جمرهای حرارتی ؛ سپر نامرئی تانک‌های ایرانی

گزارشی از یک توانمندی ناشناخته دفاعی
حرارتی که توسط ادوات و انسان ها تولید می شود پایه ای برای ایجاد سلاح هایی است که با ردیابی حرارت کار کرده و دسته مهمی از تسلیحات را خصوصاً در انواع سطح به سطح و هوا به سطح شکل داده اند.
به طور کلی هر شیئی در هر دمایی در حال انتشار امواج فروسرخ (IR:Infra Red) از خود است که توسط چشم انسان قابل رؤیت نیست. حسگرهای حرارتی با دریافت این پرتوها قادر به آشکارسازی اشیاء ثابت و متحرک هستند. بدیهی است در صورت تولید حرارت در جسم مانند بدن انسان یا موتور یک خودرو یا تانک کار ردیابی راحت تر شده و از اینرو تسلیحاتی که سامانه هدفگیری آنها از نوع حرارتی است نظیر موشک های ضد تانک جایگاه مهم و رو به رشدی یافته اند.
این تسلیحات بر پایه قابلیت های آشکارساز مورد استفاده، در شرایط چون نور روز تا تاریکی مطلق شب(که موشک های هدایت اپتیکی قابل استفاده نیستند) می توانند کار کنند و احتیاجی به وجود نور در محیط برای چند برابر کردن آن نظیر دوربین های دید در شب ندارند و می توانند از درجه حرارت هایی در حدود 20- تا 2000+ درجه سانتیگراد را با دقت تا 0.1 درجه تشخیص دهند.
بدیهی است در آن سوی میدان نیز اهداف برای مصون ماندن از خطر چنین تسلیحاتی دست به کار شده و برای ایجاد اختلال و حتی پنهان کاری حرارتی به فکر چاره باشند. در این گزارش به معرفی یک نمونه از سامانه های اخلالگر (جمر) حرارتی ساخته شده در کشور می پردازیم که قابلیت نصب روی انواع ادوات و استحکامات زمینی را دارد.
ابتدایی ترین روش برای گمراه کردن موشک های دارای حسگر حرارت یاب استفاده از شراره(flare) بود که با شبیه سازی یک منبع حرارتی قوی تر از هدف، موشک را به دنبال خود می کشید. با پیشرفت حسگرهای حرارتی به خصوص توانمند شدن آنها در تشخیص امواج فرابنفش به علاوه امواج فروسرخ که سابقاً ردگیری می کردند، این نوع از گمراه کننده ها از کانون توجه دور شدند. هر چند شراره های بهتر و پیشرفته تری نیز ساخته شد که امروزه نیز در هواپیماهای جدید استفاده می شوند اما راه حل مؤثر دیگری که بوجود آمد، استفاده از جمرها یا اخلاگرهای فروسرخ بود.
جمرها با فرستادن طیف هایی از امواج به صورت پالسی و مانند فلاش زدن باعث گمراه شدن حسگر موجود در موشک دشمن شده و کار هدفیابی آن را دچار اختلال می کنند. این امواج تداخلی به طور معمول 1.5 تا 2 برابر و نهایتاً تا 20 برابر قوی تر از پرتوهای فروسرخ ساطع شده از پرحرارت ترین ناحیه هدف به عنوان مثال موتور تانک یا بالگرد هستند. امواج منتشر شده از جمر بیش از پرتوهای ارسالی از هدف، جستجوگر حرارتی موشک را به خود مشغول کرده و در نتیجه عملآً هدف از دید آن ناپدید می شود.
روش دیگری که اخلالگرهای فروسرخ بکار می گیرند، استفاده از یک پرتو پرانرژی برای اشباع جستجوگر موجود در موشک است. با اینکارها در واقع قفل سامانه هدفگیری موشک روی هدف شکسته شده و با توجه به محدودیت زاویه دید حسگر موجود در موشک در صورت متحک بودن هدف، موشک به هدف برخورد نکرده و در صورت ثابت بودن آن با استفاده از پرتابه های گمراه کننده پرحرارت(flare) موشک با دنبال کردن آنها از هدف دور خواهد شد.
بدین ترتیب با نصب جمر روی ادوات، آشکارساز موشک دچار خطا شده و قابلیت ارائه اطلاعات هدف برای تصحیح مسیر را از دست می دهد. تقریباً از همان سال هایی که سامانه های آشکارساز حرارتی ساخته شدند، اخلالگرهای آنها نیز در مسیر توسعه قرار گرفتند و پس از آن تسلیحات هدایت فروسرخ بهبود یافته و توان هدفگیری خود جمرها را پیدا کردند.
جمرهایی با توان خروجی بالا علاوه بر سنگین و حجیم بودن و دشواری به کار گیری روی ادوات به سرعت توسط دشمن کشف شده و هدف قرار می گیرند در حالیکه جمرهای دارای توان پائین هم سبک تر بوده و قابلیت جابجایی بسیار بهتری داشته و هم هدفگیری آنها از سوی دشمن دشوار است. از این رو اخلالگرهایی با توان کمتر و قابلیت عملکرد در طیف های نزدیک به آشکارسازهای جدید و پیشرفته توسعه یافتند. این نوع جمرها حتی توسط یک نفر نیز قابلیت جابجایی داشته و می تواند با استقرار در خطوط دفاعی نزدیک به دشمن به طور مؤثری موشک های دشمن را دچار اختلال نماید.
جمر حرارتی زمینی ساخت کشورمان نیز از نوع جمرهای جدید با توان خروجی کم بوده و دارای مشخصات عملکردی بالایی است. میزان تأثیرگذاری این اخلالگر بیش از 90 درصد بوده، میدان دید 50- تا 25+ درجه عمودی و 40- تا 40+ درجه افقی و عمر کاری 2000 ساعت دارد. این جمر با رعایت استاندارهای نظامی سختگیرانه نظیر کار محیط کم فشار(برای مشابه سازی ارتفاعات)، دماهای پائین و بالا و شوک های دمایی، باران و برف، محیط های شن و نمکزار، اثرات انفجار، محافظت در برابر نفوذ آب، رطوبت، گرد و غبار و تحمل ضربه طراحی و آزمایش شده است تا از کارایی بالایی در محیط های رزمی برخوردار باشد.
این جمر قابلیت نصب روی خودروها، تانک، سنگرها، زاغه های مهمات، ساختمان ها و سایر اهداف را داشته و حتی می تواند به عنوان منبع نور برای کمک به دوربین های دید در شب مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین سبک بودن این سامانه امکان به کارگیری آن را بر روی پایه ثابت و حمل توسط نفر به نقاط نزدیک به دشمن را ممکن می سازد. در نتیجه در صورت لزوم برای تأثیرگذاری بیشتر می توان به خطوط دشمن نزدیک تر شد.
نمونه هواپایه از جمرهای فروسرخ نیز در کشور ساخته شده است که پیش از این در گزارشی به آن پرداخته بودیم. تولید داخل بودن این گونه وسائل امکان بکارگیری آن را در تعداد بسیار زیاد و بر روی طیف وسیعی از ادوات و استحکامات ممکن ساخته و از تأثیر گذاری موشک های دارای حسگر حرارتی به شدت می کاهد که امروزه تعداد زیادی از تسلیحات دشمن را از نمونه های ضد تانک گرفته تا موشک های میانبرد شامل می شود. بنابراین تعداد تلفات تجهیزات خودی بسیار کاهش و بقاپذیری رزمی آنها افزایش یافته و از سوی دیگر هزینه های دشمن برای انهدام تجهیزات ما بالا می رود.
منبع مقاله :
سایت مشرق