نويسنده: محمود قنّادان
( Herbert Alexander Simon ( 1916-2001
سايمون در سال 1978 به خاطر " پژوهش هاي متعدد در زمينه نحوه تصميم گيري در سازمان ها و مطالعه رفتار اداري "، جايزه نوبل اقتصاد را دريافت کرد. وي در ميلواکي، شهري واقع در ايالت ويسکانسين آمريکا متولّد شد. در سال 1936 از دانشگاه شيکاگو ليسانس و در سال 1943 از همان دانشگاه دکتري گرفت. سايمون مطالعاتي در حوزه هاي مختلف علوم نظري روانشناسي، رياضيات، آمار، مديريت سازمان هاي بازرگاني و پژوهش هاي عملياتي داشته و هم چنين درباره ديدگاه هاي اقتصاددانان براي به حداکثر رساندن سود و در نهايت هوش عملياتي مطالعاتي انجام داده است. وي پيشگام تحول کامپيوتري و هوش مصنوعي (1) بود.مشارکت هاي نظري اساسي وي در زمينه هايي چون علوم، آمار، رياضيات کاربردي و مديريت سازمان هاي بازرگاني از او به واقع مردي همطراز بزرگان دوران رنسانس ساخته است. ( همايون پور، ص 417 )
هربرت سايمون در طول سال هاي 1942-1939 مدير مطالعات امور اداري در دانشگاه برکلي کاليفرنيا بود. در سال 1942 عضو هيأت علمي مؤسسه فني ايلي نويز شد و در سال 1947 به استادي کرسي اقتصاد سياسي دست يافت.
سايمون معتقد است که چيزي شبيه يک انقلاب را در اقتصاد خرد به وجود آورد. اين انقلاب در مفهوم تصميم گيري در سازمان و تحت شرايط عدم اطمينان مي باشد. وي در توضيح اين ميزان علاقه و موفقيّت به يک دانشجو گفت: " من يک شيفتگي جنون آميز دارم و چيزي که من نسبت به آن جنون دارم، تصميم گيري است ". او در اکثر کارهاي خود به مطالعات متعدد درباره تصميم گيري در مؤسسات تجاري پرداخته است. (2)
ميزان فعّاليت اقتصادي در حقيقت به وسيله هزينه بالاي کسب اطلاعات درباره فرصت ها و امکانات ديگر و نيز به خاطر غفلت از ناملعوم بودن موقعيت هاي آينده " محدود " مي شود. عوامل اقتصادي حتي اگر هم بخواهند، نمي توانند به حداکثرکردن ( سود ) اقدام کنند و لذا " متقاعد " مي شوند، يعني آنچه بتوانند براي رسيدن به سطح معيني از خواسته هاي خود به عمل مي آورند و سپس اين سطح را، بسته به اينکه با هدف اوّليه آنها چه تفاوتي دارد، بالا و پايين مي برند. ( بلاگ، ص 209 )
سايمون کوشش فراواني براي اثبات نظريه انسان اقتصادي
به خرج داد و معتقد بود انسان هاي اقتصادي هميشه زمينه اي را انتخاب مي کرد که بيشترين بهره شخصي را به دست بياورد. البتّه نمي توان ميزان عدم قطعيّت دروني عمل بشر را محاسبه کرد. سايمون مبدع اصطلاحات درآميخته با منطق و مرتبط با رضايت مي باشد.
وي در زمينه جايگزين کردن رويکرد قديمي ساده شده مدل اقتصادي و هم چنين مفهوم آن در تصميم گيري انفرادي و به حداکثر رساندن سود سرمايه گذاري ( بر پايه رويکردي که بر اساس تضريب عوامل استوار است ) تحقيقاتي انجام داده است. به طور کلي نظريه هاي سايمون درباره عقلانيت به صورت بخش جدايي ناپذيري از آنچه " اقتصاد بنيادگرايانه جديد " ناميده مي شود، تنظيم شده است.
سايمون معتقد است که پيش فرض بنيادي عقلايي رفتار کردن در نظريه اقتصاد در زمينه رفتار عقلايي فرد اقتصادي که سعي دارد سود خود را به حداکثر و هزينه هاي خود را به حداقل برساند، غيرواقعي است. او معتقد است که تصميمات اقتصادي افراد، خانوارها و بنگاه ها تا حد زيادي تحت تأثير عدم آگاهي و عدم اطمينان از شرايط است. وي معتقد است که عناصر اقتصادي ( فرد، بنگاه و خانوار ) سعي مي کنند که رفتار و خواسته هاي خود را با استفاده از تجربيات قبلي، به طور دائم تعديل کنند. ( قره باغيان، صص 741-740 )
سايمون در سال 1955 به همراه آلن ني ول (3) به مطالعه پيرامون مکانيسم تصميم گيري افراد و طراحي مدل کامپيوتري پرداخت که در آن از نوعي استراتژي که آن را بلند فکر کردن مي ناميد، استفاده نمود. به اين صورت که به هنگام حل مسائل منطقي، ابتدا سئوالاتي در رابطه با فرايند کلي استدلال افراد در مواجهه با مسائل مختلف مطرح و سپس پاسخ آنها تبديل به برنامه هاي کامپيوتري مي گرديد. پروفسور سايمون و ني ول بر اين تصور بودند که برنامه ها از نوعي هوش مصنوعي براي شبيه سازي مکانيسم فکر کردن افراد برخوردارند.
سايمون در سال 1975 به همراه آلن ني ول، جايزه ACM (4) را به خاطر کمک هاي بنيادي در هوش مصنوعي، روانشناسي شناخت انسان و پردازش داده ها (5) دريافت کرد. وي به همراه آلن ني ول ماشين برنامه هاي تئوري منطقي (1956 ) و برنامه هاي حل مسائل عمومي (Gps ) (6) ( 1957 ) را ابداع کرد. برنامه حل مسائل عمومي احتمالاً اوّلين روش جداسازي راهکار حل مسئله از اطلاعات مرتبط با مسائل عمومي احتمالاً اوّلين روش جداسازي راهکار حل مسئله از اطلاعات مرتبط با مسائل خاص آغاز مي شود. هر دوي اين برنامه ها با استفاده از زبان پردازش اطلاعات (IpL ) (7) ( 1956 ) بوسيله ني ول، کليفورد شاو (8) و سايمون گسترش پيدا کرد.
او قبل از اينکه عضو انجمن بين المللي مديران شهر و دستيار ويرايشي کتاب سالانه " مديريت عمومي و شهري " ( 1939-1938 ) شود، به مدت دو سال به عنوان دستيار پژوهشي در دانشگاه شيکاگو مشغول به کار بود. سايمون با تحقيقات خود، واقع گرايي بيشتري به مدل هاي اقتصادي نئوکلاسيکي وارد نمود. به عقيده او اين مدلها کمتر مبتني بر واقعيت بودند و اين امر را ناشي از ديدگاه ايده آل اين مدلها نسبت به " عقلاني بودن " مصرف کننده، توليد کننده يا نيروي کار مي دانست. هم چنين سايمون معتقد است که مدلهاي اقتصادي مبتني بر راهکارهاي تعادلي، مفيد و دقيق مي باشند. ايده تعادل از علم مکانيک سرچشمه گرفته و در نيمه دوم قرن نوزدهم توسط اقتصاددانان نئوکلاسيک براي حل مشکلات اقتصادي ارائه شده هم چنين بسياري از اقتصاددانان جديد آمريکايي تا سال 1975 نيز از اين روش بهره گرفتند. سايمون در مقاله ريچارد تي. الي (9) که به انجمن اقتصاددانان آمريکا در سال 1978 ارائه نمود، اظهار داشت: " زمانيکه سيستم پيچيده است و محيط اطراف آن مداوماً در حال تغيير مي باشد ( يعني شرايطي که در آن تحول زيستي و اجتماعي به واقع محقق مي شود ) نمي توان اطمينان حاصل نمود که وضعيت کنوني سيستم به حالت تعادل نزديک باشد ".
سايمون تلاش هاي با اهميتي در جهت توسعه تحليل اقتصادي انجام داد". نظريه هاوکينز- سايمون (10) (1949 ) با استفاده از جدول داده- ستانده، آزمون مستحکمي در رابطه با پايداري اقتصادي به عمل آورد. سايمون در حوزه برنامه ريزي توليد، قضيه Certainty equivalent را مطرح نمود که عملاً به بنگاه هايي کمک نمود که در زمان ايجاد نوسانات تقاضا، با تقاضاي نيروي کار و سرمايه همراه بودند.
نوشته هاي سايمون امروزه به طور گسترده اي مورد مطالعه قرار مي گيرند. او توانسته است به شکل عميقي بر تقريباً کليه علوم اجتماعي، تأثيرگذار باشد، به طوري که نظريات او به طور خاص يا عام به عنوان مرجع استفاده مي شود. به طور مثال برخي از ديدگاه هاي وي در سال 1996 توسط هربرت کافمن (11) در مقاله منتخب او مورد بحث قرار گرفت که موفق شد جايزه دوت والدو (12) را از انجمن امريکايي مديريت دولتي ( ASPA ) (13) کسب نمايد.
از سايمون 27 کتاب منتشر شده است که امروزه مي توان از بهترين آنها با عنوان هاي " مدل هاي عقلانيت محدود شده " 1982، " علوم ساختگي " 1996 و " رفتار اداري " 1947 نام برد.
سايمون سمت هاي متعددي همچون مشاور در انجمن بين المللي مديران شهر طي سال هاي 1949-1942، مشاور سازمان آمار ايالات متحده آمريکا در سال 1974 و مشاور انجمن تحقيقات اقتصادي کاولز طي سال هاي 1960-1947 را دارا بوده است.
سايمون عضو و بعضاً رييس سازمان ها و انجمن هاي علمي بسياري بود از جمله:
رييس هيأت مديره مؤسسه تحقيق در علوم اجتماعي
( 65- 1961)، عضو کميته مشاوران علمي رييس جمهوري آمريکا ( 71-1968 )، رييس کميته نظارت بر کيفيت هوا در آکادمي علوم ايالات متحده آمريکا (1974 )، رياست کميته علوم رفتاري بنياد علوم ملي ( 76- 1975 )، عضو ممتاز انجمن روانشناسان آمريکا (1969 )، عضو ممتاز انجمن اقتصاددانان آمريکا (1976 ) و تعداد زيادي از مؤسسات تخصصي اروپا بوده است.
وي بعد از يک دوره فعّاليت طولاني و پربار در سال 2001 درگذشت. براي استفاده بيشتر از افکار و انديشه هاي هربرت الکساندر سايمون مي توان به برخي از کتاب ها و مقالات او به شرح زير مراجعه نمود:
ص 125-126
A.Book:
1. Administrative Behavior, 1947.2. Models of Man, 1956.
3. Organizations, with J.G.March, 1958.
4. Planning Production, Inventories and Work Force, with C.C.Holt, F.Modigliani and J.
Muth, 1960.
5. The New Science of Management Decision, 1960.
6. The Shape of Automation of Men and Management, 1965.
7. The Sciences of the Artificial, 1969.
8. Human Problem Solving 1972.
9. Models of Discovery, 1977.
10. Models of Thought, 1979.
11. Models of Bounded Rationality, 2 volumes, 1982.
12. Reason in Human Affairs, 1983.
13. An Empirically Based Microeconomics, 1997.
14. administrative behavior: a study of dicision 1986.
15. Science de l’intelligence, science de l’artificiel 1986
16. Protocol analysis: Verbal reports as data 1993.
17. The science of the artificial 1996.
B. Articles:
1. "Effects of Increased Productivity Upon the Ratio of Urban to Rural Population",1947, Econometrica.
2. "A Formal Theory of the Employment Relationship", 1951, Econometrica.
3. "A Comparison of Organisation Theories", 1952, RES.
4. 'The Logic of Causal Relations", 1952, J of Philosophy.
5. "A Behavioral Model of Rational Choice", 1955, QJE.
6. 'Theories of Decision - Making in Economics and Behaioral Science" 1959, AER.
7. 'Decision- Making as an Economic Resource", 1965, in Seltzer, editor, New Horizonsof Economic Progress.
8. 'Programs as Factors of Production", 1967, Proceedings of Industrial Relations Research Association.
9. 'Theories of Bounded Rationality", 1972, in Radner and Radner, editors Decision and
Organisation.
10. 'Technology and Environment", 1973, Management Science.
11. 'Rational Decision Making in Business Organizations", 1979, AER.
12. 'Decision Making and Problem Solving", 1986.
13. 'Literary Criticism: A Cognitive Approach", 1995 Stanford Humanities Review.
پي‌نوشت‌ها:
1. Artifical intelligence
2. Ibid
3. Allen Newell ( 1927- 1992 )
4. Association for computing Machinery
5. List processing
6. Global Positioning System
7. Information Processing Language
8. Clifford Shaw
9. Richard T.Ely ( 1854-1943 )
10. Hawkins Simon theorem
11. Herbert Kaufman ( 1878-1947 )
12. Dwight Waldo Award
13. American Society for Public Administration ( Since 1939 )
قنادان، محمود؛ (1391)، جوايز نوبل اقتصاد، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول
