صداهای روده

صداهایی که بوسیله‌ی حرکت محتویات دستگاه گوارش تولید می‌شوند را صداهای رود‌ه‌ای (Bowel Sounds) گویند. این مقاله به این مبحث می‌پردازد که صداهای روده‌ایِ طبیعی، هایپواکتیو (Hypoactive) (کاهش یافته)، هایپراکتیو Hyperactive) ) (افزایش یافته)، و عدم صدای روده‌ای حاکی از چیست.
واژه‌ی صدای روده حاکی از صدای قار و قوری است که از شکم نشأت می‌گیرد. مواد غذایی از معده عبور کرده به روده‌ها وارد می‌شوند، و این حرکت به سبب انقباض عضلات (دودی) دستگاه گوارش می‌باشد. صدایی که بدلیل حرکت مواد غذایی هضم شده و یا هضم نشده در ناحیه‌ی پایینی دستگاه گوارش تولید می‌شود را صدای روده یا همان قار و قور شکم نامند. صدای روده انواع مختلفی دارد، برای پزشک زیرک و دقیق متخصص در امراض داخلی، این صداها نشانه‌های روشنی از مشکلات نهفته در روده می‌باشند. این صداها همچنین با نامهای صداهای شکمی، قار و قور شکم، و یا صدای قرقر شکم شناخته می‌شوند. این صداها ممکن است به اندازه‌ی کافی بلند باشند که بتوان آنها را با گوش شنید و یا ممکن است مجبور به استفاده از گوشی پزشکی جهت شنیدن آنها شوید.

صداهای روده‌ای طبیعی و یا عادی

هنگام بررسی صداهای شکم، نیاز به استفاده از گوشی پزشکی و قرار دادن آن بر روی تمام چهار ربع شکم خواهید داشت. معمولاً، صداهای روده در ناحیه‌ی ربع تحتانی راست جایی که ناحیه‌ی ایلئوسکال (ileo-cecal ) واقع شده، بسیار به وضوح شنیده می‌شوند. صداهای نرمال و طبیعی روده مانند صدای زیر یا تیز و کمی شبیه صدای قل قل شنیده می‌شود. این صداها به دلیل در آمیختن گاز و یا هوا با مایع در طول حرکات دودی عضلات تولید می‌شوند. بیشتر صداهای روده‌ای طبیعی و بی‌ضرر می‌باشند. نیازی به گفتن نیست، که این صداها درست قبل از صرف غذا به بلندترین حد خود شنیده می‌شوند (و به همین دلیل است که شکم ما هنگامی که گرسنه هستیم «قار و قور» می‌کند.)

صداهای روده‌ای هایپراکتیو (افزایش یافته)

صداهای هایپراکتیو روده و یا افزایش صداهای روده‌ای مانند صداهای «بلند و بسیار ریز» شنیده می‌شوند. فرکانس این صداها نیز بسیار بالا می‌باشد. این صداها در بیشتر اوقات نشان دهنده‌ی عوارضی همچون اسهال است که در آن فرکانس و میزان حرکت روده بالا می‌باشد. بیماری‌های دیگری که در آنها صداهای هایپراکتیو شکمی شنیده می‌شود، موارد ذیل را شامل می‌شوند:
 بیماری کرون، که مرتبط با التهاب ایدیوپاتیک دستگاه گوارش می‌باشد.
 ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر و کولیت اولسراتیو نیز به افزایش صداهای روده‌ای منجر می‌گردد.
 گاهی اوقات، آلرژی غذایی و اسهال نیز ممکن است به صداهای هایپراکتیو برخواسته از روده بیانجامد.
 مصرف شیر توسط فردی که مبتلا به عدم تحمل لاکتوز بوده و مصرف گلوتن توسط فردی که در او بیماری سلیاک تشخیص داده شده، می‌تواند به صداهای روده‌ای تشدید شده منجر شود.

صداهای روده‌ای هایپواکتیو (کاهش یافته)

کاهش در شدت، اندازه، و یا ترتیب این صداها، نشان دهنده‌ی آن است که فعالیت روده‌ای کند شده است. صداهای هایپواکتیو تا اندازه‌ای به ندرت شنیده می‌شوند. این صداها دلالت بر ابتلاء به عوارضی همچون موارد ذیل می‌باشند:
 پریتونیت، که در آن التهاب صفاق دیده می‌شود. در این بیماری، به دلیل وجود التهاب، ممکن است کمی مایع در شکم جمع شده، و بنابراین، صداهای شکم را نمی‌توان به وضوح از طریق آن شنید.
 هنگامی که تجمع مایع در ناحیه‌ی شکمی وجود داشته باشد موجب بوجود آمدن عارضه‌ای بنام آسیت (آب آوردن شکم) می‌شود. به دلیل وجود این مایع، صداهای شکمی خفه شده و بنابراین، به نظر هایپواکتیو می‌رسند.
 هنگامی که هر نوع انسدادی بر سر جریان غذا در فرم انسداد روده یا گاستروپارزی (آسیب‌دیدگی عصب واگ (عصب ریوی ـ معدی)، به طوریکه معده نمی‌تواند مواد غذایی را به روشی طبیعی تخلیه نماید) وجود داشته باشد، آنگاه این امر منجر به کاهش صداهای روده‌ای می‌شود.
 صداهای هایپواکتیو ممکن است به مدت کوتاهی پس از استفاده از برخی داروها اتفاق افتند.
 این صداها می‌توانند پس از انجام عمل جراحی مربوط به شکم، شنیده شوند.
 یبوست یکی از علل متداول صدای کاهش یافته و یا عدم وجود صدا می‌باشد.

عدم وجود صداهای روده‌ای

ممکن است موارد کمی وجود داشته باشند که در آنها صداهای مربوط به شکم اصلاً وجود نداشته باشند. نمی‌توان گفت که صداهای روده وجود ندارند، مگر آنکه و تا زمانی که هیچ صدایی به مدت حداقل سه دقیقه از شکم شنیده نشود.
 هنگامی که شخص خواب است، ممکن است دستگاه گوارش او هیچگونه فعالیت نداشته باشد، و به همین دلیل، هیچ صدایی نیز شنیده نشود. صداهای هایپواکتیو و یا عدم وجود صدا در طول خواب به نظر عادی می‌رسند، و نیازی به نگرانی از اینکه ممکن است نشانه‌ی وجود یک بیماری یا اختلال نهفته باشد، وجود ندارد.
 اما ممکن است عدم وجود صدای روده‌ای مرتبط با وجود بیماری خاصی باشد. ایلئوس یا انسداد روده نوعی بیماری است که در آن عدم فعالیت روده دیده می‌شود. وجود چندین اختلال می‌تواند به ایلئوس منجر شود. تجمع محتویات درون روده می‌تواند موجب به وجود آمدن گاز و مایعات گشته، و در نهایت می‌‌تواند به پارگی دیواره روده منجر شود.
 ممکن است پس از انجام یک عمل جراحی، صداهای مربوط به شکم شنیده نشوند، به این دلیل که از بین رفتن بیهوشی عمومی زمان می‌برد. بنابراین، پس از انجام هرگونه عمل جراحی که در آن از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود، معمولاً هیچ گونه فعالیت روده‌ای برای مدتی وجود نخواهد داشت.
اگر چه گوش کردن به صداهایی که از روده می‌آید، می‌تواند شاخصی مهم برای بیماری‌های نهفته‌ی دستگاه گوارش باشد، اما لازم است که فرد جهت تشخیص نهایی تحت آزمایشات دیگری نیز قرار گیرد. بیماری‌های مختلفی مانند خونریزی از دستگاه گوارش، تابش اشعه به شکم، ایلئوس پارالیتیک (مشکل عصبی)، مسدود شدن رگهای خونی، فتق، تومور، وجود چسبندگی، سوء هاضمه، و غیره می‌توانند ماهیت صداهای روده‌ای را تغییر دهند. هنگامی که بیماری زمینه‌ای تشخیص داده شد، بایستی جهت درمان برنامه‌ای خاص طرح‌ریزی شود.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.