خانواده و جامعه شناسی خانواده (بخش دوم)

خانواده همچون گروهی است که از طریق ازدواج، تولد، قبول فرزند یا تعریف مشترک مرتبط می شود.
 

اگر در تعریف خانواده بر اساس الگوی سنتی بر خانواده هسته ای با ویژگی های فوق تأکید کنیم، زندگی هریک از والدین به تنهایی بعد از طلاق یا فوت همسر، زندگی یکی از والدین با فرزندان، زندگی فرزندان پدر و مادر از دست داده، یا زندگی والدین بدون فرزند، یا زن و شوهری را که به دلیل جدایی محل کار و زندگی شان از یکدیگر نمی توانند در طول هفته به استثنای آخر هفته با یکدیگر زندگی کنند، نمی توان خانواده نامید.
 

تعریف ارائه شده در مورد خانواده به لحاظ تغییراتی که در آن ایجاد شده، مورد نقد و مناقشه قرار گرفته است؛ زیرا تعریف بالا که تعریفی کلاسیک از خانواده است بر حضور دو یا چند نفر مرتبط با یکدیگر از طریق خون، ازدواج یا فرزند آوری تأکید دارد. در دوره جدید تعریف جدیدی از خانواده نقل شده است:
 
خانواده همچون گروهی است که از طریق ازدواج، تولد، قبول فرزند یا تعریف مشترک مرتبط می شود. اگر مردم خودشان را همچون یک خانواده بدانند، خانواده خواهند بود. تعریف مشترک یک صورت اصلی است، زیرا مردم احساس می کنند که به یک گروه خانوادگی تعلق دارند. اگر آنان تعلق عمیق، شخصی و احساسی (مثبت یا منفی) با گروه داشته باشند و اگر هویتشان را به واسطه این گروه به دست آورند، باید آنان را به عنوان خانواده قبول کرد. چرا که آنان اعضای خانواده خواهند بود اگر حتی روابطشان به واسطه سنت، قانون یا عرف به رسمیت شناخته نشود (یوربرگ، ۲۰۰۲، ص ۲۶ نقل از ریتزر، ۲۰۰۴، ص ۲۴۸-۲۴۹).
 
با وجود تغییرات صورت گرفته در مورد خانواده در جهان، هنوز به زندگی مشترک بین دو یا چند نفر که بر اساس خون، ازدواج و حضانت ایجاد می شود و همچنین کسانی که در یک خانوار زندگی می کنند، عنوان خانواده اطلاق می شود. در مقابل، خانوار به مجموعه افرادی گفته می شود که در یک محل چون خانه، آپارتمان، یک اتاق یا محل های دیگری زندگی می کنند.
 

اگر این تعریف را در مورد خانواده بپذیریم، هر نوع اجتماعی که مورد توافق و تأیید افراد باشد خانواده نامیده می شود. به عبارت دیگر، زندگی مشترک مادر و فرزند، پدر و فرزند، دو فرد هم جنس یا غیر هم جنس بدون قرارداد رسمی و حقوقی هم می تواند خانواده تلقی شود.
 
صورت گذشته خانواده همچون یک زوج ازدواج کرده به لحاظ قانونی با چند فرزند، مردی که به کار خارج از خانه می پرداخت و زنی که در خانه می ماند و ضمن انجام دادن امور خانه مسئولیت نگهداری و تربیت فرزندان را به عهده داشت، در شرایط جدید تغییر کرده است و هم اکنون تعداد کمی این تعریف از خانواده را قبول دارند.
 
زیرا خانواده صور متعددی یافته است، از قبیل: خانواده با والدینی که هر دو در خارج از خانه کار می کنند، خانواده تک والدینی، زوج های دوباره ازدواج کرده، زوج های بدون ازدواج، زوج های بدون فرزند، پدر و مادر ناتنی، خانواده با حضانت فرزندی دیگر، زندگی جمعی، بدون ازدواج وغیرة (نیومن، ۱۹۹۹، ص ۶) در حالی که بر اساس تعریف کلاسیک از خانواده اجتماع مرد و زن با فرزندان بر اساس تأیید، قانون، شرع و عرف خانواده خوانده می شود.
 

نویسنده: تقی آزادارمکی

 
منبع: کتاب «جامعه شناسی خانواده ایرانی»