوند او را به كمك و حمايت و نظر لطف خداوندي اميدوار مي سازد. مؤمن در عبادت و كارهايي كه براي رضاي خدا انجام مي دهد همواره به خداوند نظر دارد و به همين دليل احساس مي كند كه خداوند همواره با اوست و به او كمك مي كند. مؤمني كه حقيقتاً به خدا ايمان دارد از هيچ چيز در اين دنيا نمي هراسد، چون مي داند كه تا خدا نخواهد هيچ انساني يا قدرتي در دنيا قادر نيست به او ضرري برساند يا خيري از او منع كند. بنابراين از فقر و تنگدستي نمي ترسد و مي داند كه تنها خداوند روزي دهنده و صاحب قوت و قدرت است.
مؤمن واقعي از مرگ نمي هراسد و به آن با ديدي واقع بينانه مي نگرد، زيرا مي داند كه هيچ گريزي از آن نيست و هر انساني اجلي معين دارد و آنگاه كه اجلش فرا رسد ياراي به تاخير انداختن آن را ندارد. او از گرفتار شدن به امراض يا پيش آمدن حوادث ناگوار باكي ندارد، زيرا عقيده دارد كه حوادث خوب و بد، آزمايشي از طرف خداوند است، تا معلوم شود چه كساني هنگام شادي سپاس مي گويند و به وقت گرفتاري و خشم، صبر پيشه مي كنند. (10)
پرخاشگري در زندگي انسان آن چنان رايج بوده است كه اصولاً بشر آن را بديهي تلقي مي كرده است و نخستين پژوهش هاي علمي در باب آن به عنوان پديده اي ناخوشايند، بيش از يكصد سال قدمت ندارد. گرچه 250 تعريف متفاوت از پرخاشگري ارائه شده است، اما ويژگي كلي پرخاشگري كه مورد قبول اكثريت باشد اين است كه:
1. رفتار پرخاشگرانه بايد از طرف فرد مورد پرخاشگري به صورت منفي ادراك شود.
2. در رفتار پرخاشگرانه بايد قصد و نيت، آزار رساندن باشد.

شاخص ها	آزمون 4 عاملی عاملی باورهای غیرمنطقی اهواز (4IBT-A)					پرسش نامه پرخاشگری باس (BAQ
آزمون	عامل 1	عامل 2	عامل 3	عامل 4	کل
میانگین	39/38	30/12	12/14	24/29	105/93	77/36
انحراف معیار	6/3	4/32	1/67	4/17	12/46	12/23
تعداد	180	180	180	180	180	180

جدول 1: میانگین و انحراف معیار نمره های باورهای غیر منطقی و پرخاشگری

متغیر پیش بین	متغیر ملاک	شاخص های آماری
		ضریب همبستگی	سطح معناداری	تعداد نمونه
باورهای غیرمنطقی	پرخاشگری	0/68	0/0001	180

جدول 2- ضریب همبستگی بین باورهای غیرمنطقی و پرخاشگری دانش آموزان پایه سوم مقطع راهنمایی شهر بهبهان با توجه به اين دو ملاك، پرخاشگري به رفتاري اطلاق مي شود كه به طور عمدي موجب آزار فيزيكي يا رواني ديگران شود. (11)
هارت، تورنر، هيتز، كاردوزو و پاراز(12) به منظور بررسي تاثير آموزش مدل حادثه فعال كننده - باورها- پيامد بر باورهاي غيرمنطقي تيپ شخصيتي A، با استفاده از ابزارهاي مناسب اندازه گيري، استرس زندگي و ميزان خشم آزمودني ها را در 138 دانشجو اندازه گيري كردند. آموزش ها تاثير تعديل باورهاي غيرمنطقي بر خشم را بيشتر از تاثير آن بر استرس زندگي نشان دادند. همچنين نتايج نشان داد كه تاثير تعاملي مدل حادثه فعال كننده- باورها- پيامد بر خشم در مقايسه با تاثير آن بر استرس زندگي، قابل ملاحظه است. همچنين آنان رابطه معناداري بين باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري مشاهده كردند.
معتمدين و عبادي (13) در پژوهشي با عنوان «نقش باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري بر عملكرد تحصيل دانش آموزان پسردوره متوسطه شهر تبريز» به اين نتيجه رسيدند كه بين باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري، رابطه مثبت معناداري وجود دارد.
عزتي راد (14) در پژوهشي با عنوان بررسي باورهاي هنجاري كودكان و نوجوانان شهر شيراز درباره پرخاشگري و رفتارهاي پرخاشگرانه دريافت كه نوجوانان با افزايش سن، تمايلشان به پرخاشگري بيشتر مي شود و بروز رفتارهاي پرخاشگرانه در آنها افزايش مي يابد. همچنين نوع باورهاي آنها بر ميزان پرخاشگري آنها تاثير مي گذارزد.
پژوهش هاي گذشته نشان داده اند كه بين باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري، رابطه مثبت معناداري وجود دارد. از اين رو، در تحقيق حاضر، پژوهشگر در پي يافتن پاسخ اين مسئله است كه آيا بين باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان رابطه وجود دارد؟
بنابراين با توجه به هدف پژوهش و پيشينه پژوهشي، فرضيه زير مورد آزمون قرار گرفت.
بين باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان رابطه مثبت وجود دارد.

روش تحقيق
 

جامعه آماري، نمونه و روش نمونه گيري
 

جامعه آماري اين پژوهش شامل كليه دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان در سال تحصيلي 88-1387 مي باشد. كل جامعه مورد بررسي 980 نفر دانش آموز شاغل به تحصيل در هفده آموزشگاه دولتي بود.
نمونه آماري پژوهش شامل 180 نفر از اين دانش آموزان بود. روش نمونه گيري تصادفي چند مرحله اي است؛ به اين صورت كه از بين هفده آموزشگاه شهر بهبهان سه مدرسه به طور تصادفي ساده انتخاب شد كه تعداد دانش آموزان اين مدارس دويست نفر بود. بر اساس جدول كرچسي و مورگان (15) زماني كه جامعه دويست نفر باشد تعداد نمونه لازم براي تحقيق 132 نفر است. بنابراين، با توجه به افت آزمودني ها از تعداد 180 دانش آموز، به طور تصادفي، آزمون باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري به عمل آمد.

ابزار اندازه گيري
 

در اين پژوشه به منظور آزمون فرضيه تحقيق از پرسش نامه هاي چهار عامل باورهاي غيرمنطقي اهواز (4IBT-A) (16) و پرسش نامه پرخاشگري باس (BAQ) (17) استفاده شد.

الف- پرسش نامه هاي چهار عاملي باورهاي غيرمنطقي اهواز ( 4IBT-A)
 

عبادي و معتمدين (18) پرسش نامه هاي چهار عاملي باورهاي غيرمنطقي اهواز( 4IBT-A )را از روي پرسش نامه ده عاملي آزمون باورهاي غيرمنطقي جونز به روش تحليل عوامل ساختند. براي سنجش پايايي آزمون و همساني دروني چهار عامل استخراج شده، از ضريب آلفاي كرونباخ و روش دو نيمه كردن آزمون استفاده كردند. به منظور بررسي پايايي و روايي آن به شيوه تصادفي از بين جمعيت آماري 143 نفر (غير از نمونه اوليه بررسي ساختار عاملي آزمون) انتخاب و دو آزمون باورهاي غيرمنطقي اهواز ( 4IBT-A )و آزمون صد سؤالي باورهاي غيرمنطقي جونز (19) را به طور همزمان اجرا كردند. بر اساس نتايج به دست آمده ضرايب همساني دروني چهار عامل رضايت بخش است. ضريب روايي آزمون از روش روايي همگرا (اجراي همزمان دو آزمون (4IBT-A وIBT) و 0/87 برآورده شد كه اين ضريب در اين سطح 0/001 نيز معنادار بوده است. عبادي و معتمدين براي بررسي دقيق تر پايايي ضرايب آزمون از دو روش آلفاي كرونباخ و تنصيف نيز استفاده كردند كه به ترتيب براي كل پرسش نامه 0/759 و 0/762 به دست آمد.

ب- پرسش نامه پرخاشگري باس(BAQ)
 

اين پرسش نامه 29 سؤالي چهار جنبه از پرخاشگري شامل: پرخاشگري فيزيكي، (20) پرخاشگري كلامي، (21) خشم (22) و خصومت (23) را اندازه گيري مي كند. پرسش نامه پرخاشگري پالايش شده سياهه خصومت (24) است كه از سي سال قبل آرنولد اچ، باس و مارك پري تهيه كردند و كاربرد وسيعي داشته است. پرسش نامه پرخاشگري باس از يك منبع 52 سؤالي استخراج شده كه بسياري از آنها از سياهه خصومت با استفاده از روش تحليل مؤلفه هاي اصلي (25) و تحليلي عاملي تاييدي (26) برگزيده شده اند. اين پرسش نامه با نمره كل سؤال ها ميزان پرخاشگري را مي سنجد و نمرات خرده مقياس هاي آن، نمودهاي گوناگون پرخاشگري را نشان مي دهد.
پرسش نامه پرخاشگري باس همساني دروني بسيار بالايي دارد. ضريب آلفا براي خرده مقياس هاي پرخاشگري فيزيكي، كلامي، خشم و خصومت به ترتيب 0/85، 0/72، 0/83 و 0/77 و ضرايب آلفاي كل نمرات پرسش نامه 0/89 است. پرسش نامه پرخاشگري باس ابزار با ثبات و با پايايي بازآزمايي خوبي است. همبستگي بازآزمايي بعد از يك دوره نه هفته اي برابر 0/80، 0/76، 0/72، 0/72، 0/80 براي كل نمرات پرسش نامه بوده است. نتايج اجراي مقدماتي روي دانش آموزان مهاجر و غيرمهاجر سال اول متوسطه در شهر بجنورد نشان داد كه براي خرده مقياس هاي پرخاشگري فيزيكي، كلامي، خشم و خصومت به ترتيب 0/73، 0/58، 0/0/76، 0/64 و ضريب آلفاي كل نمرات پرسش نامه 0/70 است. نمرات پرسش نامه پرخاشگري باس همبستگي معتبري با يكديگر داشتند. در عين حال وقتي واريانس همبستگي هاي مربوط به خرده مقياس خشم كنار گذاشته شد، ساير همبستگي ها معنادار نبود. تاييد روايي نظري پرسش نامه پرخاشگري باس به اين صورت است كه ارتباط بين خرده مقياس هاي پرخاشگري فيزيكي، كلامي و خصومت به همبستگي آنها با خشم بستگي دارد. نمرات از روايي هم زمان خوبي بدون ارتباط با معنا بين پرخاشگري فيزيكي و پرخاشگري كلامي و تهييج پذيري، ولي همبستگي قوي بين تهييج #114@
پذيري و خرده مقياس هاي خشم و خصومت برخوردار است. نمرات هر چهار خرده مقياس با تكانشگري، رقابت و قاطعيت همبستگي دارد، گرچه همبستگي بين قاطعيت و خرده مقياس هاي پرخاشگري فيزيكي و خصومت، ضعيف تر بود. گواه روايي سازه اي، همبستگي پرسش نامه پرخاشگري باس با مشاهده پرخاشگري، جامعه پذيري و كم رويي توسط همسالان و هم رديفان است. (27)

يافته هاي تحقيق
 

يافته هاي اين تحقيق در دو بخش يافته هاي توصيفي و يافته مربوط به فرضيه پژوهش ارائه مي شوند:

الف- يافته هاي توصيفي
 

يافته هاي توصيفي اين پژوهش شامل شاخص هاي آماري مانند ميانگين و انحراف معيار براي متغيرهاي مورد مطالعه است كه در جدول 1 ارائه شده است.
جدول 1: ميانگين و انحراف معيار نمره هاي باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري
همان گونه كه در جدول 1 مشاهده مي شود ميانگين و انحراف معيار كل نمرات آزمودني ها در چهار عامل آزمون باورهاي غيرمنطقي به ترتيب برابر با 105/93 و 12/46 و ميانگين و انحراف معيار آزمودني ها در پرسش نامه پرخاشگري باس به ترتيب برابر با 77/36 و 12/23 مي باشد.

ب- يافته مربوط به فرضيه پژوهش
 

يافته مربوط به فرضيه پژوهش در جدول 2 ارائه شده است.
جدول2: ضريب همبستگي بين باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري دانش آموزان پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان
همان طوري كه در جدول 2 مشاهده مي شود بين باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان رابطه مثبت معناداري وجود دارد (p<0/0001 و r=0/68). بنابراين، فرضيه پژوهش تاييد مي شود. به عبارتي با افزايش باورهاي غيرمنطقي، پرخاشگري دانش آموزان نيز افزايش يافته است.

پي نوشت ها :
 

* عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد بهبهان.
** عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد دزفول.
1. جورج آر. ال.، كريستياني تي، اس، روانشناسي مشاوره (مشاوره ها، نظريه ها و كاربردها و اهداف و فرآيندهاي مشاوره و روان درمانگري)، ترجمه رضا فلاحي و محسن حاجيلو، ص74.
2. همان.
3. علي قائمي، سازندگي و تربيت دختران، ص98.
4. rational beliefs.
5. ع شفيع آبادي و غ ر ناصري، نظريه هاي مشاوره و روان درماني، ص115.
6. Disqute.
7. مريم استاديان، «اثربخشي مشاوره گروهي بر عزت نفس و اضطراب امتحان دانش آموزان دختر پايه سوم مقطع راهنمايي شهر بهبهان»، پايان نامه كارشناسي ارشد رشته مشاوره، واحد علوم و تحقيقات خوزستان، ص79.
8. anxious over concern (future problem).
9. helplessness for change.
10. ح عليپور بهبهاني، «بررسي رابطه رضايت زناشويي و خودپنداره در دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي واحد بهبهان»، پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات اهواز، ص، 137-132.
11. C. f:Haree, R,. & Lamb, R, The Encyclopedic Dictionary of psychology, p. 75-79.
12. C. f: Hart, K, et al. Life stress and anger: Moderating effects of type an irrational beliefs, Available at. p. 141-142.
13. م معتمدين و غ عبادي، «نقش باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري بر عملكرد تحصيلي دانش آموزان پسر دوره متوسطه شهر تبريز»، دانش و پژوهش در علوم تربيتي، سال چهارم، ش14، ص22-1.
14. م عزتي راد، «بررسي باورهاي هنجاري كودكان و نوجوانان شهر شيراز درباره پرخاشگري و رفتارهاي پرخاشگرانه»، پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي دانشگاه الزهرا عليه السلام، ص126.
15. Kerjcie, R. V, & Morgan, D. W, Determining sample size for research, Activities, Educational and pasychological Measurments, 30.
16. Irration Beliefs Test- Ahwaz.
17. Buss Aggression Questionnaire(BAQ).
18. م معتمدين و غ عبادي، همان.
19. غ عبادي و م معتمدين، «بررسي ساختار عاملي آزمون باورهاي غيرمنطقي جونز در شهر اهواز»، دانش و پژوهش در روان شناسي، سال هفتم.
20. physical Aggression (pA).
21. Verbal Aggression (VA).
22. Anger (A).
23. Hostility (H).
24. Hostility Inventory (HI)
25. principle components factor analysis.
26. Confirmatory factor analysis.
27. م معتمدين و غ عبادي، «نقش باورهاي غيرمنطقي و پرخاشگري بر عملكرد تحصيلي دانش آموزان پسر دوره متوسطه شهر تبريز»، همان.
 

منبع: نشريه روان شناسي و دين شماره 11