نويسنده: پونه ترابي
در توصيف اين عضو بدن بايد گفت: يکي از کوچک ترين اما شايد مهم ترين اعضاي بدن هر انسان است. کافي است تپش هايش در يک صدم ثانيه شنيده نشود تا ناگهان همه اجزاي ديگر بدن از او پيروي کنند و دست از کار کردن بکشند. به همين دليل شنيده شدن تپش هاي منظم قلب از هر صداي ديگري گوش نوازتر است به خصوص اگر صاحب اين صدا قلب نوزاد کوچکي باشد که تازه چشم به اين دنياي بزرگ گشوده و قلب کوچکش در شرايط عادي هم طاقت اين همه هيجان را ندارد. چه برسد به اينکه بيمار هم باشد. ديدن نوزادان کوچک، در دستگاه، صحنه تلخي است؛ مخصوصاً اگر نوزاد دچار بيماري مادرزادي قلبي باشد. بيماري هاي مادرزادي قلبي معمولاً کم اتفاق مي افتد اما از آن دسته از بيماري هايي است که اگر اتفاق بيفتد، نگراني هاي زيادي را در پي خواهد داشت. در ادامه گفت وگوي خبرنگار « بهداشت زنان » با دکتر « حجت مرتضائيان »، فوق تخصص قلب کودکان، عضو هيئت علمي مرکز قلب و عروق شهيد رجايي و عضو هيأت مديره انجمن قلب کودکان را در مورد بيماري هاي قلبي مادرزادي بخوانيد.
بيماري هاي مادرزادي قلب چيست؟
اين فوق تخصص قلب در ابتدا در تعريف بيماري هاي قلبي مي گويد: بيماري هاي مادرزادي يا سرشتي قلبي، گروهي از عواقب قلبي هستند که از دوره جنيني و در هنگام رشد جنين در رحم مادر ايجاد مي شوند و تا پايان عمر همراه فرد هستند. اين بيماري ها به دو گروه «سيانوتيک » يا بيماري هاي کبودي دهنده و بيماري هاي « غير سيانوتيک » يا غير کبودي دهنده تقسيم مي شوند.بنا به گفته اين فوق تخصص قلب کودکان، بيماري هاي کبودي دهنده بيماري هايي هستند که طي آن کودک پس از تولد دچار کبودي در مخاط ها، انگشتان و... مي شود؛ البته همه کبودي ها به علت بيماري قلبي نيست. بيماري هاي غير کبودي دهنده به بيماري هايي گفته مي شود که داراي ساير علائم مانند صداهاي غير طبيعي قلبي، نارسايي قلبي و ريوي و تأخير رشد و... هستند. اين پزشک با تاکيد بر اينکه بيشتر بيماري هاي مادرزادي قلبي در سنين کودکي شناخته و درمان مي شوند، اظهار مي کند: همين امر باعث مي شود کودکان پس از انجام درمان هاي پيچيده جراحي قلب به مرحله بلوغ برسند. البته موارد زيادي از اين کودکان، بعد از رسيدن به دوران بالغ شدن، نياز دوباره به درمان و جراحي پيدا مي کنند.
علل ابتلا به بيماري هاي قلبي مادرزادي چيست؟
حدود يک نفر در هر 100 تولد زنده بيماري مادرزادي قلبي دارند به گفته عضو هيأت مديره انجمن قلب کودکان، تاکنون دليل مشخصي براي ابتلاي کودکان به بيماري هاي مادرزادي قلبي کشف نشده و علت اصلي ابتلاي کودکان به بيماري هاي مادرزادي قلبي ناشناخته است.البته تعدادي از عوامل ژنتيکي، ارثي، محيطي و... در ابتلا کودکان به بيماري هاي مادرزادي قلبي تأثير دارند اما اين عوامل، کمتر از نيمي از علل ابتلا به بيماري هاي مادرزادي قلبي هستند. همچنين اختلالات کروموزومي، تماس مادر در سه ماه اول بارداري با آسيب هاي محيطي مانند استفاده از داروها، سموم و عوامل توکسيک و سموم محيطي مانند آلودگي، اشعه ها و ساير عوامل زيانبار مي تواند آسيب هاي جدي به جنين کوچک در حال رشد در رحم مادر وارد کند و باعث ابتلاي آن به انواع مختلف بيماري از جمله بيماري هاي قلبي شود.
آيا مي توان از ابتلا به بيماري هاي مادرزادي قلبي جلوگيري کرد؟
« عوامل ناشناخته ابتلا به بيماري هاي قلبي » موضوع ديگري است که دکتر مرتضائيان درباره آن مي گويد: انتظار مي رود در آينده با پيشرفت علم و تکنولوژي قادر به شناخت بهتر عوامل ناشناخته که باعث بروز بيماري هاي قلبي در جنين و نوزادان مي شود باشيم. البته در حال حاضر امکاناتي که در اختيار متخصصين اين رشته وجود دارد، اين امکان را مي دهد که جنين در هفته هاي 16 تا 18 بارداري از نظر ابتلا به بيماري هاي قلبي به دقت بررسي شود. اما چالش تشخيص زود هنگام و درمان جنين هاي مبتلا به بيماري هاي قلبي همچنان يکي از بحث هاي متداول متخصصين اين رشته است که اميد مي رود در آينده پاسخ و راه حل مناسبي براي آن پيدا شود.بيماري هاي قلبي چگونه تشخيص داده مي شوند؟
عضو هيأت مديره انجمن قلب کودکان در مورد علائم ابتلا به بيماري هاي قلبي نيز اينگونه توضيح مي دهد: گاهي اوقات ممکن است در دوران بارداري، هيچ گونه نشانه اي مبني بر بيمار بودن قلب جنين پيدا نشد و تنها يافته اي که در دوران جنيني امکان تشخيص زودرس را مي دهد، انجام « اکوکارديوگرافي » يا بررسي بي نظمي هاي قلب جنين است. اما پس از تولد نوزاد معاينه کودک توسط راه هاي ساده و کم هزينه اي مانند تهيه نوار قلب، اکوکارديو گرافي و انجام روش هاي دقيق تر مانند آنژيوگرافي انجام مي گيرد.اين فوق تخصص قلب کودکان به اين پرسش که راه هاي تشخيص بيماري هاي قلبي در نوزادان و کودکان چيست، مي گويد: روش هاي تشخيص بيماري هاي قلبي، ساده، کم هزينه و غير تهاجمي هستند که در هفته هاي 16 تا 18 بارداري و همينطور بعد از تولد نوزاد قابل انجام است. ساده ترين و متداول ترين روش تشخيصي اين گروه از بيماري ها، اکو کارديوگرافي است که در حال حاضر در همه مراکز، حتي مراکزي که در شهرستان هاي مختلف کشور قرار دارند، دسترسي به اين امکانات امکان پذير است. علائم بيماري هاي قلبي در نوزادان نامحسوس است. بنابراين توصيه مي شود نوزاد حتماً در بدو تولد و هر چند وقت يک بار تحت معاينه متخصص قرار بگيرد. البته در اغلب زايشگاه ها و بيمارستان ها قبل از ترخيص، تمام نوزادان توسط پزشک ويزيت مي شوند.
اکو کارديوگرافي چيست؟
« اکو کارديوگرافي » روشي غير تهاجمي است که با استفاده از امواج صوتي، ساختمان داخلي قلب به تصوير کشيده مي شود و در حقيقت به عنوان استاندارد تشخيص بيماري هاي قلبي تلقي مي شود.تغذيه نوزادان مبتلا به بيماري هاي قلبي
به دليل آنکه هميشه رابطه مشخص و مستقيمي بين بيماري قلبي مادرزادي، سوء تغذيه و تاخير در رشد نوزاد وجود دارد، تغذيه اين نوزادان اهميت ويژه اي دارد.دکتر مرتضائيان در اين مورد مي گويد: تغذيه کودکان و نوزادان مبتلا به بيماري هاي قلبي بايد با رژيم پر کالري و تحت نظارت متخصص کودکان و تغذيه انجام شود تا کودک دچار سوء تغذيه نشود.
والدين نگران نباشند
دکتر مرتضائيان درباره امکان تشخيص بيشتر بيماري هاي قلبي مادرزادي در دوره جنيني مي گويد:امروز با همکاري يک تيم تخصصي که متشکل از متخصصين قلب کودکان، جراحان قلب کودکان، بيهوشي کودکان، پرسنل ورزيده اتاق عمل هاي جراحي قلب، متخصصين مراقبت هاي ويژه قلبي و پرستارهاي مقيم در بخش هاي مراقبت هاي ويژه قلبي است مي توان درمان بسياري از بيماري هاي پيچيده قلبي را با موفقيت به انجام رساند. خوشبختانه امروزه بسياري از اين بيماران به روش هاي مداخله اي غير جراحي که از جمله روش هاي نوين درمان بيماران است به صورت کامل درمان مي شوند و اين امکان در ايران و با تلاش متخصصين اين رشته در دسترس عموم بيماران است.
منبع مقاله :
نشريه بهداشت زنان، شماره 48
