نقش اساسی خانه و خانواده (بخش اول)

خانواده بوستانی است که پدر و مادرْ، باغبان، فرزندان شکوفه های این باغ و میوه های این بوستان نند. اگر کودکان از عاطفه سیراب نشوند، پژمرده می شوند و اگر سایه پرمهر پدر و مادر بر سر کودکان نباشد، گرمای شعله های هستی سوز، برگ و بار این مزرعه را می سوزاند. اگر دل و فکر نوجوانان از معرفت و محبت سرشار نشود، هرگز در باغ زندگی، این نونهالان به بار نمی نشینند. تغذیه روحی فرزندان به مراتب، لازم تر و مهم تر از تأمین نیاز جسم و مواد لازم برای بدن آنهاست. آری وقتی نگاه پرمهر پدر به چشم فرزند دوخته می شود، وقتی دست نوازشگر مادر، گیسوان دختر را لمس می کند، وقتی عاطفه بستری برای استراحت کودکان می گردد، وقتی حوصله و عنایت و توجه، فضای رشد و شکوفایی بچه ها را در خانه تأمین می کند، می توان به طراوت این باغ و شادابی گل های خانه امید بست.
 

خانواده، اولین و مهم ترین نهاد در تاریخ تمدن انسانی و اولین مدرسه ای است که پای انسان به آن باز می شود و با درس زندگی و روش تفاهم با دیگران آشنا می گردد. خانه، فضایی است که در زیر سقف آن، ارزش های اخلاقی و اجتماعی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. ادیان الهی به ویژه دین مبین اسلام، از نهاد خانواده حمایت کرده، برای حفظ و بهبود کارکردهای آن اهمیت بسیار قائلند. در جهان امروز به رغم تعالیم حیات بخش انبیا، بنیان خانه و خانواده در حال فروریختن است و اگر خردمندان و متفکران برای جلوگیری از این پیشامد، تدابیر لازم را اتخاذ نکنند، بشریت با بحران های جدی مواجه خواهد شد. سست شدن اساس خانواده، افزایش خشونت، اضطراب، ناامنی و بحران های اجتماعی در واقع ریشه در عدم توجه به اهمیت و نقش خانواده دارد.
 

خانواده واحد اجتماعی کوچکی است که با ازدواج آغاز می شود و با تولد فرزندان توسعه و استحکام می یابد. بشر از آغاز، زندگی خانوادگی را به عنوان بهترین نوع زندگی برگزیده، در همه زمان ها و مکان ها بدان پایبند بوده و هست. این نوع زندگی از امتیازات انسان محسوب می شود و فواید گوناگونی به همراه دارد. از جمله این که زن و مرد را از پریشانی و بی هدفی نجات می دهد، به خانواده وابسته و دلگرم می کند و از نعمت انس، مودت و لذت های مشروع زناشویی بهره مند می سازد. از سوی دیگر زن و مرد در کانون گرم و باصفای خانواده صاحب فرزند شده، در تعلیم و تربیت آنان می کوشند و به عنوان بهترین یادگار از خویشتن باقی می گذارند. پرورش فرزندان و انس با آنان از بهترین لذت های زندگی است.
 

خانواده بوستان پرطراوت و حاصلخیز است و والدین باغبانانی پرمهر و ایثارگرند. تا پدر و مادر این حقیقت را ندانند، میوه های دل شان در باغ زندگی به ثمر نمی رسد. میوه آفت زده هم که مطلوب هیچ باغبانی نیست. بنابراین، تلخ ترین لحظه برای والدین، وقتی است که متوجه گونه ای ناهنجاری در فکر و رفتار کودکان شان می شوند و انحرافی در آنان مشاهده می کنند. این آفت از کجا به این میوه رخنه کرده است؟ چه کسی کوتاهی کرده؟ غصه اش، بی شک، سهم پدر و مادر است. شاید هم کوتاهی هم از سوی همان ها بوده است.
 

وقت صرف کردن پدر و مادر برای تربیت فرزند مسئله مهمی است. پدر و مادری که به علت اشتغالاتِ کاری، نمی رسند بخشی از وقت خود را صرف رسیدگی به امور تربیتی فرزندان کنند، نباید انتظار وضعیت کاملاً مطلوب و امیدبخشی داشته باشند. والدین دلسوز و مسئولیت آشنا کسانی اند که در کنار دغدغه خاطر و حساسیتی که نسبت به تأمین وسائل و امکانات آموزشی و رفاهی فرزندان شان دارند، به تغذیه فکری و تربیت روحی آنان نیز همت می گمارند؛ زیرا تربیت فرزندانی با انگیزه و مسئولیت پذیر، کاری عظیم و خدمت به آنان و جامعه است.
 

رسول خدا(ص) فرمودند: «از گل های زیبایی که در مزبله و لجنزارها روئیده است بپرهیزید». گفته شد: «یا رسول اللّه مقصود از گلهای مزبله و لجنزار چیست؟» فرمودند: زن زیبایی که در خاندان بد و پلید پرورش یافته است.
رسول خدا(ص) فرمودند: «زمانی که برای خواستگاری و ازدواج فرزندان تان آمده اند، اگر از خُلق و دین آنان راضی هستید با آنان وصلت نمایید».
رسول خدا(ص) می فرمایند: «کسی که به خاطر ثروت زنی با او ازدواج کند، خداوند او را به حال خودش وا می گذارد و کسی که فقط به خاطر زیبایی با زنی ازدواج کند، امور ناپسندی در مورد وی خواهد دید؛ و کسی که به خاطر دین و ایمان زنی با او ازدواج کند، خداوند همه امور مهم (زیبایی، ثروت...) را برایش فراهم خواهد کرد.
رسول خدا(ص) فرمودند: «بنگرید چه کسی را به همسری بر می گزینید؛ زیرا فرزندان، همانند دایی هایشان می شوند».
امام علی(ع) می فرمایند: «از ازدواج با احمق بپرهیزید، زیرا مصاحبت و زندگی با او بلاست و فرزندانش نیز تباه می شوند.
امیرالمؤمنین علی(ع) فرمودند: «کسی که ریشه خانوادگی اش شریف باشد در آشکار و نهان و در هر حال، دارای فضیلت و صفات پسندیده است».
امام صادق(ع) فرمود: «زن فهمیده فرزانه باید در کنار مرد فهیم قرار گیرد، نه غیر آن».

ملاک و معیارهای انتخاب همسر

یکی از معیارهای مهم برای انتخاب همسر اعم از زن و مرد، اصالت خانوادگی اوست. یعنی زن و مرد باید از خانواده هایی باشند که دارای اصل و ریشه باشند؛ خانواده هایی که در آنها پدر و مادری عاقل و دلسوز با همه وجود در رشد و تعالی فرزندان می کوشند. دختر و پسری که در چنین خانواده ای رشد می یابند، سجایای اخلاقی را از پدر و مادر خود می آموزند و در برخورد با دشواری ها و سختی های زندگی هرگز از جاده درستی و راستی خارج نمی شوند. به عبارت دیگر پایبندی به آبرو و حیثیت آنان را از انحراف باز می دارد.
 

پایبندی به مقررات آیین اسلام از عوامل خوشبختی خانواده است. دختر و پسری که دیندارِ واقعی باشند از انجام دادن بسیاری از اعمال خلاف خودداری می کنند؛ زیرا دین عاملی درونی است که همیشه همراه افراد است و آنان را از ارتکاب اعمال زشت باز می دارد. وقتی از پیشوایان دینی سؤال می شد که با چه گروهی باید ازدواج کرد؟ در پاسخ می فرمودند: علیک بذوات الدین؛ برتو باد ازدواج با افراد متدین؛ یعنی سعی کن با همسری ازدواج کنی که دیندار باشد؛ زیرا دینداری عامل استواری است که در بسیاری از موارد انسان ها را از لغزش ها و ارتکاب اعمال خلاف باز می دارد.

ادامه دارد...

منبع : مجله  گلبرگ  آبان 1380، شماره 22