ویژگی اسباب بازی مناسب برای کودکان

اسباب بازی باید به گونه ای باشد که برای کودک شادی و نشاط و لذت فراهم آورد.
 

اسباب بازی در زندگی کودک نقش مهم و موثری دارد. اسباب بازی برای کودکان نوعی غذای روانی است و می توان گفت که یکی از نیازهای مهم آنان به حساب می آید و جزئی از زندگی آنان را تشکیل می دهد.
 
چنانچه اسباب بازی های کودکان با دقت و بر طبق اصول روان شناسی و هدف های آموزشی انتخاب شوند، در زندگی اجتماعی و روانی و در رشد فکری و تربیتی آنان بسیار موثر خواهند بود. به همین دلیل است که روان شناسان و مربیان مشهوری چون منتسوری، والون، کلاپارد، دوبس و دکتر هوشیار در این زمینه به تفصیل بحث کرده و بازی و اسباب بازی را در رشد فکری و تربیت ترای عقلانی کودک مؤثر دانسته اند.
 

کودکان، به هنگام بازی، مخصوصا با اسباب بازی هایی که جنبه فکری و آموزشی دارند بهتر می توانند به فعالیت های مختلف ذهنی، حرکتی و روانی بپردازند. از نظر روان شناسی باید دانست که تمایل کودکان به بازی و علاقه شدید آنها به داشتن اسباب بازی یکی از علایم سلامت عقل و کنجکاوی و هوشیاری آنان است.
 
بسیاری از والدین می پندارند که اسباب بازی فقط برای تفریح و سرگرمی کودکان درست شده و بسیاری از سازندگان اسباب بازی ها نیز فقط به جنبه های تجاری و مصرفی اسباب بازی ها پرداخته اند و از این نکته مهم غافلند که شخصیت و تفکر کودکان در سنینی شکل می گیرد که با اسباب بازی ها، بازی می کنند. از این رو، انتخاب و تهیه نوع مناسب اسباب بازی برای کودکان سنین مختلف بسیار مهم است.
 

اسباب بازی باید ویژگی های خاصی داشته باشد که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
١. اسباب بازی باید همواره مناسب سن، علاقه ها و در خور توانایی های ذهنی و رشدی کودک باشد. به طوری که کودک آن را با کمال میل بپذیرد و در حین بازی از آن، واقعة لذت ببرد.
 
کودکان سنین بین ۶ تا ۱۸ ماه، احتیاج به اسباب بازی مناسب خود دارند. آنها طبق ویژگی های رشدی، مایلند اشیا و چیزهای کوچک را با انگشتان بگیرند و به طرف دهان ببرند. در این مرحله، چون دندان های شیری آنان در حال رشد و نمو است می خواهند هرچه به دست می آورند میان فک های خود فشار دهند. به تدریج، توجه آنها به اشیای رنگین بیشتر می شود. بنابراین، بجاست که اسباب بازی هایی که برای این قبیل کودکان تهیه می شود نرم و حتی الامکان قابل شستشو و نشکن باشد و نوک تیز، لبه دار و فلزی نباشد.
 
از سنین ۱۴ ماهگی تا حدود ۳ سالگی باید برای کودکان اسباب بازی های رنگین و قابل انتقالی تهیه کرد که برایشان تازگی داشته باشد و ضمن قوه بینایی آنها را نیز پرورش دهد. معمولا، رنگ قرمز اولین رنگی است که توجه کودک را جلب میکند. در دوره شیرخوارگی و زندگی اولیه کودکان، پستانک به منزله نوعی اسباب بازی به شمار می رود و کودک آن را با حرص و ولع خاصی به دهان می برد و به همین جهت است که وقتی از او می گیرند خشمگین می شود و گریه سر می دهد.
 
 به تدریج که کودکان بزرگتر می شوند، علاقه فراوانی به تماشای کتاب های متور و رنگی پیدا می کنند که در حقیقت، از نظر روان شناسی، نوعی اسباب بازی آموزنده و سرگرم کننده محسوب می شوند و در مراحل بعدی، یعنی در سنین کودکستان و دبستان، در یادگیری کمک فراوانی به آنها می کند.
 
 اگر اسباب بازی متناسب سن کودک نباشد، هدف های مورد نظر تحقق نمی یابند. مثلا، اگر قطعات لگو را در اختیار کودک ۷ ماهه قرار دهیم، آنها را به دهان می برد، در حالی که کودک بزرگتر به ساختمان سازی می پردازد و از فعالیت های خود لذت می برد.
 
٢. اسباب بازی باید وسیله رشد کودک باشد، او را به حرکت و تفکر و اراده و به مبارزه و تلاش فراخواند. اسباب بازی های مفید آنهایی اند که کودک می تواند قطعات آنها را از هم جدا کند و در هر جداسازی با مسئله جدیدتری مواجه شود و حدس بزند که بعدا چه اتفاقی خواهد افتاد. اگر اسباب بازی خیلی ساده یا خیلی پیچیده باشد، خستگی و بی علاقگی را در کودک به وجود می آورد. از این رو، یکی از ویژگیه ای اسباب بازی خوب این است که، متناسب با شرایط ذهنی و جسمی کودک، بتواند قوای خلاقه و استعدادهای دیگر او را پرورش دهد.
 
3.اسباب بازی باید انگیزه و محرک مناسب به همراه داشته باشد و بتواند کودک را جلب کند. اگر بازی با اسباب بازی توأم با موفقیت باشد، کودک به ادامه بازی ترغیب می گردد. مثلا، وقتی که کودک قطعات رنگی را بر اساس رنگ خاصی هماهنگ می کند یا پازلی را حل می کند، احساس موفقیت می کند و این موفقیت در حکم پاداشی است که وی دریافت می کند.
 
۴. اسباب بازی باید به پرورش حواس کودک و به ویژه ایجاد و گسترش هماهنگی بین حرکات چشم و حرکات ظریف دست کمک کند.
 
۵. اسباب بازی خوب تصورات کودک را گسترش می بخشد و کنجکاوی و تجسس را در او پرورش می دهد.
 
۶. از ویژگی های دیگر اسباب بازی مناسب این است که مهارت های بدنی را در کنار مهارت های ذهنی کودک پرورش می دهد.
 
 7. اسباب بازی هایی که در اختیار کودکان گذاشته می شود باید مطمئن و بی خطر باشند و موارد زیر در آنها رعایت شده باشد:
- اسباب بازی های چوبی و فلزی صاف و بدون تراشه باشند که لمس کردن آنها باعث خراش و بریدگی پوست کودک نشود .
- جنس اسباب بازی ها چینی یا شیشه ای و به طور کلی، به آسانی شکننده نباشند.
- اسباب بازی های کودکان کمتر از ۲ سال که همه چیز را به دهان می برند قابل شستشو باشد.
- لایی اسباب بازی های پرشده ضدعفونی شده و بهداشتی باشد.
- اسباب بازی های کودکان کمتر از ۲ سال آنقدر بزرگ باشد که کودک نتواند آنها را به دهان ببرد. مهره های رنگی کوچک و قطعات جداشدنی برخی اسباب بازی ها نظیر چشم و بینی و دهان حیوانات، به علت آنکه کودک خردسال ممکن است آنها را قورت بدهد، مناسب نیست.
- نخ اسباب بازی های کشیدنی باید چنان ضخیم و نرم باشند. که دست کودک بر اثر کشیدن آنها نبرد.
-قبل از خرید اسباب بازی باید عمیقا به تأثیرات آنها در کودک اندیشید و اگر اسباب بازی خاصی به نوعی برای خود کودک یا دیگران خطر ایجاد می کند، بهتر است به کودک ارائه نشود. اسباب بازی هایی که با برق شهر کار می کنند، تفنگ های  ساچمه ای و تیر کمان از این نوع محسوب می شوند.
 
9.اسباب بازی باید به گونه ای باشد که برای کودک شادی و نشاط و لذت فراهم آورد.
 
منبع: روان شناسی بازی. محمدعلی احمدوند. صص 88-92. دانشگاه پیام نور. پنجم. 1381.