نويسنده: امين جواد خندقي
چيستي و چگونگي بهشت و جهنم، يکي از موضوعاتي است که تصورات بسياري از آن در فيلم ها ديده مي شود. اين فيلم ها در پي به تصوير کشيدن بهشت و جهنم، بخشي از داستان را در اين مکان ها دنبال مي کنند و تصويري مبتني بر نگرش خود از اين عالم نشان مي دهند؛ براي نمونه در بخشي از فيلم « کنستانتين » گفته مي شود، بهشت و جهنم درجايي از همين دنيا قرار دارد؛ ولي فقط بعضي انسان ها مي توانند آن ها را ببينند.
جهنمي که فيلم به تصوير مي کشد، شبيه اتوباني شلوغ و پر ترافيک در شهر است. در اين مکان، انبوه خانه و اتومبيل ديده مي شود که در فوران گرما و آتش محصور شده اند. موجوداتي شيطاني که نيمي از سرشان از بين رفته در اين خيابان ها دنبال طمعه مي گردند. زيرا اين مکان، جايگاهي قرار دارد که جهنميان در حال عذاب اند. « کنستانتين » با استفاده از ظرف آب و يک گربه از دنيا به جهنم مي آيد تا سرنوشت خواهرِ پليسش را پي گيري کند. خواهر او که خودکشي کرده در جهنم قرار دارد و همانند زمان خودکشي خود را دائماً از جايي به پايين پرتاب مي کند.
جهنم در فيلم « رانندگي خشمگين »(1) جايي شبيه يک شهر با انبوهي از آتش است که پلي به جهان مادي دارد. شخصيت اصلي داستان براي نجات دخترش و مقابله با شيطان که در کالبد انساني درآمده با اتومبيل از جهنم فرار مي کند و به دنيا مي آيد تا انتقام خود را محقق سازد. پس از اتمام کار دوباره همراه فرشته اي که از نگهبانان جهنم است با اتومبيلي قديمي به جهنم باز مي گردند.
فيلم « چه رؤياهايي مي آيند » نيز بهشت و جهنم را به تصوير مي کشد. بهشت جايي رنگارنگ است که تصاوير و صحنه هايي غير مادي در آن وجود دارد. جهنم جايي در دنياي زيرين است که موجوداتي ترسناک، آن را احاطه کرده اند و جهنميان را عذاب مي دهند. مردي که تصادف کرده و به بهشت آمده، براي نجات همسرش از جهنم به آن مکان مي رود و موفق مي شود برخلاف قوانين آن جهان، همسرش را از جهنم خارج کند و به بهشت بياورد.
دختر کشته شده در فيلم « استخوان هاي دوست داشتني » به بهشت مي رود و در آن جا به ديگر مردگان ارتباط دارد. بهشت در اين فيلم جايي زيبا است که طبق انديشه و خواست افراد شکل مي گيرد. به اين علت که شخصيت اصلي، يک نوجوان است، بهشت جايي با نمادهاي کودکانه است و تصورات او در شکل آن تأثير مي گذارد.
از مجموع آيات قرآن که در زمينه بهشت آمده، به دست مي آيد که بهشت به صورت باغ هاي بسيار با صفا و بي مانند است که قابل مقايسه با باغ هاي اين جهان نيست و در قرآن، اين گونه ترسيم شده تا براي انسان ها قابل درک باشد؛ و گرنه حقيقت آن فراتر از درک ما است.
در بهشت، نعمت هاي فراواني از جمله باغ هاي بهشتي، ساختمان ها و قصرها، سايه هاي لذت بخش، فرش ها و تخت ها، غذاها و ظرف ها، نوشيدني هاي پاک، لباس ها و زينت ها، همسران بهشتي، خادمان، پذيرايي کنندگان و... وجود دارد. بهشتيان ازنعمت ها و لذت هاي روحاني از جمله احترام مخصوص، صلح، صفا، امنيت، دوستان با وفا، برخوردهاي پر از محبت، احساس خشنودي خدا، نظر رحمت خدا به آنان، در اختيار داشتن تمام خواسته ها و... برخوردارند.(2)
هم چنين جهنم جايي است که گنه کاران در آن عذاب مي شوند. از آيات و روايت برمي آيد که دو نوع عذاب براي جهنميان وجود دارد: عذاب هاي جسماني وروحاني. عذاب هاي جسماني عبارت است از: مجازات هاي سخت و سنگين، نوشيدني هاي هلاک کننده و لباس هاي مخصوص دوزخيان. عذاب هاي روحاني عبارت است از: غم و اندوه جان کاه، حسرت بي پايان، تحقير و سرزنش فراوان و ديگر آلام و دردهاي روحي. اين مجازات ها با اعمال آنان در دنيا هماهنگ است.(3)
مطالب ياد شده توصيفي از بهشت و جهنم است که مضمون فيلم هاي ياد شده در بخش هاي مطابق آن و در بخش هايي با آن مخالف است که بررسي اجمالي آن دو چنين نتيجه اي دارد؛ اما نکته اي باقي ماند که در اين فيلم ها بهشت و جهنم وجود دارند و خلق شده اند.
شيخ مفيد (رحمه الله) در اين باره مي نويسد:
« بهشت و جهنم در اين زمان خلق شده اند و روايات هم بر همين مطلب وارد شده اند و اهل شرع نيز در اين باره اجماع دارند. »(4)
در باره مکان بهشت و جهنم نيز اقوال گوناگوني آمده است. خواجه نصيرالدين طوسي در اين باره مي نويسد:
« حق اين است که مکان بهشت و دوزخ را نمي دانيم ».(5)
در فيلم هاي ياد شده، گاهي تعبير مي شود که بهشت و جهنم جايي در همين جهان ا ست و گاهي هم مکان آن، نامشخص و در جهاني غير مادي نشان داده مي شود.
امين خندقي، جواد، (1391)،دين در سينما گزاره هاي اعتقادي،قم: ولاء منتظر(عج)، چاپ اول
جهنمي که فيلم به تصوير مي کشد، شبيه اتوباني شلوغ و پر ترافيک در شهر است. در اين مکان، انبوه خانه و اتومبيل ديده مي شود که در فوران گرما و آتش محصور شده اند. موجوداتي شيطاني که نيمي از سرشان از بين رفته در اين خيابان ها دنبال طمعه مي گردند. زيرا اين مکان، جايگاهي قرار دارد که جهنميان در حال عذاب اند. « کنستانتين » با استفاده از ظرف آب و يک گربه از دنيا به جهنم مي آيد تا سرنوشت خواهرِ پليسش را پي گيري کند. خواهر او که خودکشي کرده در جهنم قرار دارد و همانند زمان خودکشي خود را دائماً از جايي به پايين پرتاب مي کند.
جهنم در فيلم « رانندگي خشمگين »(1) جايي شبيه يک شهر با انبوهي از آتش است که پلي به جهان مادي دارد. شخصيت اصلي داستان براي نجات دخترش و مقابله با شيطان که در کالبد انساني درآمده با اتومبيل از جهنم فرار مي کند و به دنيا مي آيد تا انتقام خود را محقق سازد. پس از اتمام کار دوباره همراه فرشته اي که از نگهبانان جهنم است با اتومبيلي قديمي به جهنم باز مي گردند.
فيلم « چه رؤياهايي مي آيند » نيز بهشت و جهنم را به تصوير مي کشد. بهشت جايي رنگارنگ است که تصاوير و صحنه هايي غير مادي در آن وجود دارد. جهنم جايي در دنياي زيرين است که موجوداتي ترسناک، آن را احاطه کرده اند و جهنميان را عذاب مي دهند. مردي که تصادف کرده و به بهشت آمده، براي نجات همسرش از جهنم به آن مکان مي رود و موفق مي شود برخلاف قوانين آن جهان، همسرش را از جهنم خارج کند و به بهشت بياورد.
دختر کشته شده در فيلم « استخوان هاي دوست داشتني » به بهشت مي رود و در آن جا به ديگر مردگان ارتباط دارد. بهشت در اين فيلم جايي زيبا است که طبق انديشه و خواست افراد شکل مي گيرد. به اين علت که شخصيت اصلي، يک نوجوان است، بهشت جايي با نمادهاي کودکانه است و تصورات او در شکل آن تأثير مي گذارد.
از مجموع آيات قرآن که در زمينه بهشت آمده، به دست مي آيد که بهشت به صورت باغ هاي بسيار با صفا و بي مانند است که قابل مقايسه با باغ هاي اين جهان نيست و در قرآن، اين گونه ترسيم شده تا براي انسان ها قابل درک باشد؛ و گرنه حقيقت آن فراتر از درک ما است.
در بهشت، نعمت هاي فراواني از جمله باغ هاي بهشتي، ساختمان ها و قصرها، سايه هاي لذت بخش، فرش ها و تخت ها، غذاها و ظرف ها، نوشيدني هاي پاک، لباس ها و زينت ها، همسران بهشتي، خادمان، پذيرايي کنندگان و... وجود دارد. بهشتيان ازنعمت ها و لذت هاي روحاني از جمله احترام مخصوص، صلح، صفا، امنيت، دوستان با وفا، برخوردهاي پر از محبت، احساس خشنودي خدا، نظر رحمت خدا به آنان، در اختيار داشتن تمام خواسته ها و... برخوردارند.(2)
هم چنين جهنم جايي است که گنه کاران در آن عذاب مي شوند. از آيات و روايت برمي آيد که دو نوع عذاب براي جهنميان وجود دارد: عذاب هاي جسماني وروحاني. عذاب هاي جسماني عبارت است از: مجازات هاي سخت و سنگين، نوشيدني هاي هلاک کننده و لباس هاي مخصوص دوزخيان. عذاب هاي روحاني عبارت است از: غم و اندوه جان کاه، حسرت بي پايان، تحقير و سرزنش فراوان و ديگر آلام و دردهاي روحي. اين مجازات ها با اعمال آنان در دنيا هماهنگ است.(3)
مطالب ياد شده توصيفي از بهشت و جهنم است که مضمون فيلم هاي ياد شده در بخش هاي مطابق آن و در بخش هايي با آن مخالف است که بررسي اجمالي آن دو چنين نتيجه اي دارد؛ اما نکته اي باقي ماند که در اين فيلم ها بهشت و جهنم وجود دارند و خلق شده اند.
شيخ مفيد (رحمه الله) در اين باره مي نويسد:
« بهشت و جهنم در اين زمان خلق شده اند و روايات هم بر همين مطلب وارد شده اند و اهل شرع نيز در اين باره اجماع دارند. »(4)
در باره مکان بهشت و جهنم نيز اقوال گوناگوني آمده است. خواجه نصيرالدين طوسي در اين باره مي نويسد:
« حق اين است که مکان بهشت و دوزخ را نمي دانيم ».(5)
در فيلم هاي ياد شده، گاهي تعبير مي شود که بهشت و جهنم جايي در همين جهان ا ست و گاهي هم مکان آن، نامشخص و در جهاني غير مادي نشان داده مي شود.
پي‌نوشت‌ها:
1. Drive Angry
2. مکارم شيرازي، ناصر و ديگران، پيام قرآن، ج6، صص 228 - 304.
3. همان، ج6، صص 423- 472.
4. ابن محمد بن نعمان، محمد ، أوائل المقالات، ص 124.
5. ابن محمد بن الحسن، محمد، تلخيص المحصل، ص 395.
امين خندقي، جواد، (1391)،دين در سينما گزاره هاي اعتقادي،قم: ولاء منتظر(عج)، چاپ اول
