نویسنده: حسین عبداللهی ثانی
کسالت قبل از قاعدگی چیست؟
بسیاری از زنان از کم حوصلگی و کج خلقی در بعضی روزها در طول یک ماه شکایت دارند، و ابراز می کنند این حالت چند روز قبل از عادت ماهانه شروع و با آغاز خونریزی ماهانه به تدریج برطرف می شود. این حالت برای اکثر زنان قابل پیش بینی است و به دلیل احساسات خاص و ناراحتی ای که به وجود می آورد، آزاردهنده است و باعث بروز اشکالاتی در زندگی آنها می شود. به طور کلی این بیماری در زنانی که در سنین تولید مثل هستند و تخمک گذاری دارند، اتفاق می افتد، ولی در 20 تا 30 سالگی شایع تر است.کسالت قبل از قاعدگی چه علایمی دارد؟
کسالت قبل از قاعدگی دو گروه علایم دارد که شامل علایم روانی و علایم جسمانی می شود.علایم روانی
فرد از نظر خلق و خو تحریک پذیر است و تحریکات کوچک باعث بروز ناراحتی و عصبانیت در وی می شود.خلق بیمار نوسانات بسیار دارد. در طول روز ساعاتی غمگین و کم حوصله است و ساعاتی کوتاه ممکن است احساس خوشحالی داشته باشد و این تغییرات خوش خلقی به بدخلقی سریع اتفاق می افتد. گاهی این حالات برای خود بیمار و اطرافیان عجیب است، فرد در حالی که
صحبت می کند و خوشحال است، ناگهان به گریه می افتد و احساس غم سنگین در دل دارد. کم حوصله است، به طوری که برای انجام وظایف روزانه دچار مشکل می شود و آن ها را به سختی انجام می دهد و احساس خستگی و کمبود انرژی دارد. می گوید: « امروز نمی دانم چم شده، انگار کوه کنده ام.»
به دلیل تغییرات خلقی بیمار دچار مشکل با اطرافیان و افراد خانواده می شود. فرد حساس و تحریک پذیر می شود و هر چیزی می تواند باعث عصبانیت وی شود. به دلیل عصبانیت با فرزندانش بدرفتاری می کند، از همسرش بهانه می گیرد و خود و دیگران را ناخواسته اذیت می کند. جالب است که نه خود دلیل آن را می داند و نه دیگران که با وی زندگی می کنند. فرد احساس می کند اطرافیان او را دوست ندارند به او توجه نمی کنند. مشکلات رفتاری دیگر، مثل تغییر در عادات غذایی، هم ممکن است در فرد بروز کند.
در این دوره تمایل به خوردن برخی مواد غذایی بیش تر می شود. مثلاً بیمار تمایل زیادی به خوردن مواد غذایی شیرین پیدا می کند. گاهی بیمار ناخودآگاه پر خور می شود و احساس اجبار برای خوردن دارد. گاهی تمایل به خوردن مواد غیر خوراکی یا مواد خوراکی خام در او ایجاد می شود. خوردن خاک یا گچ یا مُهرِ نماز یا خوردن برنج خام در بعضی ها شایع است.
گاهی فرد احساس تنش، ناآرامی و اضطراب (به اصطلاح دلشوره) زیاد دارد، مثل این که قرار است اتفاقی بیفتد و بی قرار است.
هم چنین در خواب فرد اختلال به وجود می آید و نظم خواب او به هم می خورد. بیمار پر خوابی یا بی خوابی پیدا می کند. بعضی شب ها خوابش نمی برد و بعضی وقت ها نمی تواند از خواب بیدار شود و ممکن است خواب تا نزدیک ظهر ادامه یابد و گاهی احساس می کند مثل کوه سنگین است و از رختخواب کنده نمی شود. عدم تمرکز و فراموش کاری های مقطعی دارد، مثلاً کلید را روی در می گذارد و نمک غذا را کم و زیاد می ریزد و... در این دوره به دلیل این که تمرکز خانم ها کم می شود، اتفاقاتی مثل ته گرفتن یا سوختن غذا زیاد رخ می دهد.
رفتارهای جنسی زنان نیز در این مدت تغییر می کند. در بیش تر مواقع افزایش میل جنسی وجود دارد، ولی گاهی کاهش میل جنسی نیز به وجود می آید.
علایم خلقی مثل احساس غمگینی و افسردگی و ناامیدی گاهی آن قدر شدید است که بیمار خسته می شود و احساس پوچی و ناامیدی می کند و گاهی حتی فکر خودکشی از ذهنش می گذرد. در این دوره عملکرد تمامی اعمال بیمار کاهش پیدا می کند و در جسم و روان او مشکلاتی ایجاد می شود؛ برای مثال یک خانم خانه دار در انجام وظایف خانه دچار مشکل می شود و ارتباطات او با فرزندان، همسر و دیگران به هم می خورد. یا بیماری که شاغل است به دلیل کج خلقی و بی حوصلگی و عدم تمرکز، در انجام وظایف شغلی خود دچار مشکل می شود و در این دوران غیبت از شغل افزایش می یابد.
علایم جسمی
علایمی شبیه سرماخوردگی خفیف به صورت درد عضلانی، سردرد و درد مفاصل، احساس سنگینی در سینه ها، حساس و دردناک بودن آن ها هنگام لمس شدن، احساس سنگینی در بدن، ورم در قسمت های مختلف از جمله ساق پا، افزایش وزن بدن و نیز علایم گوارشی مثل احساس نفخ معده و روده، و گاهی اسهال در بیمار به وجود می آید.علایم کسالت قبل از قاعدگی چه زمانی ایجاد می شود؟
با توجه به این که بسیاری از علایم ذکر شده می تواند به علایم دیگر بیماری های روان پزشکی از جمله اضطراب و افسردگی ماژور (اساسی) هم مربوط باشد؛ باید توجه داشته باشیم که علایم بیماری کسالت قبل از قاعدگی حدود یک هفته قبل از شروع سیکل ماهانه شروع می شود و با آغاز عادت ماهانه به تدریج کاهش پیدا می کند و بهبود می یابد.علایم بیماری های دیگر ممکن است در این دوره افزایش یابد، به طوری که حملات تشنجی بیماران مبتلا به صرع یا تعداد حملات میگرن یا حملات هراس در افرادی که به این بیماری ها نیز مبتلا هستند، افزایش پیدا می کند.
آیا همه ی خانم ها این حالات را تجربه می کنند؟
به نظر می رسد تغییرات روانی و جسمانی قبل از قاعدگی شیوع زیادی دارد، به طوری که مطالعات انجام شده وجود علایم خفیف را در 40 درصد از خانم ها نشان می دهد، ولی بروز علایم کامل به طوری که تشخیص کسالت قبل از قاعدگی (PMD) داده شود در یک تا دو درصد از خانم ها اتفاق می افتد.علل ایجاد کسالت قبل از قاعدگی چیست؟
تغییرات هورمونی در روزهای قبل از دوره ی عادت ماهانه مهم ترین مثل دیگر بیماری های روان پزشکی، تشخیص و درمان این بیماری عامل ایجاد این بیماری است، ولی چگونگی این تغییرات و تأثیرگذاری آن بر علایم بیماری هنوز مشخص نشده است. دو هورمون اصلی زنان یعنی استروژن و پروژسترون در این دوران توسط تخمدان ها ترشح می شوند و نسبت آن ها به هم دیگر پدیده ی قبل از قاعدگی را ایجاد می کند. گفته می شود نسبت این تغییرات در خانم هایی که به کسالت قبل از قاعدگی مبتلا هستند با دیگران متفاوت است.در مغز ما مواد شیمیایی ای وجود دارند که آن ها را واسطه های شیمیایی(neurotransmitter) می نامند. این مواد شیمیایی رابط بین
سلول های مغزی ما هستند و پیام را از یک سلول به سلول دیگر می برند و نوع عملکرد روان ما را تعیین می کنند و روی آن اثر می گذارند.
تغییرات خلقی ما مثل شادی یا غم، هیجانات ما مثل خشم و کینه و ... از ترشح این مواد شیمیایی در مغز ما ناشی می شود. یکی از این مواد مؤثر ماده ای است به نام سروتونین که تغییرات هورمونی زمان قاعدگی بر این ماده ی شیمیایی و میزان ترشح آن در مغز تأثیر می گذارد. نحوه ی عملکرد این ماده تا حدی روشن شده، به طوری که داروهای مؤثری در این مورد ساخته شده است که با تغییرات سروتونین، می توانند علایم بیماری را به میزان قابل قبولی کنترل و درمان کنند.
کسالت قبل از قاعدگی چگونه درمان می شود؟
باید توسط روان پزشک صورت گیرد. درمان های دارویی مفیدی برای این بیماری وجود دارد که توسط روان پزشکان تجویز می شود. ولی توجه به موارد زیر و رعایت آن ها می تواند از شدت علایم بیماری جلوگیری کند:- تغییر دادن شیوه ی زندگی و تغذیه ی بیمار.
- کاهش و حذف مصرف کافئین (قهوه و چای) و قند و نمک.
- قطع الکل و سیگار.
- خواب کافی.
- فعالیت های هوازی کافی (3- 6 بار در هفته)
- انجام دادن فعالیت های ورزشی مداوم و روزانه ای که اثرات خوبی در کنترل علایم بیماری دارند.
- مصرف روزانه 1200 میلی گرم کلسیم، علایم فیزیکی و هیجانی را کاهش می دهد.
- مصرف ویتامین B1 و منگنز و ویتامینE (از هر کدام روزانه یک قرص).
کسالت قبل از قاعدگی چه عوارضی دارد؟
علی رغم این که به نظر می رسد این بیماری به دلیل میزان شیوع و قدمتی که دارد مشکل ساز نباشد و زیاد به درمان آن توجه نمی شود، ولی عوارض زیادی به همراه دارد، که به عنوان نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد:- اختلال در انجام وظایف شغلی (28 درصد)
- غیبت از شغل (1/2 درصد)
- تصادفات رانندگی
- خودکشی
- بزه کاری و تمایل به انجام دادن کارهای خلاف و جرم
منبع مقاله :
عبداللهی ثانی، حسین، (1389)؛ زنان و بیماری های خاص روان پزشکی، (بیماری های روان پزشکی مرتبط با زنان)، تهران، نشر قطره، چاپ اول
