چگونه بدون تنبیه کودکان مان را راهنمایی کنیم؟

کودکان تقریبا به همه‌ی درخواست‌های ما جواب مثبت می‌دهند به این شرط که آن را‌ با زبان خوش بیان کنیم.
 

این روشی است که به کودکان می‌آموزد احساسات‌شان را تعدیل کنند. شما الگوی آنها هستید. وقتی ناراحتید دست به عمل نزنید. اگر در لحظاتی متوجه شدید نمی‌توانید به عشق درونی‌ای که به فرزندتان دارید متصل شوید، به این فکر کنید که در چنین موقعیتی پدر و مادری خارق‌العاده چطور رفتار خواهند کرد؟ و همان کار را انجام بدهید. اگر نمی‌توانید، نفس عمیقی بکشید و تا زمانی که آرامش‌تان را باز بیابید صبر کنید؛ سپس به آنچه پیش آمده است رسیدگی کنید. در مقابل میل‌تان به تنبیه‌گری مقاومت کنید. تنبیه همیشه نتیجه‌ی معکوس می‌دهد.
 

وقتی کودک اسیر هورمون آدرنالین و دیگر هورمون‌های جنگ و گریز باشد، نمی‌تواند چیزی یاد بگیرد. به جای موعظه کردن برای کودک «زمانی برای در میان گذاشتن احساسات» در نظر بگیرید؛ با او بمانید و اجازه بدهید زیر سایه‌ی شما هیجانات احساسی‌ِ خود را بیان کند. هدف این است که «محیط انسجام‌بخش»ی برای ناراحتی کودک فراهم کنید. محیطی حمایتی که در آن کودک قادر باشد به انسجام احساسی دست پیدا کند. بیان احساسات به فرد بالغی که مراقب، پذیرا و امن است به کودک کمک می‌کند از میان عواطفی که تجربه می‌کند بگذرد و بیاموزد که چگونه خودش را دلداری بدهد تا سرانجام قادر باشد به صورت مستقل احساساتش را تعدیل کند.
 
وقتی کودک طوفان احساساتش را شرح می‌دهد سعی نکنید برایش دلیل بیاورید. بعد از این برون‌ریزیِ احساسی کودک حال بسیار بهتری پیدا می‌کند و به شما نزدیک‌تر می‌شود؛ در همین زمان ذهنش نسبت به راهنمایی‌های شما حالت پذیرنده پیدا می‌کند. حالا می‌توانید به او بگویید چرا ما از عبارت «خفه شو» استفاده نمی‌کنیم، چون رنجش به بار می‌آورد؛ یا چرا دروغ نمی‌گوییم، چون رشته‌ی نامرئی‌ای را که قلب‌هایمان را به هم وصل می‌کند قطع می‌کند.
 

مثال مسواک زدن را در نظر بگیرید. برای اینکه کودک‌تان یاد بگیرد مسواک بزند و خودش آن را انجام بدهد چه می‌کنید؟ اوایل شما این کار را برایش انجام می‌دهید. خودتان با مسواک زدن مرتب الگویی برای او فراهم می‌کنید. مسواک زدن را به کاری مفرّح تبدیل می‌کنید. کم‌کم مسئولیت این کار را به خود او واگذار می‌کنید. سرانجام کودک شما خودانگیخته به سراغ مسواک زدن خواهد رفت.
 
همین قاعده‌ی کلی برای آموختن سپاسگزاری از دیگران، رعایت نوبت، جا نگذاشتن وسائل، آب دادن به گلدانش، انجام تکالیف مدرسه و اغلبِ مسائل دیگری که به ذهن‌تان می‌رسد کاربرد دارد. روال‌هایی که برای کودک به صورت عادت درمی‌آیند اهمیت فوق‌العاده دارند زیرا برای یادگیری مهارت‌های اولیه یک «داربست» فراهم می‌کنند درست به همان شکل که داربست یک ساختمان ساختاری را برای شکل‌گیری آن فراهم می‌کند. شاید از کوره در بروید که دوباره ژاکتش را جاگذاشته، اما فریاد کشیدن بر سر کودک به او کمک نمی‌کند این مسئله را به خاطر بسپارد؛ بلکه این «داربست»ها هستند که به کمک او می‌آیند.
 

قبل از اینکه بتوانید عملکرد کودک را تصحیح کنید باید بتوانید با او رابطه برقرا کنید. حتی در هنگام ارائه‌ی راهنمایی لازم است رابطه‌ی خود را با کودک حفظ کنید زیرا ارتباط با پدرومادر به کودک انگیزه می‌دهد تا بهترینِ خودش باشد. فراموش نکنید کودکان وقتی بدرفتاری می‌کنند که درباره‌ی خودشان احساس بدی پیدا کرده‌اند و رابطه‌شان را با ما گسسته می‌بینند.
- به پایین‌ خم شوید تا بتوانید به چشمان کودک نگاه کنید: «عصبانی شدی… بهم بگو چی می‌خوای… گاز گرفتن ممنوعه!»
- از زمین بلندش کنید به چشم‌هایش نگاه کنید و بگویید: «دلت می‌خواد می‌تونستی بیشتر بازی کنی… الان وقت خوابه.»
- تماس چشمی محبت‌آمیز با او برقرار کنید و بگویید: «الان خیلی ناراحتی.»
- دست‌تان را روی شانه‌اش بگذارید و بگویید: «می‌ترسی درباره‌ی کلوچه باهام حرف بزنی.»
 

البته که می‌خواهید روی برخی قواعد پافشاری داشته باشید. اما در عین حال می‌توانید چشم‌انداز کودک را تصدیق کنید. کودکان وقتی احساس می‌کنند که درک‌شان می‌کنید بهتر می‌توانند حدومرزهای ما را بپذیرند.
- «گاز گرفتن ممنوعه! تو خیلی خیلی عصبانی هستی و اذیت شدی، اما باید این رو با حرف زدن به برادرت بگی.»
- «الان وقت خوابه. می‌دونم دلت می‌خواست بیشتر بازی کنی.»
- «تو نمی‌خوای مامان بهت نه بگه… شنیدم چی گفتی…و جوابم نهِ. ما به هم نمی‌گیم خفه شو، حتی وقتی از دست هم ناراحت و عصبانی هستیم.»
- «مهم نیست چقدر ترسیدی، می‌خوام که حقیقت رو بهم بگی.»
 

به یاد داشته باشید تمام «بدرفتاری»‌ها نمایشی از نیازهای برحق کودک است، حتی اگر روش ابراز آنها صحیح نباشد. کودکان برای رفتار نادرست خود دلیلی دارند حتی وقتی به نظر ما این دلیل موجه نیست. آیا کودک‌تان بسیار بد رفتار می‌کند؟ پس حتما در حال تجربه‌ی حالی بسیار بد است.
 
آیا به خواب بیشتر، گذراندن زمان بیشتر با شما یا استراحت بیشتر نیاز دارد؟ شاید هم به فرصتی بیشتر برای گریه کردن و آزاد کردن احساسات منفی که همه‌ی ما در خود انباشته می‌کنیم؟ اگر به نیازی که بدرفتاری از آن سرچشمه گرفته است رسیدگی کنید، آن رفتار حذف خواهد شد.
 

کودکان تقریبا به همه‌ی درخواست‌های ما جواب مثبت می‌دهند به این شرط که آن را‌ با زبان خوش بیان کنیم. به جای نه گفتن راهی برای گفتنِ بله پیدا کنید؛ حتی وقتی مشغول وضع حدومرزها برای کودک هستید. «اوهوم الان وقت جمع‌وجور کردنه، و آره من بهت کمک می‌کنم و آره که می‌تونیم قلعه‌ای که ساختی رو جمع نکنیم، باشه می‌تونی در این‌باره غرغر کنی، بله اگه عجله کنی می‌تونیم یه داستان دیگه هم بخونیم، و البته که می‌تونیم این کار رو مثل یه بازی انجام بدیم و آره که عاشقتم و بله که شانس آوردم که مامام تو شدم. بله!» وقتی با بله گفتن و تأیید کردن با کودک حرف بزنید او واکنشی مهربانانه و درخورِ رفتار خودتان بروز خواهد داد.
 

با در نظر گرفتن اوقاتی مخصوص به کودک رابطه‌ی خود را با او حفظ کنید. گوشی را خاموش کنید، لپ‌تاپ را ببندید و به فرزندتان بگویید: «خب، من تا ۲۰ دقیقه‌ی دیگه تماما در اختیار توام. می‌خواهی چه کار کنیم؟»
 
در این مدت از آنچه او می‌گوید تبعیت کنید. دنیا به‌خودی‌خود به طور مکرر به کودک احساس حقارت می‌دهد بنابراین در این ۲۰ دقیقه فردی ناشی و بی‌کفایت باشید و بگذارید او برنده باشد. هرهر خندیدن ترس‌ها و نگرانی‌های فروخورده را آزاد می‌کند، پس حتما با کودک بازی کنید، هرهر بخندید و دلقکش شوید. با بالش با هم بجنگید. کشتی بگیرید. او را در آغوش گرم و آرامش‌بخش خود بگیرید. بگذارید از آنچه در ذهن‌شان می‌گذرد با شما حرف بزند، بگذارید سرزنش کنند یا جیغ بکشند. فقط باید تمام این احساسات را بپذیرید و با تمام وجود در لحظه حضور داشته باشید. کودکان وقتی مطمئن می‌شوند که می‌توانند به صرفِ وقت اختصاصی روزانه‌‌ی والدین با آنها تکیه کنند شکوفا می‌شوند، زیرا به اندازه‌ی کافی اعتماد در آنها پدید می‌آید که بتوانند طیف احساساتی را که تجربه می‌کنند بازگو کنند؛ به علاوه این کودکان «مایل‌اند» که رفتاری درست داشته باشند.
 

اگر درباره‌ی خودتان احساس بدی دارید نمی‌توانید پدر و مادر الهام‌بخشی باشید. درست به همان نحو که کودک شما اگر احساس بدی درباره‌ی خودش داشته باشد نمی‌تواند کار «درست» را انجام بدهد. همیشه می‌توانید رابطه‌تان را با کود‌تان بهبود بدهید. از همین امروز شروع کنید.
 

وقتی همه‌ی راه‌ها به شکست منتهی شد خودتان را در آغوش بگیرید و بعد از آن کودک‌تان را. در مسیر پرورش کودک، پیوندِ با اوست که بر همه‌ی راهکارهای دیگر پیروز می‌شود.

منبع: سایت چطور