روابط جنسی در خانواده (بخش اول)

چکیده: بحث دیگری که درباره کار کرد خانواده در زمینه تنظیم روابط جنسی از نگاه اسلام باید به آن بپردازیم، مسئله چهارچوب رفتارهای جنسی است. پسئوال این است که آیا اسلام برای این رفتار محدوه ای هم قرار داده است؟ با ما همراه باشید تا پاسخ این سئوال را بیابید. 

 تعداد کلمات 1056 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

آیا ارزش مثبت داشتن ارضای غریزه جنسی در نظر اسلام، به معنای مطلق بودن ارزش رفتار جنسی است، و یا اینکه اسلام محدوده ای ویژه را برای رفتارهای جنسی معرفی می کند که اگر در آن چهار چوب باشد، ارزشمند خواهد بود؟
از نگاه اسلام انسان ها آزاد آفریده شده اند، و آزادی گوهری الهی است که خداوند به بندگانش هدیه داده است. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: لا تکن عبد غیرک وقد جعلک الله حرا (نهج البلاغه، خطبه ۳۱)؛ «حال که خدا تو را آزاد آفریده، خویش را بنده دیگری مکن». اما بی شک آزادی بی حد و حصر و بدون قید و شرط، نه تنها به سود انسانها نیست که گاه به زیان آنهاست و آسیب های فردی و اجتماعی را برای انسان ها در پی دارد. از این رو، دین برای پیشگیری از این آسیب ها، برای رفتارهای انسانی محدودیت هایی قرار داده است. رفتارهای جنسی نیز از این قانون مستثنا نیست.

در نگاه اسلام رفتارهای جنسی انسان، قانونمند است و از قواعد رفتاری ویژه پیروی می کند؛ زیرا در رفتارهای جنسی هدف آن است که هم به نیازهای فطری انسان پاسخ گفته شود و هم این رفتار متناسب شأن انسانیت باشد، تا زمینه تعالی و رشد معنوی انسان را فراهم کند؛ نه اینکه چون حیوان پاسخی باشد به غریزه ای کور و عاری از رشد اخلاقی و تدبیر انسانی. بنابراین، می توان گفت دین با محدود کردن برخی آزادی های بشر در قلمرو رفتارهای جنسی، او را به مفهوم گسترده تری از آزادی رهنمون می سازد: آزادی از قید خواهش های نفسانی، که در تقابل با رشد معنوی انسان است.
از منظر اسلام، خانواده سنگ بنای جامعه انسانی است؛ جامعه ای که برای تداوم بقاء رشد و شکوفایی و رسیدن به اهدافش، نیازمند نظمی هنجاری است و اساس این نظم هنجاری، با تشکیل خانواده برای جامعه فراهم خواهد شد؛ زیرا مسائل اجتماعی و حقوقی مانند مسائل نسب، ارث، انفاق، تربیت و دیگر مسئولیت هایی که پدر و مادر درباره فرزند و یکدیگر دارند، مانند اطاعت، تمتع، التذاذ و مانند آن، همه پیرو تشکیل خانواده خواهد بود و لازم است رعایت شود، تا جامعه، جامعه ای انسانی باشد و زمینه رشد عواطف و فضایل انسانی، عشق، و ایثار در آن فراهم شود و متقابلا زمینه های فساد، انحطاط، تباهی، بیماری های جسمی و روانی و سقوط در زندگی حیوانی از بین برود. همین توجه به مصالح فردی و اجتماعی انسان ها، اسلام را بر آن داشته است که برای رفتارهای جنسی انسان، بستر و قلمروی ویژه را در نظر گیرد، و آن حیطه نظام ازدواج و تشکیل خانواده است.

به بیان روشن تر، از نگاه اسلام اموری چون حق برخورداری زن و شوهر از حمایت های عاطفی مداوم، ضرورت وجود نظم اجتماعی، حق برخورداری از فرزند و انتساب آن به فرد، و حق فرزندان در داشتن هویتی روشن و شفاف، محدود بودن روابط جنسی در چهارچوب ازدواج و خانواده را اقتضا می کند (آیت اللهی، ۱۳۸۱، ص ۱۴۹-۱۵۲)؛ از این رو در نگاه اسلام قالب کلی محدودیت های اجتماعی در ارضای غریزه جنسی، همان ازدواج قانونی و شرعی است، و باید رفتارهای جنسی به این چهارچوب محدود شود تا با مصالح انسانی دیگر تضاد نداشته باشد.
استاد مطهری در تبیین اندیشه اسلام در این زمینه می نویسد: «مردان فقط در محیط خانوادگی و در کادر قانون ازدواج و همراه با یک سلسله تعهدات سنگین می توانند از زنان به عنوان همسران قانونی، کام جویی کنند؛ اما در محیط اجتماع، استفاده از زنان بیگانه ممنوع است، و زنان نیز از اینکه مردان را خارج از کانون خانواده کامیاب سازند، به هر صورت و به هر شکل ممنوع می باشند، (مطهری، ۱۳۸۵، ص ۴۳۲-۴۳۳). ایشان در جای دیگر با تأکید بر اینکه اسلام برای خانواده ارزش قائل است و از این رو آن را چهارچوب رفتارهای جنسی قرار داده است، می نویسد:
یک مسئله اینکه برای هیچ مرد و زنی در خارج از تشکیل عائله، حق کامیابی جنسی نیست؛ چه مرد زن داشته باشد و یا نداشته باشد، و چه زن شوهر داشته باشد یا نداشته باشد. اسلام برای «عائله» آن اهمیت فوق العاده را قائل است که در خارج از کانون خانوادگی، ارضای کامیابی جنسی را ممنوع می داند و تنها محیط خانوادگی را جای ارضای کامیابی جنسی می داند، [و] در محیط خارج از کانون خانوادگی به هیچ شکل اجازه نمی دهد که مرد و زنی از یکدیگر استمتاع کنند (مطهری، ۱۳۶۹، ص۱۳).
اسلام، آزادی های جنسی و رفتارهای جنسی بی قید و بند، و رها از هرگونه الزامات اخلاقی را امری زشت و مذموم می داند و برای آن کیفرهایی ویژه را مشخص کرده است. اسلام برای قانونمند کردن روابط جنسی و محدود کردن آن به محیط خانواده، به مردان و زنان جامعه اسلامی دو توصیه مهم ارائه می دهد: اول آنکه از همه مردان و زنان می خواهد به ارزش هایی که به کنش های جنسی انسان جهت می دهند و زمینه ساز طهارت اجتماعی اند، احترام بگذارند و به آنها عمل کنند. تأکید اسلام بر ارزش احیاء و عفت، از این گونه توصیه های راهبردی است. در بینش اسلامی حیا و عفت به منزله خصلتی انسانی، مبنای روابط زن و مرد در فرهنگ اسلامی است. پوشش و حجاب که هنجارهای این ارزش اند در جهت حفظ و رشد این خصلت قرار دارد، و منع از تبرج (خودآرایی) و اختلاط با نامحرمان با این فلسفه شکل گرفته است (مهریزی، ۱۳۸۱، ص ۱۰۶). از این رو اسلام به زنان و مردان توصیه می کند که جامعه اسلامی را با رفتارهای نیک، پاک نگاه دارند و از رفتارهایی که طهارت اجتماعی را به خطر می اندازد، پرهیز کنند. همچنین به مردان و زنان مؤمن توصیه می کند که از نگاه خیره به یکدیگر بپرهیزند (نور، ۳۰-۳۱) و از زنان می خواهد تا زینت های خود را از نامحرمان بپوشانند و حتی در راه رفتن، توجه نامحرم را به خود معطوف ندارند (نور، ۳۱)؛ و در سخن گفتن نیز به هوش باشند تا دلهای مریض را به خود جلب نکنند (احزاب، ۳۲). از نظر اسلام به کارگیری این راهکارها در جهت محدودسازی روابط جنسی در خانواده، به بهداشت روانی اجتماع کمک می کند و از جنبه خانوادگی، سبب تحکیم روابط افراد خانواده و برقراری صمیمیت کامل بین دو زوج می گردد، و از جنبه اجتماعی موجب حفظ و استیفای نیروی کار و فعالیت اجتماع می شود، و از نظر وضع زن در برابر مرد، سبب می گردد که ارزش زن در برابر مرد افزایش یابد (مطهری، ۱۳۷۸، ص4۳۳).