حضرت خدیجه (ع) به عنوان مادری شایسته و با ایمان در دامن خویش فرزندان نیک و صالحی برای رسول خدا(ص) تربیت نمود.
مقدمه
حضرت خدیجه(ع) همسر گرامی رسول اکرم(ص) 68 سال پیش از هجرت نبوی(ص) در شهر مکه به دنیا آمد. پدر وی خویلد بن اسد و مادرش فاطمه دختر زائدة بن اصم می باشد. او در چهل سالگی با حضرت محمد(ص) که 25سال از عمر شریفش را سپری کرده بود، ازدواج نمود. بنابر قول مشهور، ثمرۀ ازدواج خدیجه( با آن حضرت(ص) شش فرزند به نامهای قاسم، عبداللَّه، رقیه، زینب، ام کلثوم و فاطمه(ع) بود. ثروت خدیجه در میان اهل مکه بی نظیر بود و اهالی مکه با اموال وی به صورت مضاربه ای تجارت می کردند. حضرت خدیجه پس از ازدواج با پیامبر(ص) همه را در اختیار حضرت رسول(ص) نهاد و از جنبۀ اقتصادی دین اسلام را تقویت نموده و در گسترش آن نهایت تلاش خود را به جای آورد.
مقام او در نزد پیامبر اکرم(ص) به حدّی بود که در مدت 25 سال زندگی مشترک با این بانوی باعظمت، آن حضرت به خاطر تکریم وی با هیچ زنی ازدواج نکرد و بهترین دوران جوانی خویش را به وی بخشید و حتّی بعد از رحلت وی، رسول گرامی اسلام(ص) همیشه به یاد محبّت ها و تلاش های او بود.[1] مشهورترین لقب حضرت خدیجه(ع) در عصر جاهلیت «طاهره» بود، زیرا او پاک ترین و عفیف ترین بانوی آن دوران بود.[2]
مقام او در نزد پیامبر اکرم(ص) به حدّی بود که در مدت 25 سال زندگی مشترک با این بانوی باعظمت، آن حضرت به خاطر تکریم وی با هیچ زنی ازدواج نکرد و بهترین دوران جوانی خویش را به وی بخشید و حتّی بعد از رحلت وی، رسول گرامی اسلام(ص) همیشه به یاد محبّت ها و تلاش های او بود.[1] مشهورترین لقب حضرت خدیجه(ع) در عصر جاهلیت «طاهره» بود، زیرا او پاک ترین و عفیف ترین بانوی آن دوران بود.[2]
حضرت خدیجه(ع)، الگوی عفاف
در ادامه به برخی ویژگی های زندگی حضرت خدیجه(ع) می پردازیم که نشان از «عفّت و پاکدامنی» آن حضرت دارد:
الف. مظهر عفاف در خانواده
اسلام برای حفظ حریم عفاف راهکارهای مختلفی را بیان کرده است که از جمله آنها ارتباط ویژۀ خانم ها با همسران شان می باشد؛ زیرا آنان همانطور که از خودنمایی در مقابل نامحرم منع شده اند، به دلربایی با همسران در خلوت توصیه شده اند؛ به همین جهت ابراز محبّت زن به شوهر در مکتب اسلام از ارزش ویژه ای برخوردار است.
امام صادق(ع) در روایتی به زنان مسلمان توصیه می کند که نه تنها به شوهران خود اظهار محبّت کنند، بلکه اظهار علاقۀ آنان، همراه با دلربایی باشد؛ آن گرامی می فرماید: « >وَ لَا غِنَی بِالزَّوْجَةِ فِیمَا بَینَهَا وَ بَینَ زَوْجِهَا الْمُوَافِقِ لَهَا عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ... وَ إِظْهَارُ الْعِشْقِ لَه بِالْخِلَابَةِ وَ الْهَیئَةِ الْحَسَنَةِ لَهَا فِی عَینِهِ؛[3] زن برای موفقیت در زندگی مشترک با همسر خویش [و حفظ عفّت خانواده و جامعه]، از مراعات سه چیز ناگزیر است... اظهار عشق و محبّت به همراه طنازی و دلربایی و جلوه گری برای شوهر.»
آن بزرگوار در رهنمود دیگری عفیف ترین بانوان را این گونه معرفی می کند: « >خَیرُ نِسَائِکمُ الَّتِی إِذَا خَلَتْ مَعَ زَوْجِهَا خَلَعَتْ لَهُ دِرْعَ الْحَیاءِ وَ إِذَا لَبِسَتْ لَبِسَتْ مَعَهُ دِرْعَ الْحَیاءِ؛[4] بهترین و عفیف ترین زنان شما آن زنی است که چون با همسرش خلوت کند، زره حیا را از خود دور سازد و چون از خلوت شوهرش بیرون آید زره حیا را بر تن کند [و حجاب و عفّت خود را که نشانۀ حیای اوست کاملاً رعایت کند].»
حضرت خدیجه(ع) در فرصت هایی مناسب به همسر گرامی خویش ابراز علاقه و محبّت می کرد. او در قالب اشعاری زیبا دربارۀ پیامبر اکرم(ص)، مکنونات قلبی خویش را چنین ابراز می دارد: «اگر تمام نعمت های دنیا و سلطنت های پادشاهان را داشته باشم و ملک آنها همیشه از آن من باشد، به نظر من به اندازه بال پشه ای ارزش ندارد زمانی که چشم من به چشم تو نیفتد.» [5]
امام صادق(ع) در روایتی به زنان مسلمان توصیه می کند که نه تنها به شوهران خود اظهار محبّت کنند، بلکه اظهار علاقۀ آنان، همراه با دلربایی باشد؛ آن گرامی می فرماید: « >وَ لَا غِنَی بِالزَّوْجَةِ فِیمَا بَینَهَا وَ بَینَ زَوْجِهَا الْمُوَافِقِ لَهَا عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ... وَ إِظْهَارُ الْعِشْقِ لَه بِالْخِلَابَةِ وَ الْهَیئَةِ الْحَسَنَةِ لَهَا فِی عَینِهِ؛[3] زن برای موفقیت در زندگی مشترک با همسر خویش [و حفظ عفّت خانواده و جامعه]، از مراعات سه چیز ناگزیر است... اظهار عشق و محبّت به همراه طنازی و دلربایی و جلوه گری برای شوهر.»
آن بزرگوار در رهنمود دیگری عفیف ترین بانوان را این گونه معرفی می کند: « >خَیرُ نِسَائِکمُ الَّتِی إِذَا خَلَتْ مَعَ زَوْجِهَا خَلَعَتْ لَهُ دِرْعَ الْحَیاءِ وَ إِذَا لَبِسَتْ لَبِسَتْ مَعَهُ دِرْعَ الْحَیاءِ؛[4] بهترین و عفیف ترین زنان شما آن زنی است که چون با همسرش خلوت کند، زره حیا را از خود دور سازد و چون از خلوت شوهرش بیرون آید زره حیا را بر تن کند [و حجاب و عفّت خود را که نشانۀ حیای اوست کاملاً رعایت کند].»
حضرت خدیجه(ع) در فرصت هایی مناسب به همسر گرامی خویش ابراز علاقه و محبّت می کرد. او در قالب اشعاری زیبا دربارۀ پیامبر اکرم(ص)، مکنونات قلبی خویش را چنین ابراز می دارد: «اگر تمام نعمت های دنیا و سلطنت های پادشاهان را داشته باشم و ملک آنها همیشه از آن من باشد، به نظر من به اندازه بال پشه ای ارزش ندارد زمانی که چشم من به چشم تو نیفتد.» [5]
ب. عفاف معیار انتخاب
حضرت خدیجه(ع) به عنوان الگوی دختران و زنان مسلمان در مورد انتخاب حضرت محمد(ص) به عنوان همسر آینده خویش، ملاک ها و اصولی را مطرح می کند که از گفتگوی وی با پیامبر اکرم(ص) معلوم می شود. حضرت خدیجه(ع) هنگامی که پیشنهاد ازدواج به آن حضرت می داد و علت شیفتگی خود را به آن وجود گرامی اعلام می نمود، با تأکید بر فضائل اخلاقی آن بزرگوار، افکار پاک و اندیشه های عفیفانه اش را چنین بیان کرد: « >إِنی قدْ رَغبْتُ فِیک لِقَرَابَتِک مِنِّی وَ شَرَفَک فِی قَوْمِک وَ سَطَتِک فِیهِمْ وَ أَمَانَتِک عِنْدَهُمْ وَ حُسْنِ خلُقِک وَ صدْقِ حدِیثِک؛[6] به خاطر خویشاوندیت، بزرگواری و امانتداری تو در میان مردم، اخلاق نیک و راستگوئیت، مایلم با تو ازدواج کنم.» ارزش این انتخاب خدیجه آنگاه نمایان می شود که بدانیم او در آن هنگام، موقعیتی عالی و ممتاز در جامعه خود داشت و تمام امکانات و زمینه ها برای ازدواج وی با هر یک از جوانان نامدار و ثروتمند قریش فراهم بود.
ج. تربیت فرزندان عفیف
حضرت خدیجه(ع) نه تنها خود الگوی عفاف بود، بلکه فرزندانش نیز چنین بودند. آن بزرگوار علاوه بر اینکه به نص قرآن، مادر روحانی همه مؤمنین است، به عنوان مادری شایسته و با ایمان در دامن خویش فرزندان نیک و صالحی برای رسول خدا(ص) تربیت نمود. وی 6 فرزند برای پیامبر(ص) به نام های قاسم و عبدالله (که به طیب و طاهر شهرت یافتند) و رقیه، زینب، ام کلثوم و حضرت فاطمه( را به دنیا آورد و در دامن پر مهر خویش پرورش داد.[7] فرزندان حضرت خدیجه که به سن رشد رسیدند از هر لحاظ در میان اقران خود ممتاز بودند بویژه دختران آن گرامی که در اوج عفاف، تقوی و کمالات معنوی بودند.[8]
د. پاسدار حریم حیا
حضرت خدیجه(ع) به تمام معنای کلمه، پاسدار حیا و عفّت بود. آن بانوی بانوان، در آستانۀ وفات خویش هنگامی که وصیت های خود را بیان می کرد، آنها را در قالب یک گفتگوی صمیمانه و محبّت آمیز مطرح نمود. وی خطاب به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد: «یا رسول الله! چند وصیت دارم، البته من در حق تو کوتاهی کردم، مرا عفو کنید!.»
پیامبر(ص) فرمود: «هرگز از تو تقصیری مشاهده نکردم. تو نهایت درجۀ تلاش خود را به کار گرفتی و در خانه من زحمات و مشکلات زیادی را متحمل شدی و تمام دارایی خود را در راه خدا مصرف کردی.» حضرت خدیجه(ع) عرض کرد: «یا رسول الله! می خواهم خواسته ای را توسط دخترم فاطمه به شما برسانم و شرم دارم آن را مستقیما بازگو نمایم.»
پیامبر(ص) از منزل حضرت خدیجه(ع) بیرون رفت. آنگاه خدیجه(ع) دخترش فاطمه(ع) را صدا کرد و به او گفت: «عزیزم! به پدر بزرگوارت بگو که مادرم می گوید: من از قبر هراسناکم، دوست دارم مرا در لباسی که هنگام نزول وحی به تن داشتی، کفن کرده و در قبر بگذاری.» فاطمه(ع) به نزد پدر آمده و پیام مادرش را رساند. پیامبر(ص) آن لباس را برای خدیجه فرستاد. هنگامی که فاطمه(ع) آن را آورد، نشاط زایدالوصفی وجود خدیجه(ع) را فرا گرفت. آنگاه حضرت خدیجه(ع) با دلی آرام چشم از جهان فرو بست.
این حکایت نشان از حیای آن حضرت دارد که حتی کوچک ترین خواستۀ خود را به محضر رسول گرامی اسلام(ص) به طور غیر مستقیم ارائه می کند.
پیامبر(ص) فرمود: «هرگز از تو تقصیری مشاهده نکردم. تو نهایت درجۀ تلاش خود را به کار گرفتی و در خانه من زحمات و مشکلات زیادی را متحمل شدی و تمام دارایی خود را در راه خدا مصرف کردی.» حضرت خدیجه(ع) عرض کرد: «یا رسول الله! می خواهم خواسته ای را توسط دخترم فاطمه به شما برسانم و شرم دارم آن را مستقیما بازگو نمایم.»
پیامبر(ص) از منزل حضرت خدیجه(ع) بیرون رفت. آنگاه خدیجه(ع) دخترش فاطمه(ع) را صدا کرد و به او گفت: «عزیزم! به پدر بزرگوارت بگو که مادرم می گوید: من از قبر هراسناکم، دوست دارم مرا در لباسی که هنگام نزول وحی به تن داشتی، کفن کرده و در قبر بگذاری.» فاطمه(ع) به نزد پدر آمده و پیام مادرش را رساند. پیامبر(ص) آن لباس را برای خدیجه فرستاد. هنگامی که فاطمه(ع) آن را آورد، نشاط زایدالوصفی وجود خدیجه(ع) را فرا گرفت. آنگاه حضرت خدیجه(ع) با دلی آرام چشم از جهان فرو بست.
این حکایت نشان از حیای آن حضرت دارد که حتی کوچک ترین خواستۀ خود را به محضر رسول گرامی اسلام(ص) به طور غیر مستقیم ارائه می کند.
ه. در اوج حیا و عفاف
عفّت و حیا برای هر انسانی شایسته و لازمۀ رسیدن به کمال است، اما در بانوان و زنان نیکوتر و پسندیده تر است، این ویژگی شخصیتی در حضرت خدیجه(ع) نیز بسیار بارز و نمونه بود.
آن بانوی مکرمه در تمام مراحل زندگی به ویژه در برخورد با نامحرم همیشه از پشت پرده و حجاب صحبت می کرد، حتی در جلسۀ خواستگاری، از پشت پرده صحبت می کردند. علامه مجلسی(ره) در کتاب گرانسنگ بحارالأنوار بارها به موضوع عفاف و حجاب حضرت خدیجه(ع) قبل و بعد ازدواج با پیامبر(ص) اشاره می کند و می نویسد: «هر کس از نامحرمان در آن شب ملاقات می کرد، خدیجه پشت پرده بود: قد أقبل و دخل علی خدیجة و هی تحت حجابها؛ وقتی پدرش به همراه عده ای نزد او آمد او در حجاب کامل بود... وقف أبوطالب خلف الحجاب فسلّمت علیه خدیجة؛ ابوطالب در پس پرده ایستاد و خدیجه به او سلام کرد.»[9]
از نمونه های دیگر عفّت و حیا، مخصوصاً در شبهایی که پیامبر(ص) به امر الهی چهل شب را دور از همسر خود بودند، این است که خدیجه(ع) در غیاب همسر کمال عفاف و حجاب را مواظبت می کرد. او می گوید: « >فَکانَ إِذَا جنَّتْنِی اللَّیلُ غطَّیتُ رَأْسِی وَ أَسْجَفْتُ سِتْرِی وَ غَلَّقْتُ بابِی؛[10] سرخود را در هنگام شب پوشانده و پردۀ در را انداخته و در خانه را می بستم.» این همه نشانه های عفّت و حیا در زمان جاهلیت و از بانویی که در اوج رفاه و آسایش قرار دارد، می تواند درسهای مهمی را به مسلمانان داشته باشد.
اصولاً نظام خانواده در اسلام بر پایۀ حیا و عفّت و ایمان و تقوا استوار شده، اگر زن دارای حجاب و حیا باشد، شوهرش هم دارای چشم پاک و آرامش خاطر او خواهد بود، اما اگر زنی از بی بندوباری جهان غرب تقلید کند، نه تنها کانون گرم خانواده را به هم می زند بلکه در جهنم ابدی و دائمی خواهد سوخت.
آن بانوی مکرمه در تمام مراحل زندگی به ویژه در برخورد با نامحرم همیشه از پشت پرده و حجاب صحبت می کرد، حتی در جلسۀ خواستگاری، از پشت پرده صحبت می کردند. علامه مجلسی(ره) در کتاب گرانسنگ بحارالأنوار بارها به موضوع عفاف و حجاب حضرت خدیجه(ع) قبل و بعد ازدواج با پیامبر(ص) اشاره می کند و می نویسد: «هر کس از نامحرمان در آن شب ملاقات می کرد، خدیجه پشت پرده بود: قد أقبل و دخل علی خدیجة و هی تحت حجابها؛ وقتی پدرش به همراه عده ای نزد او آمد او در حجاب کامل بود... وقف أبوطالب خلف الحجاب فسلّمت علیه خدیجة؛ ابوطالب در پس پرده ایستاد و خدیجه به او سلام کرد.»[9]
از نمونه های دیگر عفّت و حیا، مخصوصاً در شبهایی که پیامبر(ص) به امر الهی چهل شب را دور از همسر خود بودند، این است که خدیجه(ع) در غیاب همسر کمال عفاف و حجاب را مواظبت می کرد. او می گوید: « >فَکانَ إِذَا جنَّتْنِی اللَّیلُ غطَّیتُ رَأْسِی وَ أَسْجَفْتُ سِتْرِی وَ غَلَّقْتُ بابِی؛[10] سرخود را در هنگام شب پوشانده و پردۀ در را انداخته و در خانه را می بستم.» این همه نشانه های عفّت و حیا در زمان جاهلیت و از بانویی که در اوج رفاه و آسایش قرار دارد، می تواند درسهای مهمی را به مسلمانان داشته باشد.
اصولاً نظام خانواده در اسلام بر پایۀ حیا و عفّت و ایمان و تقوا استوار شده، اگر زن دارای حجاب و حیا باشد، شوهرش هم دارای چشم پاک و آرامش خاطر او خواهد بود، اما اگر زنی از بی بندوباری جهان غرب تقلید کند، نه تنها کانون گرم خانواده را به هم می زند بلکه در جهنم ابدی و دائمی خواهد سوخت.
ز. عفّت خدیجه(ع) از منظر اهل نظر
ابو محمد بن هشام حمیری، محدث، مورخ، ادیب، نسب شناس و صاحب مشهورترین کتاب موضوع سیره نبوی می نویسد: خدیجه صاحب نسب والا، دارای برترین شرافت، صاحب بیش ترین ثروت وحریص ترین بانوان قریش به حفظ امانت و التزام به معیارهای اخلاقی، عفّت و کرامت انسانی، بود به این جهت خداوند متعال بلندترین قله شرف را به او عنایت کرد.[11]
شمس الدین محمد بن عثمان ذهبی از شخصیت نگاران برجستۀ اهل سنت در مورد تقوی و عفاف حضرت خدیجه(ع) می نویسد: مناقب و فضایل خدیجه(ع) بسیار است؛ او از جمله زنان کامل، عاقل، والا، پای بند به دیانت و عفیف و کریم و از اهل بهشت بود. پیامبر اکرم(ص) بارها او را به کمالات اخلاقی بویژه پاکی و عفاف می ستود و بر سایر امّهات مؤمنین ترجیح می داد و او را بسیار تجلیل می کرد. به حدی که عایشه می گفت: بر هیچ یک از زنان پیامبر به اندازه خدیجه رشک نورزیدم و این بدان سبب بود که پیامب(ص) بسیار او را یاد کرد. اساساً جناب خدیجه(ع) قبل از اسلام هم به خاطر عفّت و پاکدامنی اش به طاهره معروف بود.[12]
شمس الدین محمد بن عثمان ذهبی از شخصیت نگاران برجستۀ اهل سنت در مورد تقوی و عفاف حضرت خدیجه(ع) می نویسد: مناقب و فضایل خدیجه(ع) بسیار است؛ او از جمله زنان کامل، عاقل، والا، پای بند به دیانت و عفیف و کریم و از اهل بهشت بود. پیامبر اکرم(ص) بارها او را به کمالات اخلاقی بویژه پاکی و عفاف می ستود و بر سایر امّهات مؤمنین ترجیح می داد و او را بسیار تجلیل می کرد. به حدی که عایشه می گفت: بر هیچ یک از زنان پیامبر به اندازه خدیجه رشک نورزیدم و این بدان سبب بود که پیامب(ص) بسیار او را یاد کرد. اساساً جناب خدیجه(ع) قبل از اسلام هم به خاطر عفّت و پاکدامنی اش به طاهره معروف بود.[12]
در فراق بانوی پاک
این یار پاکدامنِ حضرت رسول اکرم(ص)، بعد از 25سال زندگی در کنار آن حضرت در دهمین سال بعثت در سن 65سالگی و در دهم ماه رمضان چشم از جهان فرو بست و قلب رسول خدا(ص) و مسلمانان را داغدار نمود. پیامبر اکرم(ص) پیکر پاک او را در حجون با دست های خویش به قبر گذاشت و از شدت حزن و اندوه سال وفات او را که با فاصله اندکی از رحلت ابوطالب(ع) رخ داده بود، عام الحزن (سال اندوه) نامید.
پی نوشت ها:
[1] الخصائص النبویه، از نگارنده، نشر نسیم کوثر، قم، 1385ش، ص 343.
[2] «کانت خدیجة تدعی فی الجاهلیة الطاهرة.» سیر الاعلام النبلاء، شمس الدین ذهبی، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1413ق، ج2، ص111.
[3] بحار الأنوار، محمدباقر مجلسی، ج 75، ص 237.
[4] کافی، کلینی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج 5، ص 324.
[5] مستدرک سفینة البحار، شیخ علی نمازی شاهرودی، نشر اسلامی، قم، 1418ق، ج 5، ص 44.
[6] کشف الغمه فی معرفۀ الأئمه، علی بن عیسی اربلی، نشر بنی هاشمی، تبریز، چاپ اول، 1381ش، ج1، ص509.
[7] السیرة النبویّة، ابن هشام حمیری، دارالمعرفه، بیروت، بی تا، ج 1، ص190.
[8] ریاحین الشریعه، ذبیح الله محلاتی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، 1370ش، ج2، ص 270.
[9] بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ج 16، ص68.
[10] العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، رضی الدین علی بن یوسف بن المطهر حلی (برادر علامه حلی)، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم، چاپ اول، 1408ق، ص221.
[11] «و کانت خدیجة بنت خویلد امرأة تاجرة ذات شرف و مال.... و کانت خدیجة امرأة حازمة شریفة لبیبة، مع ما أراد اللَّه بها من کرامته.» السیرة النبویة، ابن هشام، ج 1، ص 188.
[12] «ومناقبها جمة. و هی ممن کمل من النساء. کانت عاقلة جلیلة دینة مصونة کریمة، من أهل الجنة، و کان النبی(ص) یثنی علیها، و یفضّلها علی سائر أمهات المؤمنین، و یبالغ فی تعظیمها.» سیر الاعلام النبلاء، شمس الدین الذهبی، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1413ق، ج2، ص111.
منبع : مبلغان» تیر و مرداد 1393 - شماره 179 , پاک نیا تبریزی، عبدالکریم
پی نوشت ها:
[1] الخصائص النبویه، از نگارنده، نشر نسیم کوثر، قم، 1385ش، ص 343.
[2] «کانت خدیجة تدعی فی الجاهلیة الطاهرة.» سیر الاعلام النبلاء، شمس الدین ذهبی، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1413ق، ج2، ص111.
[3] بحار الأنوار، محمدباقر مجلسی، ج 75، ص 237.
[4] کافی، کلینی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج 5، ص 324.
[5] مستدرک سفینة البحار، شیخ علی نمازی شاهرودی، نشر اسلامی، قم، 1418ق، ج 5، ص 44.
[6] کشف الغمه فی معرفۀ الأئمه، علی بن عیسی اربلی، نشر بنی هاشمی، تبریز، چاپ اول، 1381ش، ج1، ص509.
[7] السیرة النبویّة، ابن هشام حمیری، دارالمعرفه، بیروت، بی تا، ج 1، ص190.
[8] ریاحین الشریعه، ذبیح الله محلاتی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، 1370ش، ج2، ص 270.
[9] بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ج 16، ص68.
[10] العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، رضی الدین علی بن یوسف بن المطهر حلی (برادر علامه حلی)، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم، چاپ اول، 1408ق، ص221.
[11] «و کانت خدیجة بنت خویلد امرأة تاجرة ذات شرف و مال.... و کانت خدیجة امرأة حازمة شریفة لبیبة، مع ما أراد اللَّه بها من کرامته.» السیرة النبویة، ابن هشام، ج 1، ص 188.
[12] «ومناقبها جمة. و هی ممن کمل من النساء. کانت عاقلة جلیلة دینة مصونة کریمة، من أهل الجنة، و کان النبی(ص) یثنی علیها، و یفضّلها علی سائر أمهات المؤمنین، و یبالغ فی تعظیمها.» سیر الاعلام النبلاء، شمس الدین الذهبی، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1413ق، ج2، ص111.
منبع : مبلغان» تیر و مرداد 1393 - شماره 179 , پاک نیا تبریزی، عبدالکریم
