نقش ها و هویت های جنسیتی

هویت جنسی و نقش های جنسیتی دو مولفه مهم در شناخت انسان از خود است. 
 

ویژگی های مربوط به جنسیت فرد، از مهم ترین جنبه های شخصیتی است که به مراتب بیش تر از سایر خصوصیات، در رفتار و گفتار و تمامی مظاهر زندگی انسان تأثیر می گذارد.
 
درک کودک از این که پسر است یا دختر، در روند انجام دادن رفتارهای الگویی هر یک از دو جنس، عاملی تعیین کننده محسوب می شود. همچنین پی بردن به تفاوت های جنسی، درک انتظارات متفاوت دین و جامعه ، از هر کدام و کشف عوامل گوناگونی که موجب طبقه بندی نقش جنسی است، در این مقاله بر آنیم به نقش والدین در رشد نقش جنسی و نظریه های مختلف در این زمینه و عواملی که اتخاذ آنها به وسیله والدین در رشد و تثبیت نقش جنسی فرزندان از دیدگاه روان شناسان و اسلام مؤثر است می پردازیم.
 

به جا است که قبل از پرداختن به نظریه ها درباره مفاهیم اصلی و کلیدی دخیل در بحث، توضیح مختصری ارائه کنیم، مفاهیم، هویت جنسی، نقش جنسی و دیدگاه های موجود در مورد نقش جنسی، به عنوان مهم ترین مفاهیم این تحقیق می باشد.
 

نقش جنسی، مجموعه ای از رفتارها گرایش های فرد است که با جنسیت او هم آهنگ باشد. برخی از متخصصان، همچون اسپنس و هل مریچ رفتارهایی را که از نظر پسر با دختر بودن از کودکان سر می زند، به عنوان «نقش جنسی» تعریف کرده اند. این رفتارها یا گرایش ها به گونه ای است که در نظر دیگران میزان تطابق ارتباط شخص به ذکور یا اناث بودن را نشان می دهد. چنین امری عمومأ تجلی کلی هویت جنسی فرد خواهد بود.
 
به عبارت دیگر، نقش جنسی به رفتارهای ویژه پسر و دختر بر می گردد و مواردی نظیر عادات و رسوم الگوی لباس انتخاب اسباب بازی و نوع بازی را در بر دارد. برتری نقش جنسی نیز بدین معنا است که یکی از دو جنس نقش جنس مربوط به خود را پسندیده تر بیابد.
 
از جنبه عمومی، اصطلاح نقش جنسی، به مفهوم الگوهای رفتاری افراد دو جنس است که مورد تأیید و پذیرش آن گروه اجتماعی قرار گرفته و فرد با آن همانندسازی کرده است.
 
بلاک این اصطلاح را از دیدی اخص، به عنوان مجموعه ویژگی های که فرد از طریق آن حالت مردانگی و یا زنانگی خود را در فرهنگ خود تشخیص دهد، تعریف کرده است.
 
وارد تعریف گسترده تری از نقش جنسی کرده و چنین اظهار داشته است: «آنچه در متن یک فرهنگ به عنوان خصایص مردانه یا زنانه، با جنسیت شخص مطابقت دارد، نقش جنسی نامیده می شود».
 

هویت جنسی یک حالت روان شناختی است که بازتابی از احساس مرد بودن یا زن بودن فرد است. هویت جنسی، مبتنی بر مجموعه ای از نگرش ها، الگوهای رفتاری و سایر نگرش هایی است که معمولا با مردانگی یا زنانگی در ارتباط است و فرهنگ در آنها نقش تعیین کننده دارد. شخصی که هویت جنسی سالم دارد می تواند با قاطعیت بگوید که مرد است یا زن. این فرآیند، به خصوص در سال های کودکی تا دوره بلوغ شکل می گیرد. ارتباطات کودک با والدین و روابط با اطرافیان وی حایز اهمیت است، در واقع از همان اوان کودکی رفتار والدین و سایر اعضا خانواده با فرزندان پسر و دختر متفاوت است. نامی که والدین بر فرزند خود می گذارند، لباسی که به تن او می کنند، اسباب بازی که برای او می خرند، همگی در شکل گیری نقش جنسی کودک مؤثر است.
 
تفاوت رفتار والدین به خصوص رفتار پدر با پسران و دختران نقش های جنسی متفاوتی را به آنان می آموزند. هرگاه پسر یا دختر رفتاری از خود بروز دهند که در شمار رفتارهای مورد انتظار از جنس مخالف است با واکنش جدی والدین و بزرگسالان مواجه خواهد شد.
 

 در شرایط مطلوب هویت جنسی و نقش جنسی هم آهنگ اند زنی که حس زن بودن دارد، دیدگاه خودش را با اعمال زنانه به بقیه جهان اطراف خویش انتقال می دهد، مردی که خودش را مرد می داند، مردانه عمل می کند. نقش جنسی هر رفتار و گفتاری است که شخص برای نشان دادن میزان مرد بودن یا زن بودن خود ابراز می کند. البته باید هویت و نقش جنسی از جنسیت (که جنسیت زیستی نیز نامیده می شود) افتراق داده شود. جنسیت کاملا محدود به خصوصیات تشریحی و فیزیولوژیکی است که نشان می دهد فرد مرد یا زن است.(مثل وجود آلت جنسی مردانه یا زنانه).
 
منبع:  تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن. گروه نویسندگان.482-485، موسسه آموزشی-پژوهشی امام خمینی (ره). سوم. 1388.