نقش کسب و کارهای خانگی در اشتغال زایی و جهش تولید

کسب و کارهای خانگی به آن دسته از فعالیت های تجاری گفته می شود که در اقامتگاه یا محل زندگی افراد انجام می شوند و یا تحت مدیریت یک بنیاد خانگی هستند. این نوع مشاغل، امکان مشارکت اعضای یک خانواده برای انجام یک فعالیت اقتصادی مشترک را فراهم می کنند. در واقع، بیشتر این مشاغل به عنوان یک کسب و کار متداول شروع به فعالیت می کنند، با این تفاوت که محل آغاز به کار آن ها در منازل مسکونی است.

این دسته از کسب و کارها معمولا کوچک هستند و گردش مالی پایینی دارند. در سال های اخیر، کسب و کارهای خانگی به طور فزاینده ای گسترش یافته اند و نقش آن ها در رونق اقتصادی و تولید ناخالص ملی کشورها اهمیت بیشتری یافته است. علاوه بر این، موجب کاهش هزینه های دولت برای ایجاد شغل نیز شده اند.

یکی از ارکان کلیدی دستیابی به جهش تولید، ایجاد اشتغال است. کسب و کارهای خانگی نیاز به سرمایه اولیه زیادی ندارند، با این حال می توانند سوددهی بالایی داشته باشند. به همین دلیل می توانند انتخاب مناسبی برای افرادی باشد که توان مالی بالایی ندارند. از این رو، راهکار مناسبی برای کاهش نرخ بیکاری و اشتغال زایی محسوب می شوند، به ویژه برای بسیاری از زنان و جوانان که در حوزه هایی دارای مهارت کافی هستند اما نتوانسته اند جذب بازار کار شوند.

کسب و کارهای خانگی باعث حفظ نقدینگی و فعالیت های مبادله ای در یک منطقه خاص می شوند که این موضوع موجب ایجاد فرصت های شغلی بیشتر و رفع بیکاری در آن مناطق می شود و حتی می تواند سبب شکل گیری کسب و کارهای بزرگتر شود. (1)

کسب و کارهای خانگی در دوران کرونا اهمیت ویژه ای پیدا کرده اند، چرا که می توانند از رفت و آمدهای اضافه جلوگیری کنند و برای افرادی که به دلیل بحران کرونا شغل خود را از دست داده اند، ایجاد درآمد نمایند.

امروزه بخش قابل توجهی از اشتغال دنیا در بخش مشاغل خرد و بنگاه های کوچک شکل گرفته است و لذا ما نیز باید به بخش مشاغل خانگی به صورت جدی تر و دقیق تر ورود کنیم. چرا که پشتیبانی از مشاغل خانگی علاوه بر تحقق سیاست های اقتصادی، مزایای اجتماعی مثبت فراوانی نیز به همراه دارد که نباید از آنها غفلت کنیم. (2) و (3)

بررسی کسب و کارهایی که به دلیل آسیب های ناشی از کرونا تعطیل و یا نیمه تعطیل شده اند

ویروس کرونا نه تنها یک خطر جدی برای سلامتی و جان انسان هاست، بلکه بسیاری از کسب و کارها و فعالیت های اقتصادی را با مشکلات جدی مواجه کرده است و منجر به رکود، تعطیل و یا نیمه تعطیل شدن و در نهایت از بین بردن شغل بسیاری از فعالان اقتصادی است. با وجود تاثیر مخرب بحران کرونا بر اقتصاد کلان و بنگاه های بزرگ اقتصادی، به نظر می رسد این روزها بیشترین آسیب به کسب و کارهای کوچک وارد شده است.

افزایش فشار اقتصادی برای کارفرمایان چاره ای جز تعدیل نیرو و کاهش کارگران برای آن ها باقی نمی گذارد که این خود سرآغاز بسیاری از بحران های اجتماعی است. در این بخش قصد داریم به بررسی تاثیر کرونا بر کسب و کارهای مختلف بپردازیم و محدودیت ها و آسیب های ناشی از آن را بیان کنیم.

بخش خدمات

با توجه به اینکه حوزه خدمات بخش قابل توجهی از نیروی کار ایران را به خود اختصاص داده است، آسیب وارد شده به آن سبب بیکار شدن افراد زیادی شده است.

بخش صنعت

با اینکه به بخش صنعت نسبت به دیگر حوزه ها آسیب کمتری وارد شده است، اما این بخش به دلیل شوک های اقتصاد کلان، چالش های تامین مالی و دیگر مشکلات ناشی از ویروس کرونا، با نوسانات زیادی مواجه شده است.

مواد غذایی

اصناف مربوط به مواد غذایی شامل رستوران، تالار، طباخی، کافی شاپ، سفره خانه و دیگر بخش های مرتبط، در حدود 50 تا 90 درصد کاهش فروش داشته اند و در برخی موارد به صورت کامل تعطیل شده اند.

سفر و گردشگری

کسب و کارهی حوزه سفر و گردشگری شامل هتل و مراکز اقامتی، بومگردی، آژانس و تورهای مسافرتی و دیگر زیرمجموعه مرتبط با این حوزه، بیشترین آسیب را در دوران بحران کرونا متحمل شده اند و بسیاری از آن ها با هدف پیشگیری از شیوع ویروس به طور کامل تعطیل شده است.

فعالیت های فرهنگی و ورزشی

گروه فعالیت های فرهنگی و ورزشی از جمله سالن های سینما و تئاتر، باشگاه های ورزشی، استخر و ورزش های آبی، موزه ها و اماکن تاریخی، شهربازی و دیگر فعالیت های سرگرمی و تفریحی نیز یا به طور کامل تعطیل شده اند و یا تقاضا برای آن به شدت کاهش یافته است.

آموزش و پرورش

فعالیت های آموزشی حضوری شامل مدرسه، مهدکودک، آموزشگاه، دانشگاه و دیگر فعالیت های آموزشی نیز تا میزان زیادی تعطیل شده اند اما از طرف دیگر، متقاضیان آموزش مجازی و آنلاین بیشتر شده است.

حمل و نقل

فعالیت های مربوط به حوزه حمل و نقل مانند خطوط تاکسیرانی و همچنین کسب و کارهای آنلاین که در حوزه حمل و نقل فعالیت دارند، پس از شیوع ویروس کرونا آسیب دیده اند، به طوری که در برخی موارد با کاهش ۵۰ درصدی عرضه خدمات مواجه شده اند.

سایر موارد

مشاغل دیگری مانند آرایشگاه های زنانه و مردانه، خشکشویی، مسکن و غیره نیز با کاهش تقاضا مواجه شده و در برخی موارد نیز تعطیل شده اند. علاوه بر این، کارگران ساختمانی، کارگران برخی مشاغل آزاد، بساطی ها و دستفروشان از جمله کسب و کارهای آسیب دیده هستند که جزو مشاغل غیررسمی به شمار می روند.

متاسفانه کاهش فعالیت های اقتصادی و عدم رونق کسب و کارها اثرات مخرب زیادی به همراه دارد و به بحران بیکاری دامن زده و سطح رفاه خانواده های زیادی را کاهش می دهد. (2)

نقش کسب و کارهای خانگی در دوران کرونا بر اشتغال زایی و جهش تولید

در سال های اخیر، کشورهای توسعه یافته در سیاست های اقتصادی خود توجه ویژه ای به کسب و کارهای خانگی داشته اند و به خوبی از آن ها حمایت کرده و از پتانسیل آن ها بهره برده اند. به طوری که درصد قابل توجهی از اشتغال جهان در بخش مشاغل خرد و بنگاه های کوچک شکل گرفته است.

امروزه تاثیر مثبت کسب و کارهای خانگی در رونق اقتصادی و ایجاد درآمد پایدار برای جامعه روستایی و بخش کم برخوردار کشور اثبات شده است و در این زمینه طرح ها و پروژه های متنوعی نیز با موفقیت اجرا شده اند. این مشاغل با سرمایه کم و یا دریافت تسهیلات ناچیز می توانند نقش بسیار مهمی در رفع معضل بیکاری ایفا کنند و با فراهم کردن فرصت های شغلی برای همه فعالان اقتصادی در روند جهش تولید موثر واقع شوند، به ویژه در شرایط شیوع ویروس کرونا که بسیاری از مشاغل و کارگاه ها ناچار به تعطیلی یا تعدیل نیروهای خود شده اند.

کسب و کار خانگی به فعالیت های اقتصادی گفته می شود که توسط یک خانواده و یا برخی از اعضای آن در محل زندگی و معمولا در قالب یک طرح کسب و کار انجام می شود و منجر به تولید خدمت و یا کالایی قابل عرضه به بازار می شود. در کسب و کارهای خانوادگی جنسیت افراد اهمیتی ندارد و زنان و مردان با هر سنی می توانند با توجه به مهارت خود در خانه، برای خود و دیگر اعضای خانواده ایجاد شغل کنند.

انجام کارها با همکاری اعضای خانواده و در محیط آرام، راحت و امن خانه، افراد را از خطرات فعالیت در بیرون از منزل دور نگه می دارد و همچنین برای والدین امکان مراقبت از فرزندان را فراهم می کند. افراد با توجه به فضایی که در اختیار دارند، می توانند کارهایی مانند فرش بافی و گلیم بافی، پوشاک، صنایع دستی، تولیدات دامی، شیلات، کشاورزی، تولیدات گیاهی و فعالیت های فرهنگی و هنری را به راحتی در محل سکونت خود انجام دهند.

کسب و کارهای خانگی در دوران کرونا بهترین فرصت برای کسب درآمد در منزل محسوب می شوند. در شرایطی که با بحران کرونا دست و پنجه نرم می کنیم، این دسته از مشاغل می توانند بهترین فرصت را برای کاهش ترددها و در خانه ماندن فراهم کنند و به قطع زنجیره ویروس کمک کند. به این ترتیب هزینه های جانی و مالی این بیماری کاهش می یابد. از دیگر مزایای آن می توان به کاهش هزینه های رفت و آمد و ترویج فرهنگ کار در خانواده اشاره کرد.

بنابراین باید با جدیت در جهت بهره برداری از ظرفیت های مشاغل خانگی برنامه ریزی شود و برای رفع مشکلات و موانع آن اقدام لازم صورت پذیرد. ظرفیت های کسب و کار خانگی با هدف ایجاد فرصت های شغلی بیشتر، شناسایی شود، بین اشتغال افراد و مسئولیت خانوادگی آن ها توازن ایجاد شود و هزینه های تولید و خدمات جهت حضور فعال و مستمر در بازار کاهش یابد.

همچنین می بایست قوانین و مقررات مربوط به راه اندازی کسب و کار خانگی تسهیل شود. به خانواده در جهت افزایش بهره وری سرمایه گذاری و صرفه جویی در هزینه های تولید و ارائه خدمات آموزش داده شود تا درآمد خانواده افزایش پیدا کند. از دیگر روش های ارتقای مدیریت کسب و کار خانگی ایجاد پیوند با بنگاه های بالادستی و اتحادیه ها، تعاونی ها و صنوف است.

البته باید توجه شود، شغل مجاز باشد و تنها در محدوده اقامتگاه خصوصی افراد انجام شود و حجم و نوع تولید با شرایط و فضای واحد مسکونی تناسب داشته باشد. علاوه بر این، نباید هیچ گونه آلودگی زیست محیطی، صوتی و یا بصری ایجاد شود و فروش محصولات و یا خدمات در خارج از واحد مسکونی (به ویژه در مجتمع های مسکونی) انجام شود. با این حال با توجه به شرایط کرونا بهتر است محصولات به صورت پستی و آنلاین عرضه شود. (3)

جمع بندی و نتیجه گیری

پس از همه گیری ویروس کرونا و بحران اقتصادی ناشی از آن، بسیاری از کسب و کارها مانند آرایشگاه ها، باشگاه های ورزشی، رستوران ها، تالارها، هتل ها، استخرها، مراکز تفریحی دچار آسیب زیادی شدند و بسیاری از مشاغل خدماتی مجبور شدند فعالیت خود را متوقف کنند و یا نیروی کار خود را تعدیل کنند. (4)

این مشاغل با سرمایه کم و یا دریافت تسهیلات ناچیز می توانند نقش بسیار مهمی در رفع معضل بیکاری ایفا کنند و با فراهم کردن فرصت های شغلی برای همه فعالان اقتصادی در روند جهش تولید موثر واقع شوند. یکی از ویژگی های بسیار مهم این دسته از کسب و کارها انجام فعالیت اقتصادی در خانه است و در شرایطی که با بحران کرونا مواجه هستیم می تواند منجر به کاهش ترددها و در خانه ماندن افراد شود.

در پایان باید تاکید کنیم که کسب و کارهای خانگی به دلیل اشتغال زایی به شدت در روند جهش تولید موثر هستند و در حال حاضر به دلیل وجود ویروس کرونا، اهمیت آنان چندین برابر شده است.

پی نوشتها