نويسنده: عباس پسنديده
انجام دادن هر كاري بدون مزد، غيرقابل تحمل است؛ اما اگر با اجر و پاداش، همراه باشد، حتي اگر سخت و طاقت فرسا باشند، قابل تحمل خواهند بود. اين بدان جهت است كه پاداش، منبع تقويت كننده اي است كه توان انسان و انگيزه ي او را افزايش مي دهد. هرچه پاداش، بزرگ تر باشد، اثر تقويتي آن نيز بيشتر خواهد بود.
حوادث ناخوشايند، بدون پاداش و اجر نيستند. بخش عمده اي از بي تابي شما، به دليل بي توجهي به«پاداش داري»مصيبت هاست. وقتي سختي ها را بدون پاداشْ ارزيابي كنيد، ميزان فشار رواني شما به شدت افزايش مي يابد؛ اما اگر به پاداش داشتن آن توجه پيدا كنيد، از ميزان فشار رواني تان كاسته خواهد شد. بنابراين، توجه به پاداش، يكي از شيوه هاي كاهش تنيدگي است. پيامبرخدا صلي الله عليه و آله در اين باره مي فرمايد:
اگر آنچه را براي شما ذخيره شده، مي شناختيد، بر آنچه از شما گرفته شده، غمگين نمي شُديد (1).
علت بيان اجر صبر و بردباري در متون ديني، توجه دهي مردم به پاداش آن است كه بيان آنها از حوصله ي اين بحث، خارج است. مهمْ اين است كه در اصل پاداش داري سختي ها را نبايد فراموش كرد يا دست كم گرفت. عبدالله بن ابي يعفور، به شدت بيمار مي شود و از دردهاي خود به امام صادق عليه السلام شكايت مي كند. حضرت در پاسخ وي مي فرمايد:
اگر فرد مؤمن مي دانست كه چه اجري در مصيبت ها دارد، آرزو مي كرد كه با قيچي، قطعه قطعه شود. (2)
پاداش بردباري، آن قدر زياد است كه قطعه قطعه شدن را آسان و تحمل پذير مي سازد. در اين حديث شريف، نقش شناخت، به خوبي روشن است.
ابن مسعود مي گويد:روزي در خدمت پيامبرخدا صلي الله عليه و آله بوديم كه حضرت، تبسّم فرمود. به ايشان عرض كردم: اي پيامبرخدا چه شد كه تبسم كرديد؟ حضرت فرمود:
در شگفتم از بي تاب شدن مؤمن به خاطر بيماري! اگر او مي دانست كه بيماري چه پاداشي براي او دارد، دوست مي داشت كه همواره بيمار باشد، تا هنگامي كه پروردگارش را ملاقات كند (3).
امام علي عليه السلام به اشعث (كه داغدار يكي از عزيزان خود بود)، چنين مي فرمايد:
اي اشعث! اگر بر فقدان فرزندت محزون شوي، اين به دليل مقام پدري، از تو شايسته است و اگر صبر كني، پس بدان كه خداوند براي هر مصيبتي، جُبراني (اجري)قرار مي دهد. (4)
«نعمت جايگزين»از مسلّمات مصيبت هاست كه امام علي عليه السلام به وسيله ي توجه دهي به آن، سعي در آرام ساختن اشعث دارد. خود حضرت علي عليه السلام مصيبت فقدان پيامبرخدا صلي الله عليه و آله را همين گونه تحمل كرد. وقتي پيامبرخدا صلي الله عليه و آله رحلت فرمود، امام علي عليه السلام گفت:
إنا لله و إنا إليه راجعون! واي از مصيبتي كه هم نزديكان را در برگرفت و هم مؤمنان را و هرگز به مانند آن، مصيبت نديده بودند.
وقتي پيامبرخدا صلي الله عليه و آله را دفن كردند، ندايي از آسمان شنيده شد كه اهل بيت عليهم السلام را تسليت مي داد. در بخشي از اين تسليت چنين آمده است:
همانا خدا عوضي براي هر چيز از دست رفته اي، و تسليتي براي هر مصيبتي و جبراني براي هر چيز فوت شده اي قرار داده است. پس به خداوند، اعتماد كنيد و بر او توكل نماييد و به او اميد داشته باشيد. همانا مصيبت ديده، كسي است كه از پاداش، محروم گردد. (5)
جمله ي پاياني، تأمّل برانگيز است. مصيبت واقعي، آن وقتي است كه انسان از پاداش آن محروم گردد. اگر انسان، پاداش مصيبت را به دست آورد، در حقيقت براي او نعمت است. امام علي عليه السلام مي فرمايد:
اگر با محنت ها، با رضايت و بردباري مواجه شوي، نعمت، پايدار خواهد بود. (6)
ملاكْ اين است كه ما چه واكنشي به پديده ها نشان دهيم؛ چه خوشايند و چه ناخوشايند. نعمت با ناسپاسي، به نقمت تبديل مي شود و نقمت با بردباري، به نعمت تبديل مي گردد. براي اهل ايمان، مصيبت، فرصتي است كه مي توان آن را به نعمت، تبديل كرد. امام صادق عليه السلام مي فرمايد:
خداوند-عزوجل-بر گروهي نعمت فرستاد و شكر نكردند؛ پس مايه ي گرفتاري آنان شد. و گروهي را به مصيبت ها مبتلا ساخت و آنان صبر كردند؛ پس نعمتي براي آنان شد. (7)
به همين جهت، حضرت به يكي از اصحاب خود- كه گويا دچار مشكلي بوده- مي فرمايد:
اي اسحاق! مصيبتي را كه بردباري بر آن، نصيب تو شده و مستوجب پاداش از جانب خداوند-عزوجل-گشته اي، مصيبت نشمار. همانا مصيبت، آن است كه فرد به خاطر بي صبري، از اجر و پاداش ان، محروم شود (8).
توجه به اين حقايق، فشار رواني حاصل از بلاها و گرفتاري ها را كاهش مي دهد و موقعيت هاي سخت را تحمل پذير مي سازد. فراموش نكنيد كه«مصيبت ها كليد پاداش اند» (9).
پي‌نوشت‌ها:
1. مسند ابن حنبل، ج4، ص 128؛ كنزالعمّال، ج6، ص 614.
2. الكافي، ج2، ص 255، ح15.
3. الامالي، صدوق، ص501؛ بحارالانوار، ج81، ص 206، ح12.
4. نهج البلاغه، حكمت 291.
5. تفسير العياشي، ج1، ص 209، ح166؛ بحارالانوار، ج82، ص 99، ح48.
6. تنبيه الخواطر، ج1، ص 41.
7. الكافي، ج2، ص 92؛ تهذيب الاحكام، ج6، ص 377.
8. الكافي، ج3، ص 255، ح7؛ تحف العقول، ص 375؛ بحارالانوار، ج82، ص 90، ح43.
9. اعلام الدين، ص 297؛ ر. ك:غررالحكم، ح1733.
/م
