کارکردهای رسانه در اندیشه امام خمینی (ره)

امروزه رسانه های نقش بسیار مهمی در زندگی انسان ایفا می کنند. این ایفای نقش به گونه ای شده است که تمام زوایای زندگی انسان را پوشش داده است و به گونه ای برای او سبک زندگی خاصی را به ارمغان آورده است.
 
واژه «رسانه» در زبان فارسی به گونه ای نسبتاً جدید شمرده می شود که گاهی آن را در معنای مفرد و در موارد دیگر آن را به صورت جمع به کار برده اند، به دیگر سخن، گاه معادلی برای واژه‌یMedium  (رسانه) استفاده شده است و گاه معادل Media  (رسانه‌ها) به شمار آمده است.
 
اما در معنای اصطلاحی «رسانه» عبارت است از: روش یا ابزار مادی یا فنی تغییر شکل پیام به علامت ها (سیگنال ها) است که مناسب انتقال از یک مجرا (کانال) ارتباطی معین می باشد. اما در اصطلاح، ابزاری است که به وسیله آنها ارتباط برقرار می شود.[1] در «فرهنگ بزرگ سخن» در تعریف رسانه آمده است: «وسیله ای که اخبار و اطلاعات را به مردم می رساند؛ مانند رادیو، تلویزیون، مجله و شبکه های کامپیوتری».[2]
 
به طور خلاصه هر آنچه که قابلیت رساندن پیام را از یک فرد یا گروه به دیگر افراد را داشته باشد، می تواند عنوان رسانه را به خود بدهد.
 
با نگاهی به کارکردهای رسانه، می توان این نتیجه را گرفت که رسانه ها به عنوان ابزار قدرت مند اطلاع رسانی، این توانمندی را دارند که بر دگرگونی ارزش ها، باورها و معیارهای ملّی نقش بسیار مهمی را ایفا کنند که گاه می تواند این دگرگونی در جهت رشد آن ملت و گاه می تواند در جهت نقصان و اضمحلال آن ملت باشد، چه اینکه رسانه ها قادرند با برنامه ریزی های دقیق و کنترل شده، اندیشه های مردم یک جامعه را شکل دهند و رفتار آنان را به صورت دلخواه سمت وسو دهند.

بر این عقیده هستند که یکی از کارکردهای رسانه های جمعی تربیت است. « آنکه در یک موقعی از همه خیانتها بالاتر است این است که نیروی انسانی ما را عقب بزنند و نگذارد درست بشود، آنکه از همۀ خدمتها بالاتر است این است که نیروی انسانی ما را رشد بدهد و این به عهدۀ مطبوعات است؛ مجله ‏هاست؛ رادیو تلویزیون است؛ سینماهاست؛ تئاترهاست. این ها می‏ توانند نیروی انسانی ما را تقویت کنند، و تربیت صحیح بکنند و خدمتشان ارزشمند باشد.»[3]
 
اهمیت این رسانه در نزد امام خمینی (ره) فراتر از یک ابزار ساده انتقال اطلاعات است. ایشان قائلند که رسانه های جمعی  حساسترین دستگاه های تبلیغاتی هر کشوری است که هم از طریق بینایی و هم از طریق شنوایی از آن مردم استفاده می‏ کنند و آنطوری که مردم به رادیو و تلویزیون توجه می‏ کنند به هیچ دستگاهی آنطور توجه نمی‏ کنند. از دستگاه کوچکی که برای بچه‏ ها گذارده می‏ شود با آن برنامه‏ هایی که برای دیگران. اگر این دستگاه اصلاح بشود و برنامه‏ های آن برنامه‏ های اصلاحی باشد، امید است که یک مملکت اصلاح بشود.[4]
 
این سخن امام خمینی (ره) نشان از آن دارد که به خلاف نگاه برخی کج اندیشان، ابزار رسانه، یک ابزار شیطانی نیست بلکه می توان آن را در تربیت انسان ها به کار گرفت و تنها شرط آن این است که آن ابزار در دست کسانی باشد که با دین آشنا هستند و وابسته به اجنبی نباشند. ایشان می فرمایند: «ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم. ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزی که در خدمت اجانب برای عقب نگه داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروی انسانی ماست، با آن مخالف هستیم.»[5]
 
مطالبی که گذشت بخشی از بیانات امام خمینی (ره) است که بیانگر آن است که ایشان برای رسانه یک کارکرد مهم قائل هستند که اگر از آن فاصله بگیرد، ابزاریست که از انجام رسالت خود به دور شده است و قدرت تخریب گری ایشان از هر ابزار دیگری بیشتر است، «ضررهای رسانه‏ های گروهی از خرابیهای توپ و تانکها و سلاحهای مخرب بالاتر و بدتر است چه که ضررهای سلاح ها گذراست، و ضررهای فرهنگی باقی و به نسلهای بعد انتقال پیدا می‏ کند. چنانچه دیدید و می‏ بینید.»[6]

پی نوشت: