شرح حدیث
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلی، لاتَمزَحَ فَیذهَبُ بَهاؤُکَ و لاتَکذِب فَیذهَبُ نُورُکَ وَ إیاکَ وَ خَصلَتَینِ الضَّجرَةُ وَ الکَسَلُ فَإنَّکَ إن ضَجَرَت لَم تَصبِر عَلی حَقٍّ وَ إن کَسَلتَ لَم تُؤَدِّ حَقّاً.
ای علی، مزاح نکن که ارزش و شخصیت را می‌برد، دروغ نگو که نورت را می‌برد و بر حذر باش از دو خصلت: تنبلی و کسل بودن، پس به درستی که اگر تنبل شدی بر حقّی صبر نمی‌کنی و اگر کسل شدی حاضر نیستی که حقّی را ادا کنی.
بحارالانوار، ج 77، ص 48
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلِی، لَیسَ عَلَی النِّساءِ جُمعَةٌ وَ لاجَماعَةُ وَ لاإقامَةٌ وَ لاعِیادَةٌ مَریضٍ وَ لا اِتِّباعُ جَنازَةٍ وَ لاهَرولَةٌ بَینَ الصَّفا وَ المَروَةِ و لا إستِلامُ الحَجَرِ وَ لا حَلقٌ وَ لا تَوَلّی القَضاءَ وَ لاتُستَشارُ وَ لاتَذبَحُ اِلّا عِندَ الضَّرُورَةُ وَ لاتَجهَرُ بِالتَّلبِیةُ وَ لاتُقیمُ عِندَ قَبرٍ وَ لاتَسمَعُ الخُطبَةَ وَ لاتَتَولّی التَّزویجَ وَ لاتَخرُجُ مِن بَیتِ زَوجِها اِلّا بِإذنِهِ فإن خَرَجَت بِغَیرِ اِذنِهِ لَعَنَها اللهُ وَ جَبرَئیلُ وَ میکائیلُ وَ لا تُعطی مِن بَیتِ زَوجِها شَیئاً اِلّا بِاذنِهِ وَ لاتَبیتُ وَ زَوجُها عَلَیها سَاخِطُ وَ اِن کانَ ظالِماً لَها.
ای علی، زنان وظیفه ندارند نماز جمعه بخوانند و نه به نماز جماعت رفتن و نه اذان گفتن و نه اقامه گفتن و نه عیادت بیمار و نه دنبال جنازه رفتن و نه در میان مروه و صفا هروله کردن و نه حجرالاسود را لمس کردن یا بوسیدن و نه سر را تراشیدن و نه منصب و قضاوت را متصدّی شدن و نباید طرف مشورت قرار بگیرند و سر حیوانی را نباید ببرند، مگر در حال ناچاری. لبّیک‌های احرام را نباید بلند بگویند و نباید نزد قبری بایستند، نباید خطبه بشنوند و نه کار ازدواج را به دست گیرند و نباید از خانه‌ی شوهر بیرون روند مگر با اجازه‌ی شوهر و چنانچه بی اجازه‌ی شوهر بیرون رفتند خدا و جبرئیل و میکائیل او را لعنت می‌کنند و نباید از خانه‌ی شوهر چیزی به کسی بدهند مگر با اجازه‌ی شوهر و شبی را سر به بالین نگذارند در حالی که شوهر نسبت به او خشمگین باشد اگر چه شوهرشان به آنها ستم کرده باشد.
بحارالانوار، ج 77، ص 54
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلی، فِی الزِّنا سِتُّ خِصالٍ، ثَلاثٌ مِنها فِی الدُّنیا وَ ثَلاثٌ مِنها فِی الآخِرَةِ. أَمّا الَّتِی فِی الدُّنیا فَیذهَبُ بِالبَهاءِ وَ یعَجِّلُ الفَناءَ وَ یقطَعُ الرِّزقَ وَ أمّا الَّتی فِی الآخِرَةِ فَسُوءُ الحِسابِ وَ سَخَطُ الرَّحمانِ وَ الخُلُودُ فِی النَّار.
ای علی، در زنا شش اثر سوء است: سه در دنیا و سه در آخرت، امّا آنها که در دنیاست: آبرو بَرَد و زودتر نابود سازد و رشته‌ی روزی ببَرد. امّا آنچه در آخرت است: سختگیری هنگام حساب و خشم خدای رحمان و خلود (همیشه ماندن) در آتش دوزخ است.
بحارالانوار، ج 77، ص 58
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلی، دِرهَمُ رِبا اَعظَمُ عِندَاللهِ مِن سَبعینَ زَنیةٍ کُلُّها بِذاتِ مَحرَمٍ. یا عَلی، الرِّبا سَبعونَ جُزءاً فَأیسَرُهُ مِثلُ أن ینکِحَ الرَّجُلُ اُمَّهُ فی بَیتِ اللهِ الحَرامِ.
ای علی، یک درهم از کسب ربا، بزرگ‌تر است نزد خدا از هفتاد زنا که با محارم واقع شود. ای علی، ربا هفتاد قسم است، سهل‌ترین آنها مانند این است که مردی با مادرش در خانه‌ی خدا (مسجدالحرام) زنا کند.
بحارالانوار، ج 77، ص 58
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلی، تارِکُ الحَجِّ وَ هُوَ یستَطیعُ کافِرٌ قالَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی: (وَ لِلهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ مَنِ استَطَاعَ إِلَیهِ سَبیلاً وَ مَن کَفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِی عَنِ العَالَمینَ). (1) یا عَلی، مَن سَوَّفَ الحَجَّ حَتّی یموتَ بَعَثَهُ اللهُ یومَ القِیامَةِ یهودِیاً أو نَصرانِیاً.
ای علی، کسی که استطاعت مالی دارد ولی حج به جا نیاورد کافر است، خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: «و برای خدا بر مردم (واجب) است که آهنگ خانه‌ی (او) کنند، آنها که توانایی رفتن به سوی آن دارند. و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، و خداوند از همه‌ی جهانیان بی نیاز است». ای علی، کسی که مسامحه کند در فریضه‌ی حج و حج نکرده بمیرد خداوند او رادر قیامت یهودی یا نصرانی برمی‌انگیزد.
بحارالانوار، ج 77، ص 58
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلی، تارِکُ الصَّلاةِ یسألُ الرَّجعَةَ اِلَی الدُّنیا وَ ذَلِکَ قَولُ اللهِ تَعالی: (حَتَّی إذَا جَاءَ أحَدَهُمُ المَوتُ قَالَ رَبِّ ارجِعُونِ). (1)
ای علی، کسی که نماز را ترک کرده طلب می‌کند برگشت به این دنیا را و این سخن خداوند است که می‌فرماید: (آنها همچنان به راه غلط خود ادامه می‌دهند) تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرا رسد می‌گوید: پروردگارا، مرا بازگردانید.
بحارالانوار، ج 77، ص 58
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلِی، حَقُ الَولَدِ عَلی وَالدِهِ اَن یحسِنَ اِسمَهُ وَ أدَبَهُ وَ یضَعَهُ مَوضِعاً صالحاً و حَقُّ الوالِدِ عَلی وَلَدهِ أن لایسَمّیهِ بإسمِهِ وَ لایمشی بَینَ یدیهِ و لا یجِلسَ أمامَهُ وَ لایدخُلَ مَعَهُ الحَمامَ.
ای علی، حقّ اولاد بر پدر آن است که اسم نیکویی بر وی نهد و او را مؤدّب و با کمال تربیت کند و به کسب و شغل خوبی وی را وادارد و حقّ پدر بر اولاد آن است که او را به اسم با صدای بلند نخوانَد (یعنی او را به اسم صدا نزند) پیشاپیش او راه نرود و مقدّم بر او ننشیند و با او حمام نرود. (1)
بحارالانوار، ج 77، ص 60
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلی، مَن کَفی یتیماً فِی نَفَقَةٍ بِمالِهِ حَتّی یستَغنِی وَجَبَتَ لَهُ الجَنَّةُ اَلبَتَّةَ. یا عَلی، مَن مَسَحَ یدَهُ عَلی رَأسِ یتیمٍ تَرَحُّماً لَهُ أعطاهُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِکُلِّ شَعرَةٍ نُوراً یومَ القِیامَةِ.
ای علی، کسی که کفایت کند یتیمی را در انفاق به مالش تا اینکه آن یتیم بی نیاز گردد البتّه واجب می‌شود برای او رفتن به بهشت. ای علی، هر کس به عنوان نوازش دست بر سر یتیمی کشد، به تعداد هر مویی که دست او از آن می‌گذرد در روز قیامت نوری خواهد داشت.
بحارالانوار، ج 77، ص 60
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام فرمودند:
یا عَلی اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ أشرَفَ عَلَی الدُّنیا فَاختارَنی مِنها عَلی رِجالِ العَالَمینَ ثُمَّ أطَّلَعَ الثَّانِیةَ فُاختارَکَ عَلی رِجالِ العَالَمینَ ثُمَّ أطَّلَعَ الثّالِثَةَ فَاختارَ الأئِمَّةَ مِن وُلدِکَ عَلی رِجالِ العَالِمینَ. ثُمَّ أطَّلَعَ الرّابِعَةَ فَاختارَ فَاطِمَةَ عَلی نِساءِ العَالَمِینَ.
ای علی، همانا خدای عزّوجلّ به دنیا نگریست و مرا بر مردان جهان برگزید، دیگر بار نگریست و تو را بر همه‌ی مردان جهان برگزید، سوم بار نگریست و امامان از فرزندان تو را پس از تو بر همه‌ی مردان جهان برگزید، سپس بار چهارم نگریست و فاطمه را بر زنان جهان برگزید.
بحارالانوار، ج 77، ص 60
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به اباذر فرمودند:
یا اَباذَر، أتَعلَمُ فی أی شَیءٍ اُنزِلَت هَذِهِ الآیةُ: (إصبِرُوا وَ صَابِرُوا وَ رَابِطُوا وَاتَّقُواللهَ لَعَلَّکُم تُفلِحُونَ) (1) قُلتُ لااَدری فِداکَ أبی وَ اُمّی قَالَ فِی انتِظارِ الصَّلاةِ خَلفَ الصَّلاةِ.
ای اباذر، آیا می‌دانی که این آیه درباره‌ی چه چیزی نازل شده است: «شکیبایی کنید و دیگران را به آن دعوت کنید و رابطه‌ی خود را با یکدیگر حفظ کنید و همه‌ی اینها را با تقوا همراه سازید باشد که رستگار شوید» گفتم: پدر و مادرم به فدایت باد نمی‌دانم. فرمود: انتظار نماز بعد از نماز است.
بحارالانوار، ج 77، ص 85
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به اباذر فرمودند:
یا اَباذَر، اَلجَلیسُ الصّالِحُ خَیرٌ مِن الوَحدَةِ وَ الوَحدَةُ خَیرٌ مِن جَلیسِ السُّوءِ وَ إملاءُ الخَیرِ خَیرٌ مِنَ السُّکُوتُ وَ السُّکُوتُ خَیرٌ مِن إملاءِ الشَّرِّ.
ای اباذر، همنشین و دوست صالح بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از همنشین بد است. اینکه انسان چیزی را بگوید و دیگران بنویسند بهتر از آن است که سکوت کند و سکوت بهتر از این است که شرّ بگوید و دیگران آن را بنویسند.
بحارالانوار، ج 77، ص 84
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به اباذر فرمودند:
یا أباذَر، مَا زَهِدَ عَبدٌ فِی الدُّنیا إِلّا أَنبَتَ اللهُ الحِکمَةَ فِی قَلبِهِ وَ أنطَقَ بِها لِسَانَهُ وَ بَصَّرَهُ عَیوبَ الدُّنیا وَداءَهَا وَ دَوَاءَها وَ أخرَجَهُ مِنهَا سالِماً إلی دَارِالَّسلامِ.
ای اباذر، هیچ بنده‌ای نیست که در دنیا زهد پیشه کرده باشد، مگر اینکه خداوند ریشه‌های حکمت و علم را در قلبش برویاند و بر زبانش جاری گرداند و او را بر عیب‌های دنیا و دردها از این دنیا به سرای آخرت با ایمان خارج می‌کند.
بحارالانوار، ج 77، ص 161