زندگي علمي جيمز بوکانان

James McGill Buchanan  ( متولد 1919)

بوکانان در سال 1986 به خاطر تحقيقاتي که در زمينه " توسعه مباني قراردادي و اساسي در نظريه اقتصادي- سياسي تصميم گيري "، انجام داده بود، جايزه نوبل اقتصاد را دريافت کرد.
وي در مُورفريزبورو (1)، ايالت تنسي متولّد شد امّا بيشتر زندگي علمي خود را در ويرجينيا گذراند. در سال 1941 از دانشگاه تنسي ليسانس و در سال 1948 با استفاده از بورس تحصيلي از دانشگاه شيکاگو دکتري گرفت. در همين دانشگاه، شاگردان بسياري تربيت کرد و مقالات مختلفي به رشته تحرير درآورد.
بوکانان در طول سال هاي 1968-1956 در دانشگاه ويرجينيا فعاليت داشت. در سال 1968 با ترک دانشگاه ويرجينيا به دانشگاه کاليفرنيا در لوس آنجلس رفت و مدت يک سال با اين مرکز همکاري علمي داشت. در سال 1969 با دعوت انستيتوي پلي تکنيک ويرجينيا تا سال 1983 به عنوان مدرس و محقق به فعاليت پرداخت.
يکي از مهم ترين کارهاي وي در اقتصاد، ارائه ي تجزيه و تحليل محکمي از نظريه ي همکاري متقابل مي باشد. بوکانان بنيانگذار نظريه ي انتخاب عمومي است. نظريه ي مزبور مبتني بر فرض متعارف اقتصاددانان از انسان به عنوان يک عامل منطقي که در تلاش براي حداکثر کردن سود خويش است، ياد مي کند. ( Blaug, 1983,p.26 ) نظريه ي انتخاب عمومي يا بررسي اقتصادي تصميم گيري غيربازاري و يا به زبان ساده تر، تلاش براي کامل کردن نظريه ي مبادله بازار به کمک نظريه ي عملکرد بازارهاي سياسي است. رشته انتخاب عمومي که از درون رشته دارايي عمومي متجلي شد به مطالعه رابطه بين دولت ها و افراد مي پردازد. ( Pressman,P.171 )
کتاب بوکانان با عنوان " محاسبه ميزان رضايت " (2) مشتمل بر فعّاليت هاي کلاسيکي است که رشته علمي انتخاب عمومي را در اقتصاد و علوم سياسي بنيان نهاده است.
به نظر بوکانان، رشد فعّاليت دولت ها در سال هاي اخير به طور قابل ملاحظه اي از اين مطلوبيّت قانوني فاصله گرفته و لذا ايجاد محدوديت قانوني جديد براي فعّاليت دولت و مؤسسات وابسته به آن را پيشنهاد مي نمايد. بوکانان معتقد است اقتصاددانان تاکنون حرف حساب چنداني در موضوع ماليّه عمومي نزده اند. ( بلاگ، ص 172 )
بوکانان نشان داده است که چگونه تمايل به بهتر ساختن امور احتمالاً شکست خورده و حتّي به مشکلات بدتري ختم خواهد شد. اين امر همان جوهره بحث انتخاب عمومي در مقابل نظريه کينز (3) و نيز برخلاف سياست اقتصادي سنتي است. ( Pressman,P.171 ) بوکانان استدلال مي کند که سياست اقتصاد کلان کينزي وابسته به اين فرضيه است که سياست گذاران بيشتر از آنچه بخواهند بر پايه تمايل خود عمل کنند، بر اساس گرايش عموم عمل مي نمايند. بوکانان مدعي است از آنجا که تمامي سياست گذاران انسان هستند همانند ديگر انسان ها عمل خواهند کرد، بدين معني که بيشتر از آنکه به صورت بشردوستانه رفتار کنند و قوانين و سياست هايي را وضع نمايند که براي تمامي ملت بهترين باشد، تلاش خواهند کرد که مطلوبيت فردي را به حداکثر برسانند. هم چنين سياستمداران به جاي اينکه اينگونه عمل کنند که رفاه و بهره مندي رأي دهندگان شان افزايش يابد به ترتيبي اقدام مي کنند که انتخاب و استخدام مداومشان تحقق يابد. ( Pressman,P.281 )
از ديگر زمينه هاي فعّاليت وي مي تواند به يکپارچگي تجزيه و تحليل تصميم گيري سياسي ( انتخاب عمومي ) نسبت به اساس نظريه ي اقتصادي اشاره کرد که خود منبعي است براي آنچه امروزه به نظريه ي عمومي اقتصاد معروف است. توسعه و کاربرد تحليل اقتصادي براي انتخاب هاي قانوني ( اساسي ) در ميان نهادها و قوانين اجتماعي- سياسي و انتقاد از سياست اقتصاد کلان کينزي مبتني بر تحليل ساختار تصميم سياسي اشاره کرد، اين مورد نيز از مطالب مهم مورد نظر وي مي باشد. ( Blaug,1986,p.129)
يکي از مباحثات ثابت آثار بوکانان است که همه مخارج اساساً نظري هستند و هزينه هاي فرصتي تنها در ذهن افراد وجود دارد. اين هزينه ها در بلندمدت و در شرايطي که تعادل رقابت کامل برقرار است با قيمت پرداخت شده در بازار مساوي هستند. اين نحوه تفکر، آموزه متعارف قيمت گذاري تسهيلات عمومي به روش هزينه هاي نهايي را کاملاً مضمحل مي سازد و ما را کم و بيش به سوي اقتصاد رفاه کاربردي متمايل مي کند. ( بلاگ، ص 172 )
بوکانان تصريح مي کند منظور اسميت (4) از جايگاه نفع شخصي اين است که قانونگذاران امور اقتصادي را متوجّه اين امر سازند که وقتي يک نهاد يا يک سازمان اقتصادي ايجاد مي کنند، بايد به جاي توصيه به حداکثر کردن منافع عمومي، منافع شخصي را به عنوان يک واقعيت بپذيرند. ( دادگر، ص 237 )
بوکانان بر اجراي يک نظام مالياتي عادلانه تأکيد دارد که در قالب آن ثروتمندان و صاحبان درآمدهاي بالا بايد ماليات بيشتري بپردازند. در ضمن او از صرف هزينه هاي عمومي به ويژه در بخش آموزش و نظاير آن توسط دولت حمايت مي کند و آن را نوعي جبران آسيب هاي ناشي از کارکرد غيرعادلانه نظير بهره وري نهايي تلقي مي کند. علاوه بر اين، توزيع عادلانه خدمات دولتي را نيز مورد تأکيد قرار مي دهد به طوري که براي آن نوعي ضابطه مطرح مي شود. بر مبناي اين ضابطه، هر فرد بايد احساس رضايت خاطر نمايد که منافعي در برابر پرداخت ماليات به او خواهد رسيد. ( پيشين، صص 411-410 )
به نظر وي، دولت ها مظهر اقدامات و انتخاب هاي سياستمداران هستند، عيناً به همان ترتيب که بازارها متأثر از تصميمات مصرف کنندگان خريداران و فروشندگان هستند. نظريه بوکانان به تبيين دلايل رشد کسر بودجه ها کمک مي کند. به استدلال وي، اعضاي کنگره ( آمريکا ) بيش از هر چيز به تجديد انتخاب خود علاقه مند هستند؛ پس مي کوشند که هرچه بيشتر در حوزه انتخابيه آنها خرج شود و ماليات کمتري وصول گردد، در نتيجه دولت با کسر بودجه مداوم مواجه است، راه حل، به نظر او، تغيير دادن قواعد بازي است: " بايد وقتي نوبت به هزينه ها مي رسد، به ترتيبي سياستمداران را محدود کنيم. " هر چند خود او مي پذيرد که عقايدش " با معيارهاي معمول " هماهنگ نيست، تأکيد دارد که نظريه هايش صرفاً " کاربرد ساده شعور و صداقت هاي ذاتي هستند که دانشگاهيان معمولاً از آنها غافلند ". ( پورهمايون، صص 423-422 )
بوکانان به دليل خدمات بي شماري که به مراکز مختلف در زمينه هاي گوناگون ارائه کرد، جوايز و مدارک افتخاري متعدّدي را دريافت کرده است. در سال 1982 دانشگاه گيسن آمريکا، دکتراي افتخاري اقتصاد را به وي اعطاء کرد. در سال 1983 از سوي انجمن اقتصاددانان آمريکا نشان تشخّص دريافت کرد علاوه بر اين در سال 1984 از سوي دانشگاه زوريخ دکتراي افتخاري ديگري دريافت کرد و در همان سال مدال ويژه فرانک سيدمن در رشته اقتصاد سياسي به وي اهدا شد.
بوکانان در سال 1969 به عنوان اوّلين مدير مرکز مطالعه انتخاب عمومي برگزيده شد. در سال 1963 رييس انجمن اقتصاد غرب (5) و در سال 1971 نائب رييس انجمن اقتصاددانان آمريکا بود. هم چنين در سال 1980 به عضويت کميته اجرايي جامعه مؤنث پلرين درآمد. بوکانان بعداً مدير کل مرکز مطالعات اقتصاد عمومي دانشگاه هريس شد و در دانشگاه جورج ميسون (6) ( 2009 ) واقع در ويرجينيا نيز به عنوان استاد رشته اقتصاد به تدريس مشغول گرديد.
براي استفاده بيشتر از افکار و انديشه هاي بوکانان مي توان به برخي از کتاب ها و مقالات به شرح زير مراجعه نمود:

A.Book:

1. Public Principles of Public Debt, 1958.
2. Fiscal Theory and Political Economy, 1960
3.The Calculus of Consent: Logical foundations for constitutional democracy, with G. Tullock1962.
4. Public Finance in Democratic Process: Fiscal institutions and democratic choice, 1967.
5. Demand and Supply of Public Goods, 1968.
6. Cost and Choice: An inquiry into economic theory, 1969.
7. Academia in Anarchy, with N. Devletoglou, 1971.
8. The Limits of Liberty: Between Anarchy and Leviathan, 1975.
9. Democracy in Deficit: the Political legacy of Lord Keynes, with R.E. Wagner, 1977.
10. Freedom in Constitutional Contract, 1978.
11. What Should Economists Do?, 1979.
12. The Power to Tax: the analytical foundations of a fiscal constituion, with G.Brennan, 1980.
13. The Reason of Rules: constitutional political economy with G. Brennan, 1980.
14. Liberty, Market and the State, 1986.
15. Economics: Between predictive science and moral philosophy, with G. Brennan, 1988.
16. Explorations in Constitutional Economics, 1989.
17. The Economics and Ethics of Constitutional Order, 1991.
18. Better than Ploughing and other personal essays, 1992.
19. Collected Works of James M.Buchanan, 1999.

B.Article:

1. 'The Pure Theory of Public Finance: A Suggested Approach", 1949, JPE.
2. 'Positive Economics, Welfare Economics and Political Economy", 1959, J Law Econ.
3. 'Ethical Rules, Expected Values and Large Numbers", 1965, Ethics.
4. 'Notes for an Economic Theory of Socialism", 1970, Public Choice.
5. 'Methods and Morals in Economics", 1976, in Breit and Culbertson, editors, Science
and Ceremony.
6. 'The Constitution of Economic Policy", 1987, AER.
7. 'Economic freedom and competitive federalism: prospects for the new century", 1996,
Nobelists for the Future.
8. "Generalized Increasing Returns, Eulers Theorem, and Competitive Equilibrium" with
Yong J. Yoon, 1999, HOPE.
9. "Symmetric Tragedies: Commons and Anticommons", 2000 Journal of Law & Economics University of Chieago Press, vol. 43 (1), Pages 1 - 13. April.
10. "Direct Democracy, Classical Liberalism, and Constitutional Strategy", 2001, Kykos, Blackwell Publishing.
11. Majoritarian Management of the Commons, 2001 Econnomic Inquiry, Oxford University Press.
12. Constitutional Implications of Radical Subjectivism, 2002, Th Review of Austrian Economics.
13. "Obituary: The Saver of Truth: A Personal Tribute to Peter Bauer, Pubilc Choice, Springer. 2002.

پي‌نوشت‌ها:

1. مُورفريز بورو Murfreesboro شهري است واقع در منطقه ي Rutherford در ايالت تنسي آمريکا.
2. The calculus of consent
3. John Maynard Keynes ( 1883-1946 )
4. Adam Smith ( 1723-1790 )
5. Southern Economic Association
6. George Mission university

منبع مقاله :
قنادان، محمود؛ (1391)، جوايز نوبل اقتصاد، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول