زندگي علمي برتيل اوهلين

( Bertil Ohlin ( 1899-1979

اوهلين در سال 1977 به همراه جيمز ميد به خاطر، " مطالعات و بررسي هايي که در زمينه نظريه بازرگاني بين المللي و تحرک هاي بين المللي سرمايه داشت "، جايزه نوبل اقتصاد را دريافت کرد.
اوهلين در شهر کليپان سوئد متولّد شد، فرزند يک حقوقدان و رييس پليس بود و در 18 سالگي وارد دانشگاه لاند (1) شد. وي دو سال بعد به مدرسه اقتصاد و مديريت بازرگاني دانشگاه استکهلم رفت. در دانشگاه لاند و دانشگاه استکهلم تحت نظر الي فيليپ هکشر (2) به تحصيل پرداخت. به مباحث بازرگاني بين المللي علاقه خاصي داشت و همين علاقه در سال 1922 به ارائه ي فرضيه اي درباره نظريه بازرگاني منجر شد. اوهلين مدّتي نيز در دانشگاه آکسفورد و دانشگاه هاروارد به تحصيل مشغول بود. در دانشگاه هاروارد تحت تأثير نظرات فرانک تاوسيگ (3) و جان ويليامز (4) قرار گرفت. در سال 1924 از دانشگاه استکهلم دکتري گرفت و سپس به تدريس در دانشگاه کپنهاک پرداخت، در سال 1930 به عنوان جانشين هکشر در دانشگاه استکهلم به فعّاليت پرداخت. در اين زمان اوهلين وارد يک مجادله با جان مينارد کينز (5) شد که آن همانا انکار آخرين نظريه او مبني بر اين بود که آلمان نمي تواند هزينه بازسازي را بپردازد. اين مناظره درباره بازسازي، تأثير زيادي بر روي نظريه ي پيشرفته پرداخت هاي بين المللي يک جانبه داشت و باعث شهرت وي شد.
اوهلين در سلسله نوشته هايي که از سال 1927 به صورت جزوه آغاز مي شود و با گزارشي در سال 1934 در مورد بيکاري خاتمه مي يابد، همان الگويي را که کينز در کتاب « نظريه عمومي » خود ارائه داده دنبال مي کند و خصوصاً سياست هاي پيشنهادي کينز را مطرح مي سازد. ( بلاگ، ص 161 ) وي سهم عمده اي در نظريه پولي، نوسانات اقتصادي و اشتغال داشته است.
اوهلين با استفاده از مقاله اي که استادش هکشر (6) نوشته بود به اين نظريه رسيده بود که هم تجارت ناحيه اي و هم تجارت بين المللي وسايلي هستند که به کمک آن مبادله ي کالاها و خدمات توليدشده توسط عوامل توليد صورت مي گيرد، زيرا که خود اين عوامل قابليت جابه جايي چنداني ندارند مثلاً زمين اساساً قابل جابه جايي نيست لذا، قيمت هاي نسبي در مناطق جغرافيايي مختلف بستگي دارد به کميابي نسبي عامل توليد در اين مناطق. اگر بخواهيم همين مطلب را با زبان نظريه تجارت جديد بيان کنيم بايد بگوييم که کشورها يا مناطق، کالاهايي صادر مي کنند که عوامل توليد آن را فراوان تر در اختيار دارند و کالاهايي را وارد مي کنند که عوامل توليد آن را به طور نسبي کمتر در دسترس دارند، به طوري که تجارت بين المللي گرايش به سوي نوعي تعادل در قيمت عامل توليد ميان کشورهاي مختلف دارد، اما اين بدان معنا نيست که در عمل نيز قيمت عوامل توليد مساوي خواهند شد. اين فرضيه که بعد به نام فرضيه هکشر- اوهلين معروف شد، بلافاصله به کتاب هاي درسي راه يافت، اگرچه طرفداري ساموئلسون (7) از اين فرضيّه در دهه 1940 و ردّ آن توسط کارهاي تجربي لئون تيف (8) در دهه 1950 در شهرت آن تأثير زيادي داشت، با اين حال، ترديد است آثاري که بعدها در توجيه نظريه اوهلين انتشار يافت توانسته باشد به اندازه کتاب خود او موثر افتاده باشد.
اغلب مفروضات نظريه ي آنها با مفروضات نظريه ريکاردو (9) تفاوتي ندارد جز يک فرض که کاملاً عکس فرض ريکاردو است و به اين ترتيب نظريه ريکاردو را وارونه مي کند. فرض اساسي در نظريه ريکاردو اين بود که وجود مزيّت نسبي و در نتيجه تجارت بين المللي، ناشي از تفاوت موجود در توابع توليد کشورهاي تجارت کننده است. اما نظريه ي هکشر- اوهلين بر دو فرض مخالف متّکي است ( کاتوزيان، صص 26-25 ):
1. توابع توليد در هر دو کشور عيناً برابرند؛
2. در توليد کالاها دو عامل توليد به کار انداخته مي شود که يکي در توليد آن کالاها و ديگري در توليد کالاهاي ديگر، دخالت و اهميّت بيشتري دارند. علاوه بر اين يکي از اين کشورها ( به نسبت ) يکي از اين عوامل توليد را بيشتر در اختيار دارد تا کشور ديگر ( و برعکس ).
نظريه ي هکشر- اوهلين فرضيه اي است که وجود الگوي تجارت بين الملل بر پايه ارتباط مزاياي مقايسه اي هزينه در بين کشورهايي که توليدات مختلفي دارند را تشريح مي کند. بر اساس اين نظريه، اين مزايا بر اساس موهبت منابع نسبي همواره وجود خواهد داشت. به نظر وي، تجارت ناحيه اي و تجارت بين المللي هر دو موجب تبادلات کالاها مي شوند. بر اساس مفاهيم نظريه هکشر- اوهلين انواع کالاهايي که از يک کشور صادر مي شود کاملاً به منابع طبيعي آن کشور وابسته است. اوهلين
کمک هاي زيادي به بسط نظريه اقتصاد کلان کرد، به طوري که بسياري از نظرات وي بعدها توسط کينز (10) ارائه شد. ( قره باغيان، ص 572 )
اوهلين در دو فصل اول کتاب " تجارت ناحيه اي و بين المللي " 1933، به توضيح فرضيه مي پردازد و سپس قدم به قدم آن را اصلاح مي کند. ابتدا فرض صفر بودن هزينه ي حمل و نقل را کنار مي گذارد، سپس فرض عدم وجود عوارض گمرکي را حذف مي کند و بعد فروض صرفه هاي ناشي از مقياس توليد، يکسان بودن الگوي تقاضا در مناطق مختلف، سرمايه نيز مثل نيروي کار قابليت تحرک دارد و قابليت تغيير نرخ هاي ارز را يک به يک کنار مي گذارد تا به يک الگوي واقعي اقتصاد نزديک تر شود. در پايان کتاب، تمامي مباحث اقتصاد بين المللي مورد بررسي قرار مي گيرد و افزون بر اين، مناسبات نزديک ميان نظريه مکان بنگاه، اقتصاد منطقه اي و تجارت بين المللي به نحو شايسته اي نشان داده مي شود.
اوهلين، نظريه موازنه پرداختها از نظر درآمد را ( که کينز (11) بعدها آن را به نام خود به ثبت رساند ) مورد سئوال قرار مي داد، در حالي که کينز نظريه کلاسيک را که مطابق آن تغيير قيمت- و نه درآمد- باعث ايجاد تعادل در موازنه پرداختها مي گردد، مورد بحث قرار مي داد. ( بلاگ، ص 161 )
اوهلين به اتکاء مفهوم وابستگي متقابل عوامل، منکر آن گرديد که عامل واحدي مانند کارايي عمل کارگر چنان اثر قاطعي در تشکيل سطوح نسبي قيمت ها داشته باشد، بلکه بايد جميع عوامل مؤثر در قيمت ها را مورد ملاحظه قرار داد. ( ژيد و ريست، 1376، ص 493 )
اوهلين قيمت ها را بر دو دسته تقسيم مي کند، قيمت اجناسي که مصرف بين المللي وسيع دارند ( فلزات، ذغال سنگ، محصولات اصلي کشاورزي مانند گندم، قند و غيره ) و قيمت اجناسي که مصرف آنها بيشتر محدود به قلمرو ملي است. ( آجر، سنگ، مصالح ساختماني و نجاري، مبل و غيره ) اجناس نوع اوّل با هم در بازارهاي بزرگ بين المللي به فروش مي رسند و قيمت هاي آنها از ناحيه اي به ناحيه ديگر تفاوت پيدا نمي کند مگر به نسبت عوارض گمرکي و مخارج حمل و نقل. قيمت هاي اجناس نوع دوّم که مي توان آنها را کالاهاي داخلي و يا خانگي ناميد با ديد اول به نظر مي رسد که از کشوري به کشور ديگر استقلال بيشتري دارند هم چنين اوهلين مي گويد عملاً قيمت هاي محصولات داخلي نيز غالباً از کشوري به کشور ديگر به هم بسيار نزديک تر هستند تا قيمت هاي اجناس بين المللي به خاطر اينکه توليد آنها محتاج به بسياري از محصولات وارداتي است و در تحت تأثير قيمت هاي آنها قرار مي گيرند. به طور خلاصه رشته هاي پيوند قيمت هاي يک کشور با کشورهاي ديگر چنان فشرده و متنوع شده اند که ترقي و يا تنزل قيمت در محل ممکن نيست بي انعکاس در محل هاي ديگر باقي بماند. يکساني نمايان روند ضريب قيمت ها در کشورهايي که يک نوع واحد پولي دارند مربوط به همين کيفيات است. ( ژيد و ريست، 1376، صص 486-485 )
آثار اوهلين، که باعث اهداي جايزه نوبل به وي شدند، غالباً پيش از ورود وي به عالم سياست نوشته شده بودند، اما بعد از آن نيز اوهلين به طور منظم براي روزنامه هاي سوئدي مقالات اقتصادي نوشت. متأسفانه نوشته هاي اوهلين به زبان سوئدي است و به زبان هاي ديگر ترجمه نشده است. لذا وقتي او در سال 1937 در مقاله اي تحت عنوان " يادداشت هايي بر نظريه مکتب استکهلم در مورد پس انداز و سرمايه گذاري " به هواداران انگليسي کينز خاطر نشان کرد که آنها تنها افراد و به خصوص نخستين افراد در طرح اين مطلب نيستند، با نگاه ناباورانه آنان مواجه شد. مع هذا، در مکتب استکهلم به طور کلي و خود اوهلين به طور اخص، به خاطر اهتمامي که در پيشبرد اقتصاد کلان جديد نشان داده اند مورد احترام قرار گرفته اند.
اوهلين در طول سال هاي 1970-1938 عضو مجلس سوئد، از سال هاي 1967-1944 رييس حزب آزاديخواه سوئد و در سال هاي پاياني جنگ جهاني دوم، مدتي نيز وزير تجارت سوئد بود.
براي استفاده بيشتر از افکار و انديشه هاي برتيل اوهلين مي توان به برخي از کتاب ها و مقالات وي به شرح زير مراجعه نمود:

A.Book:

1. Theory of Trade, 1924.
2. The Course and Phases of the World Economic Depression, 1931.
3. Now or never Action to combat the world depression. (=Index Vol. VII, no. 77, May
1932.
4. Interregional and International Trade, 1933.
5. Social Problems And Policies in Sewden: The Annals of the American Academy of
Political and Social Sciences: Volum 197 Mya, 1938.
6. The problem of employment stablization, 1949.
7. Utrikeshandel och handelspolitik 1959.
8. Ekonomi Politik Samhalle: en Bok Tillagnad Bertil Ohlin, pa Sextio - Arsdagen Bertil
Ohlin 1959.
9. Liberal utmaning 1963.
10. Trade, Growth, and the Balance of Payments: Essays in Elonor of Gottfried Haberler
1965.
11. Ung man blir politiker. Bertil Ohlins Memoarer 1972.
12. THE INTERNATIONAL ALLOCATION OF ECONOMIC ACTIVITY 1977.
13. Some Insufficiencies in the Theories of International Economic Relations 1979.
14. Heckscher-Ohlin Trade Theory 1991

B. Articles:

1.'Equilibrium in International Trade" 1928, QJE.
2. 'The Reparation Problem: A discussion", 1929, EJ.
3. 'The German Reparations Problem", 1930, Ekon Tidsk.
4. 'Protection and Non - Competing Groups, 1931, WWA.
5. "Mechanisms and Objectives of Exchange Controls", 1937, AER.
6. On the Slow Development of the 'Total Demand" Idea inEconomicTheory:
Reflections in Connection with Dr. Oppenheimer’s Note 1978.
7. Keynesian Economics and the Stockholm School: A Commnet on Don Patinkin’s
Paper, "Scandinavian Journal of Economics 1978.
8. Some Expansion Policy P{roblems in Cases of Unbalanced Domestic and International Economic Relations", 1978.

پي‌نوشت‌ها:

1. Lund university
2. Eli Filip Heckscher ( 1879-1952 )
3. فرانک تاوسيگ Frank Taussig ( 1940-1859 ) اقتصاددان آمريکايي.
4. John Henry Williams ( 1870-1936 )
5. John Maynard keynes ( 1883-1946 )
6. Eli Filip Heckscher ( 1879-1952 )
7. Paul Samuelson ( متولّد 1915 )
8. Wassily Leontief ( 1906-1999 )
9. David Ricardo ( 1772-1823 )
10. John Maynard Keynes ( 1883-1946 )
11. John Maynard Keynes ( 1883-1946 )

منبع مقاله :
قنادان، محمود؛ (1391)، جوايز نوبل اقتصاد، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول