شکوه و عظمت ايران در موزه لوور پاريس

عظمت و شکوه ايران در لابه لاي سالن هاي موزه لوور هر بيننده اي را به خود جذب مي کند
 

موزه لوور از بزرگ ترين و مشهورترين موزه هاي جهان است. اين موزه با مساحتي حدود 210 هزار متر مربع در قلب شهر پاريس بنا شده و از جاذبه هاي توريستي و فرهنگي کشور فرانسه به شمار مي آيد.
ساختمان موزه قدمتي چند صد ساله دارد و هر ساله ميزبان ميليون ها توريست و بازديد کننده است. بناي موزه از قديم ترين کاخ هاي سلطنتي و متعلق به فيليپ دوم، پادشاه فرانسه است که به روايت تاريخ ساخت بنا و حياط بزرگ آن بيش از 300 سال به طول انجاميد. اين بنا در دوران هاي مختلف توسط پادشاهان دولت فرانسه دائما گسترش يافت تا اينکه به مرور به شکل امروزي درآمد و در سال 1973 ميلادي از يک کاخ سلطنتي به موزه ملي تبديل شد. موزه لوور با 8 ميليون بازديد کننده در سال يکي از پر بيننده ترين موزه هاست و در صدر موزه هاي برتر جهان قرار دارد. محوطه موزه به قدري بزرگ است که بازديد از تمام نقاط آن دست کم چندين روز وقت مي برد، چرا که چهار طبقه زيرزمين دارد و شامل بخش هاي مختلفي از جمله تمدن مصر، ايران اروپا و يونان باستان است. مقابل ورودي اصلي موزه يک هرم شيشه اي بزرگ قرار دارد که سمبل مدرن معماري موزه به حساب مي آيد.
اين موزه جهان نما بيش از 35 هزار اثر هنري برجسته را از دوران عهد عتيق تا قرن نوزدهم در هشت بخش مختلف در دل خود جا داده است. آثار هنري و فرهنگي مختلفي از نقاشي هاي جادويي گرفته تا مجسمه هاي مرمري، طراحي هاي زغالي، کاشي و سراميک، قطعات سفال، سنگ نگاشته ها، نقش برجسته ها و قاليچه هاي نفيس و قيمتي در موزه لوور به چشم مي خورند. مي توان گفت معروف ترين و نفيس ترين آثار هنري تمدن هاي مختلف در اين موزه نگهداري مي شوند. از سال 1973 به عنوان يک موزه عمومي افتتاح مي شوند و کار خود را ابتدا با نمايش چندين تابلوي نقاشي و اثر هنري از کلکسيون سلطنتي آغاز كرد و به مرور جواهرات سلطنتي هم به مجموعه اضافه شد. در دهه هاي بعد بخش ها و ساختمان هاي بيشتري به فضاي در موزه اضافه شدند و آثار هنري ديگري هم از نقاط مختلف جهان خريداري شده يا به آن اهدا شدند.
شايد تابلوهاي شام آخر، لبخند زوکوند، بانوي صخره ها، اثر لئونارد داوينچي و مجسمه مرمرين ونوس اثر ميلو از مشهورترين آثار هنري موزه لوور باشند؛ اما بخش هنرهاي اسلامي هم از محبوبيت خاصي در اين موزه برخوردار است و بازديدکنندگان بسياري را به سمت خود جذب مي کند که البته آثار باستاتي و هنري ايران هم قسمت اعظمي از آن را تشکيل مي دهند.
بخش هنرهاي اسلامي موزه لوور در 10 تالار آثار مختلفي را از دوران اسلامي کشورهاي مختلف به نمايش مي گذارد. اين بخش براي اولين بار در سال 1993 تاسيس شد و سپس در سال 2003 به دستور رئيس جمهور وقت فرانسه به صورت مستقل درآمد و فرانسيس ريشار که رئيس بخش کتب فارسي کتابخانه ملي فرانسه بود، مسئوليت ايجاد اين بخش را بر عهده گرفت. در اين بخش بيش از 5هزار اثر هنري و باستاني به نمايش گذاشته شده که آثار هنر اسلامي ايران جايگاه مهمي در آن دارند؛ چرا که بيش از نيمي از آثار اين بخش را به خود اختصاص داده است، آثاري از جنس چوب و شيشه، سراميک و موزائيک، سفال، قاليچه و تابلوهاي نفيس مينياتورو... .
اما سوال اصلي اينجاست که چطور اين آثار گرانبها و قسمت هاي عظيمي از پرسپوليس راهي غرب شد و از موزه لوور سردرآورد؟

غارت يا باستان شناسي؟
 

گفته مي شود سال ها قبل دو محقق فرانسوي، پاسکال کوست (آرشيتکت) و اوژن فلاندن (نقاش) به همراه سفير فرانسه وقت- ادوارد ساسي- از طرف آکادمي هنرهاي زيباي فرانسه براي مطالعه آثار باستاني و هنري به ايران سفر کردند. آنها طي اقامتي دو ساله آثار باستاني مناطق کنگاور، همدان، فيروزآباد، فسا، طاق تيسفون، نقش رستم، پاسارگارد و پرسپوليس را کشف کردند و نتيجه مطالعات و تحقيقاتشان را به صورت گزارش و به همراه عکس در سفرنامه هاي خود به ثبت رساندند. پس از آنها کاوش و حفاري در منطقه باستاني شوش به دست يک انگليسي به نام ويليام کنت لافتوس صورت گرفت. بنا به روايتي او از اولين کساني است که اطلاعات دقيقي درباره شوش و به خصوص تالار آپادانا به دست آورد. اما کاوش هاي او در نزديکي قبردانيال نبي(ع) (به علت تخريب اموال) با خشم مردم مواجه شد و ناتمام ماند. 20 سال بعد (سال 1881) يک زوج فرانسوي به نام هاي مارسل و جين ديولافوي تحقيقات لوفتوس را ادامه دادند. مارسل به عنوان مهندس راه در الجزاير کار مي کرد و در سفرهاي متعددي که داشت، با هنر و آثار باستاني شرق آشنا شد و در سال 1881 از طرف وزارت علوم فرانسه، مامور انجام مطالعه روي هنر و تاريخ ساساني شد. او به همراه همسرش که مسئوليت عکاسي و ثبت وقايع را بر عهده داشت تحقيقات خود را از ارمنستان شروع کرده و سپس از تبريز و ميانه گذشت و به تهران آمد و مورد استقبال دکتر تولوزان، طبيب دربار ناصرالدين شاه قرار گرفت.
مارسل به همراه همسرش تحقيقاتي در شهرهاي ورامين، قم، کاشان، اصفهان و شيراز به انجام رسانده و سپس از سمت جنوب به عراق رفته و به همراه زائران کربلا دوباره به ايران آمد و با کوله باري غني از اکتشافات و مطالعات در منطقه دزفول و شوش به فرانسه بازگشت. سپس نتيجه تحقيقاتش را به نام «هنر باستان ايران» به چاپ رساند. پس از چاپ کتاب وزير علوم فرانسه براي مطالعات بيشتر بار ديگر آنها را به همراه دو مهندس ديگر به نام هاي شارل بوبين و فردريک هووس راهي ايران کرد. دکتر تولوزان وساطت کرده و اجازه هاي لازم را از پادشاه گرفت و قرار شد نيمي از اکتشافات آنها به کشور فرانسه تقديم شود. بار ديگر مارسل همراه همسرش و دو مهندس فرانسوي در مناطق شوش به کاوش و جست و جو پرداختند. نتيجه کاوش هاي آنها 35 تن آثار باستاني بود که طبق عهدنامه به کشور فرانسه تعلق گرفت. اين مجسمه هاي سنگي بزرگ به بصره منتقل شد و از آنجا به فراسنه رفت و چند ماه بعد مردم فرانسه در موزه لوور با ميراث گذشتگان ايرانيان آشنا شدند. مارسل ديولافوي، پس از اين غارت ها بيش از هشت کتاب در زمينه هنر باستان و بناهاي تاريخي ايران به چاپ رساند.
پس از اين واقعه ناصرالدين شاه عهدنامه هاي ديگري هم به امضا رساند و در ازاي دريافت 10 هزار تومان، قبول کرد خارجيان نيمي از يافته هاي باستان شناسي را با خود از ايران خارج کنند. هيات هاي بسياري از کشورهاي مختلف به ايران سفر کردند، آنها از ميان کشفيات خود اشيايي را به شاه و اطرافيان او هديه مي دادند و بقيه آثار را با خود مي بردند.
جک مورگان از ديگر فرانسوياني بود که طي اين دوره تکه هاي ديگري از تخت جمشيد را به فرانسه منتقل کرد و اين چنين بود که به همين راحتي بخش هايي از ميراث فرهنگي ايران از سرزمين چهار فصل جدا شده و در معروف ترين موزه دنيا در معرض ديد بازديدکنندگان قرار گرفت.

ديگر آثار باستاني و عتيقه هاي ايراني
 

به غير از بخش هاي عظيمي از پرسپوليس و سرستون هاي زيباي آن، آثار عتيقه و باستاني ديگر نيز در موزه به چشم مي خورد سه صفحه از شاهنامه، کاسه هاي گلي متعلق به دوران مختلف، بز بالدار طلايي و نقاشي هاي نفيسي از دوران صفويه و مجسمه هاي سنگي، نقش برجسته ها وکتيبه هاي داريوش بزرگ و... آثاري که يا به عنوان هديه به پادشاهان خارجي تقديم شده اند يا به نحوي به غارت رفته اند. به هر صورت وجود بخش تاريخ ايران به اين موزه اعتبار و جلال خاصي بخشيده که در کمتر موزه اي قابل مشاهده است. بخش ايران موزه لوور بازديدکنندگان بسياري دارد و بهتر از هر سند و مدرکي به خوبي بازگو کننده هنر و فرهنگ و تاريخ ايران و ايرانيان است.
منبع: نشريه همشهري جوان شماره 312